AHMET BARLAK MUHASEBE FORUMU

Yapay zeka grok 3 beta versiyonu ile 26.02.2025 tarihinde oluşturulmuştur.


Rapor: Damga Vergisi Beyan ve Ödeme Sorumluluğu Üzerine Detaylı İnceleme

Bu rapor, vergi mükellefi olmayan bir kişinin basit usul vergi mükellefine işyeri kiraladığı durumda, kira sözleşmesinden doğan damga vergisinin kim tarafından beyan edilip ödeneceği sorusunu ele almaktadır. Kullanıcının belirttiği "basit usul vergi mükellefleri damga vergisinden muaftır" ifadesi dikkate alınarak, yasal düzenlemeler ve uygulamalar detaylı bir şekilde incelenmiştir. Rapor, hem genel bir değerlendirme sunmakta hem de tüm ilgili detayları kapsayan bir analiz sağlamaktadır.
Damga Vergisinin Tanımı ve Kapsamı

Damga vergisi, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu'na göre, kişiler veya kurumlar arasındaki hukuki ve resmi işlemleri belgeleyen, belirli bir meblağı içeren kağıtlardan alınan bir vergidir. Kira sözleşmeleri, bu kapsamda nispi bir damga vergisine tabidir. 2025 itibarıyla, kefilsiz kira sözleşmeleri için oran binde 1,89'dur ve bu oran, kefil türüne göre (adi kefil veya müteselsil kefil) artabilir (örneğin, binde 11,37 veya binde 9,48) (Damga Vergisi Hesaplama 2025).
Kimler Sorumludur?

