MDERGI/8796A.025
(Ocak 2015 Sayı 133)
GERÇEK USULE TABİ MÜKELLEFLERİN BASİT USULE
GEÇMELERİ VE BELGE DÜZENİ
Ayşe GINALI
Erzurum-Kâzım Karabekir V.D. Müdürü
Özet
Gerçek usulde gelir vergisi mükellefi iken GVK'nun 47. maddesinde yazılı şartları taşıyanlardan arka arkaya iki hesap döneminin iş hacmi 48. maddede yazılı hadlerden düşük olanlar, yazılı talepleri üzerine bu şartın gerçekleşmesini takip eden takvim yılından başlayarak basit usule geçebilirler.
Anahtar Kelimeler: Basit usul, basit usule geçiş, gerçek usul, iki yıl, yazılı talep, otuzbir ocak.
1. Giriş
Basit usule tabi olan mükellefler;
- Defter tutmazlar,
- Vergi tevkifatı yapmaz ve muhtasar beyanname vermezler,
- Geçici vergi ödemezler,
- KDV beyannamesi vermezler (Bunlar tarafından yapılan teslim ve hizmetler KDV' den istisnadırlar),
- Ödeme kaydedici cihaz almaları zorunlulukları yoktur,
- Ticari kazancın tespitinde amortismana tabi iktisadi kıymet alış ve satışları dikkate alınmaz.
Yukarıda yer alan kolaylıklar nedeniyle basit usul mükellefi olmak avantajlıdır. Ancak basit usule tabi olmak için GVK'nunda yer alan şartların taşınması zorunludur.
2.Kimler Basit Usulden Faydalanamaz?
1- Kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları,
2- İkrazat işleri ile uğraşanlar,
3- Sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı ile uğraşanlar,
4- GVK'nun 94. maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar,
5- Sigorta prodüktörleri,
6- Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut edenler,
7- Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar,
8- Tavassut (aracılık) işi yapanlar (Dayıbaşılar hariç),
9- Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işletenler,
10- Şehirler arası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri (yapısı itibariyle sürücüsünden başka 14 ve daha az oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar hariç),
11- 8/5521 sayılı
1, 92/2683 sayılı
2 ve 95/6430 sayılı
3 Bakanlar Kurulu Kararlarında sayılan yerlerde ve faaliyetlerde bulunan mükellefler gerçek usulde vergilendirilir.
Yukarıda sayılanların dışında faaliyette bulunanlar GVK'nunda yer alan basit usule tabi olmanın genel ve özel şartlarını taşımaları halinde basit usulden faydalanırlar.
3.Gerçek Usulden Basit Usule Geçiş
Gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olmasına rağmen Gelir Vergisi Kanunu'nun;
- 47. maddesinde yer alan basit usule tabi olmanın genel şartlarını taşıması,
- Arka arkaya iki hesap dönemindeki iş hacimlerinin 48. maddesinde yer alan hadlerden düşük olması (iki yıllık sürenin hesabına 01.01.2012 tarihinden itibaren başlanır),
- Yazılı talepte bulunması,
halinde, takip eden takvim yılından başlayarak basit usule geçebilirler.
Yazılı talebin, bu şartların gerçekleşmesini izleyen yılın Ocak ayının başından otuzbirinci günü akşamına kadar bağlı bulundukları vergi dairesine yapılması zorunludur. Bu süre içinde başvuruda bulunulmaması durumunda mükelleflerin kendi istekleri ile gerçek usulde vergilendirmeyi seçtikleri kabul edilerek bu usulde vergilendirilmeye devam edilecektir.
İşin eş veya çocuklara devri halinde iş hacminin hesabında devirden önceki süreler de dikkate alınır.
İşe başlanılan yıla ilişkin kıst dönem, iki yıllık süre hesabında dikkate alınacak olup, kıst dönemde ve takip eden dönemde elde edilen alış/satış veya hasılat tutarları yine 48. maddede yer alan ilgili hadler ile karşılaştırılır.
Gerçek usule tabi mükelleflerin ticari kazancının işletme hesabı esasına veya bilanço esasını göre tutulmasının basit usule geçmede bir önemi bulunmamaktadır. Ancak sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenledikleri tespit edilenler hiçbir suretle basit usulde vergilendirilmezler.
Gerçek usulde vergilendirilmekte iken işini terk eden mükellefler ile basit usulün şartlarını kaybedenlerden gerçek usulde vergilendirilmeye başlamadan önce işini terk eden mükellefler, terk tarihini takip eden yılın başından itibaren iki yıl geçmedikçe basit usule dönemezler.