Yasal Çerçeve
Yasal olarak, damga vergisinin mükellefi, kağıtları imzalayan taraflardır (HESAPLAMA.NET Damga Vergisi). Bu, hem kiraya verenin hem de kiracının sorumluluğu anlamına gelir. Ancak, pratikte bu yükümlülüğün kim tarafından yerine getirileceği, tarafların vergi mükellefiyeti durumuna bağlıdır.
Kiraya Verenin Durumu: Soruda belirtilen gibi, kiraya veren vergi mükellefi değildir. Bu, kiraya verenin bir vergi kaydı (örneğin, vergi numarası) olmayabileceği ve dolayısıyla vergi dairesine beyanname verme kapasitesinin sınırlı olabileceği anlamına gelir.
Kiracının Durumu: Kiracı, basit usul vergi mükellefidir, yani küçük ölçekli bir işletme olarak tanınır ve belirli vergi beyan yükümlülüklerine sahiptir. Bu, kiracının damga vergisini beyan etme ve ödeme konusunda daha donanımlı olduğunu gösterir.
Gelir İdaresi Başkanlığı'nın yayınladığı bilgilere göre, sürekli damga vergisi mükellefiyeti kaydı olanlar (genellikle büyük işletmeler) ay içinde düzenledikleri sözleşmelere ait damga vergisini izleyen ayın 23'üne kadar beyan edip 26'sına kadar öder (Alomaliye.com Mukavelenamelere Ait Damga Vergisi). Sürekli damga vergisi mükellefi olmayanlar için ise, sözleşmenin düzenlendiği tarihi izleyen 15 gün içinde beyanname verilip ödeme yapılmalıdır.
Basit Usul Mükelleflerin Damga Vergisi Muafiyeti
Kullanıcının belirttiği "basit usul vergi mükellefleri damga vergisinden muaftır" ifadesi, yasal düzenlemeler ışığında incelenmiştir. Araştırmalar, basit usul mükelleflerin doğrudan damga vergisinden muaf olmadığını, ancak belirli koşullarda kira sözleşmelerinin damga vergisinden istisna olabileceğini göstermektedir. Özellikle, Damga Vergisi Kanunu'nun Ek 2 sayılı tablosunda yer alan istisnalar arasında, gelir vergisinden muaf esnaf, muaf serbest meslek erbabı ve basit usul vergi mükellefleri tarafından işyeri olarak kullanılmak üzere kiralanan ve iktisadi işletmelere dahil olmayan taşınmazlara ilişkin kira sözleşmeleri damga vergisinden istisnadır (Verginet Damga Vergisinden İstisna Edilen Kâğıtlar).
Bu istisna, taşınmazın kiraya veren tarafından iktisadi bir işletmeye dahil olup olmamasına bağlıdır. Kiraya veren vergi mükellefi olmadığı için, taşınmazı iktisadi bir işletmeye dahil değildir. Bu durumda, kiracı basit usul vergi mükellefi olduğu için, kira sözleşmesi damga vergisinden muafiyet kapsamına girebilir. Bu, ne kiraya verenin ne de kiracının damga vergisi beyan ve ödeme yükümlülüğü olmadığı anlamına gelir.
Pratik Uygulama ve Örnekler
Pratikte, kira sözleşmelerinde damga vergisini genellikle kiracı öder, özellikle işyeri kiralamalarında. Bunun nedeni, kiracının bu vergiyi ticari gider olarak muhasebeleştirebilmesi ve vergi avantajı sağlamasıdır (İstanbul Gayrimenkul Hukuk Merkezi Kira Sözleşmesinde Damga Vergisi). Ancak, yukarıdaki istisna dikkate alındığında, bu senaryoda sözleşme muafiyet kapsamında olduğu için ödeme yükümlülüğü ortadan kalkar.
Örneğin, bir basit usul mükellefi kiracı, işyeri kira sözleşmesi için damga vergisi ödemek zorunda kalsa, bunu gider olarak kaydedebilir. Ancak, kiraya veren vergi mükellefi değilse ve taşınmaz iktisadi işletmeye dahil değilse, sözleşme istisna kapsamına girer ve damga vergisi ödenmez (Alomaliye.com Mukavelenamelere Ait Damga Vergisi).
İstisnalar ve Özel Durumlar
Konut Kira Sözleşmeleri: İlginç bir detay olarak, konut kira sözleşmeleri damga vergisinden muaftır (İstanbul Gayrimenkul Hukuk Merkezi Kira Sözleşmesinde Damga Vergisi). Ancak, soruda işyeri kira sözleşmesi olduğu için bu istisna geçerli değildir.
Taraflar Arasındaki Anlaşma: Eğer kira sözleşmesinde açıkça damga vergisini kiraya verenin ödeyeceği belirtilmişse, bu anlaşma geçerlidir. Ancak, soruda böyle bir detay belirtilmemiştir, bu nedenle genel uygulama esas alınır.
Vergi Dairesine İbraz: Resmi dairelere ibraz edilen kira sözleşmelerinin suretleri için maktu damga vergisi (2025 için 0,80 TL) alınabilir, ancak bu, asıl sözleşmenin damga vergisiyle karıştırılmamalıdır (Alomaliye.com Mukavelenamelere Ait Damga Vergisi).
Karşılaştırma Tablosu: Kim Öder, Kim Beyan Eder?
Aşağıdaki tablo, farklı senaryolarda damga vergisi beyan ve ödeme sorumluluğunu özetler:
Durum
Kiraya Veren
Kiracı
Sonuç
Kiraya veren vergi mükellefi değil, kiracı basit usul mükellefi, taşınmaz iktisadi işletmeye dahil değil
Beyan ve ödeme yapamaz
Beyan ve ödeme yapmaz (muaf)
Sözleşme damga vergisinden muaf
Her iki taraf vergi mükellefi
Anlaşmaya bağlı, genellikle kiracı
Anlaşmaya bağlı, genellikle öder
Taraflar arasında anlaşma önemli
Kiraya veren vergi mükellefi, kiracı değil
Beyan ve ödeme yapabilir
Yapamaz
Kiraya veren sorumludur (nadir)
Bu tablo, pratik uygulamaları ve yasal sorumlulukları birleştirerek durumu netleştirir.

Sonuç ve Öneriler

Sonuç olarak, vergi mükellefi olmayan bir kişinin basit usul vergi mükellefine kiraladığı işyerinde, kira sözleşmesi damga vergisinden muafiyet kapsamına girer. Bu, ne kiraya verenin ne de kiracının damga vergisi beyan ve ödeme yükümlülüğü olmadığı anlamına gelir. Ancak, yasal yorumlamalar karmaşık olabileceğinden, bir mali müşavire danışılması veya vergi dairesinden teyit alınması önerilir.
Key Citations
Damga Vergisi Kanunu Konsolide Metin LEXPERA
Damga Vergisinden İstisna Edilen Kâğıtlar Verginet
Kira Sözleşmesinde Damga Vergisi İstanbul Gayrimenkul Hukuk Merkezi
Mukavelenamelere Ait Damga Vergisi Hakkında Bilinmesi Gerekenler Alomaliye.com
Gayrimenkul Kiralamalarında Damga Vergisi Uygulaması Vergi Denetim Danışmanlık
Damga Vergisi Hesaplama 2025 HESAPLAMA.NET

Sayı:
B.07.1.GİB.4.06.17.02-DMG-1133-720
Tarih:
22/11/2010

T.C.

GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI

ANKARA VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI

(Mükellef Hizmetleri KDV ve Diğer Vergiler Grup Müdürlüğü)



Sayı :B.07.1.GİB.4.06.17.02-DMG-1133-720 22.11.2010

Konu : Damga Vergisi





Sayın .........

İlgi : ........ tarihli dilekçeniz.



İlgide kayıtlı dilekçenizin incelenmesinden, dilekçeniz ekinde bir örneği yer alan tarafı olduğunuz kira sözleşmelerinin damga vergisine tabi tutulup tutulmayacağına ilişkin tereddüt hasıl olduğundan bahisle, kira kontratına konulan şerhe istinaden mülkiyeti adınıza kayıtlı gayrimenkulün kiralayan tarafından bir şirkete belli bir süre için alt kiracı olarak kiraya verildiği ve aralarında düzenlenen kontrat gereği alt kiracı olan şirketin düzenli olarak kiralayana kira ödemesi yaptığı ve kira stopajlarını yatırdığı da dikkate alınarak, 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (2) sayılı tablonun "IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün (31) ve (32) numaralı fıkralarında yer alan istisna hükümleri uyarınca, ticari faaliyeti olmayan gerçek kişilerin aralarında imzalanan kira sözleşmelerine damga vergisi istisnası uygulanıp uygulanmayacağı; bu sözleşmelerin damga vergisine tabi olması durumunda vergi alacağı yönünden imzalanma ya da resmi dairelere ibraz tarihlerinden hangisinin esas alınması gerektiği ile verginin geç ödenmesi nedeniyle gecikme zammı hesaplanıp hesaplanmayacağı hususlarında görüş talebinde bulunduğunuz anlaşılmaktadır.

Bilindiği üzere, 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde, bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu, bu Kanundaki kağıtlar teriminin, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade edeceği; 3 üncü maddesinde, damga vergisinin mükellefinin kağıtları imza edenler olduğu; 4 üncü maddesinde, bir kağıdın tabi olacağı verginin tayini için o kağıdın mahiyetine bakılacağı ve buna göre tabloda yazılı vergisinin bulunacağı; 5 inci maddesinde bir nüshadan fazla olarak düzenlenen kağıtların her nüshasının ayrı ayrı aynı miktar veya nispette damga vergisine tabi olacağı; 9 uncu maddesinde, bu Kanuna ekli (2) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisinden müstesna olduğu; 22 nci maddesinin (a) bendinde, Maliye Bakanlığınca belirlenen mükellefler, kurum ve kuruluşlar tarafından bir ay içinde düzenlenen kağıtların vergisinin, ertesi ayın yirminci (371 Sıra No.'lu VUK Tebliği uyarınca yirmiüçüncü) günü akşamına kadar vergi dairesine bir beyanname ile bildirileceği ve yirmialtıncı günü akşamına kadar ödeneceği, (b) bendinde, (a) bendi dışındaki hallerde, kağıdın düzenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde vergi dairesine bir beyanname ile bildirileceği ve aynı süre içinde ödeneceği; 24 üncü maddesinin ikinci fıkrasında da, birden fazla kişi tarafından imza edilen kağıtlara ait vergi ve cezanın tamamından imza edenlerin müteselsilen sorumlu olacağı, bunlar arasında vergiden müstesna olanların bulunmasının damga vergisinin noksan ödenmesini gerektirmeyeceği hükümlerine yer verilmiştir.

Mezkur Kanuna ekli (1) sayılı tablonun "I-Akitlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün A/2 fıkrasında, belli parayı ihtiva eden kira mukavelenamelerinin mukavele süresine göre kira bedeli üzerinden binde 1,5 (01.01.2010'dan sonra düzenlenenlerin binde 1,65) nispetinde damga vergisine tabi tutulacağı; (2) sayılı tablonun, "IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün; (31) numaralı fıkrasında, "Dernek ve vakıflarca yerleşim yeri, gerçek kişilerce mesken olarak kullanılmak üzere kiralanan ve iktisadî işletmelere dahil olmayan taşınmazlara ilişkin kira mukavelenameleri "nin, (32) numaralı fıkrasında da, "Gelir vergisinden muaf esnaf, muaf serbest meslek erbabı ile basit usulde vergilendirilen mükellefler tarafından işyeri olarak kullanılmak üzere kiralanan ve iktisadî işletmelere dahil olmayan taşınmazlara ilişkin kira mukavelenameleri" nin damga vergisinden istisna olacağı hükme bağlanmıştır.

Yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri çerçevesinde, iktisadi işletmeye dahil olmayan bir gayrimenkulun gerçek kişilere mesken veya dernek ve vakıflara yerleşim yeri ya da gelir vergisinden muaf esnaf, gelir vergisinden muaf serbest meslek erbabı ve basit usulde vergilendirilen mükellefler tarafından işyeri olarak kiralanması durumunda düzenlenen kira sözleşmelerine damga vergisi istisnası uygulanacaktır.

Diğer taraftan, ilgide kayıtlı dilekçeniz ekinde yer alan ve taraf olduğunuz kira kontratının incelenmesinden, bir iş merkezinde sahibi olduğunuz ve mülkiyeti adınıza kayıtlı bulunan on adet büroyu 05/07/2006 tarihinde ...'a kiraladığınız anlaşılmakta olup, bu işyerlerinin kiralanmasına ilişkin düzenlenen sözleşmeye damga vergisi istisnası uygulanabilmesi, ancak adı geçen kiracının gelir vergisinden muaf esnaf, muaf serbest meslek erbabı ile basit usulde vergilendirilen mükellef olması durumunda mümkün bulunmaktadır.

Buna göre, bir iş merkezinde işyeri tahsisli bulunan ve iktisadi bir işletmeye dahil olmayan gayrimenkullerinizi kiraya verdiğiniz kiracı ...'ın gelir vergisinden muaf esnaf, muaf serbest meslek erbabı ile basit usulde vergilendirilen mükellef olmaması durumunda, imzalanan kira sözleşmesinin 488 sayılı Kanuna ekli(1) sayılı tablonun I/A-2 bölümüne göre nüsha sayısı dikkate alınmak suretiyle damga vergisine tabi tutulması ve söz konusu verginin, mütesesil sorumluluk dahilinde sözleşmede imzası bulunan mükelleflerden herhangi biri tarafından kağıdın düzenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde vergi dairesine damga vergisi beyannamesi ile beyan edilip aynı süre içinde ödenmesi gerekmektedir.

Öte yandan, düzenlenen kira sözleşmesine ait damga vergisinin süresinde beyan edilip ödenmemesi ya da geç ödenmesi halinde ise, 488 sayılı Kanunun 24 üncü madde hükmü ile 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde gerekli vergilendirme işleminin yapılacağı tabiidir.

Bilgi edinilmesini rica ederim.