Örn: (Minibüs ile yolcu nakli faaliyetinden dolayı gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olduğu ve Gelir Vergisi Kanununun 46. maddesi hükmü uyarınca basit usule geçmek istediğini belirtilerek, nakliyecilik faaliyetinde kullanmakta iken sattığı araca ait satış bedelinin yıllık hasılat tutarının tespitinde dikkate alınıp alınmayacağı hususunda talep edilen görüş üzerine;
"...
Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, Gelir Vergisi Kanununun 48 inci maddesinde yer alan alış satış ve/veya hasılat tutarlarının tespitinde ilgili yıllarda yapılan esas faaliyet konusu ile ilgili alış satış ve/veya hasılat tutarlarının dikkate alınması, dolayısıyla esas faaliyet konusu ile ilgili olmayan araç satışının satış hasılatı olarak dikkate alınmaması gerekmektedir." açıklaması yapılmıştır.) (GİB, 15.04.2014 tarih ve 11 sayılı Özelge).
Örn: (Oto tamirciliği faaliyetinden dolayı 20.05.2003 tarihinden itibaren Merkez Vergi Dairesi Müdürlüğünün basit usulde mükellefi olduğunu, 2011 yılı içinde çeşitli tarihlerde 6 adet araç alıp satması nedeniyle anılan vergi dairesince 03.03.2011 tarihinden itibaren gerçek usulde mükellefiyet tesisinin yapıldığını, 20.11.2011 tarihinden sonra oto alım satımı ve komisyonculuk faaliyetini yapmadığını, kendi işyerinde sadece oto tamiri işi yaptığını belirterek, oto alım satımı ve komisyonculuk faaliyetinin terk edilmesi nedeniyle basit usulde vergilendirilmeye devam edip edemeyeceği hususunda talep edilen görüş üzerine;
"...
Buna göre, oto alım satımı ve komisyonculuk faaliyetinizi 01.01.2012 tarihinden önce (20.11.2011 tarihinde) terk etmiş olmanız ve gerçek usulden basit usule geçmeye ilişkin şartları topluca gerçekleştirmeniz halinde 01.01.2012 tarihinden iki yıl sonra diğer bir ifadeyle 01.01.2014 tarihinden itibaren basit usulden yararlanmanız mümkün bulunmakla birlikte (2014) Ocak ayının başından otuzbirinci günü akşamına kadar bağlı bulunduğunuz vergi dairesine yazılı olarak başvurmadığınız anlaşılmış olduğundan 01.01.2014 tarihi itibariyle basit usule dönmeniz mümkün bulunmamaktadır.
Ancak, Gelir Vergisi Kanununun 47 ve 48' inci maddelerinde yazılı şartları taşıyor olmanız ve 2015 yılının Ocak ayının başından otuzbirinci günü akşamı mesai bitimine kadar vergi dairenize müracaat etmeniz halinde ise 2015 yılından itibaren basit usulde vergilendirilmeniz mümkün bulunmaktadır." açıklaması yapılmıştır.) (04.09.2014 tarih ve 25 sayılı Özelge).
Örn: (Basit usul mükellefi iken satış hâsılat tutarının Gelir Vergisi Kanunun 48. maddesinde belirtilen miktarı aşmasından dolayı kendi isteğiyle, 01.01. 2014 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilmeye başladığını, ancak 2013 yılı satışlarının büyük kısmının sigara satışı olduğu ve bu satışlara ilişkin tutarların % 35'inin alınması gerekirken tamamının dikkate alındığını belirterek, gerçek usulde tesis edilen mükellefiyetten tekrar basit usule dönüş yapmasının mümkün olup olmadığı hususunda talep edilen görüş üzerine;
"...
Yukarıda yer verilen hükümler uyarınca, basit usulde vergilendirilmekte iken kendi isteğinizle 01.01.2014 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilmeniz nedeniyle, 2 yıl geçmedikçe tekrar basit usule dönmeniz mümkün bulunmamaktadır.
Diğer taraftan, gerçek usulde vergilendirildiğiniz 2014 döneminde ve takip eden dönemde elde ettiğiniz alış, satış ve/veya hâsılat tutarlarınızın Gelir Vergisi Kanununun 48 inci maddesinde yer alan ilgili yıl hadlerinin altında olması ve diğer şartları da topluca taşımanız kaydıyla, 01.01.2016 tarihinden itibaren basit usule dönmeniz mümkün bulunmaktadır. Milli piyango bileti, akaryakıt, şeker ve bunlar gibi kar hadleri emsallerine göre düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtianın alım satımı ile uğraşanların, basit usulün özel şartları taşıyıp taşımadıkları bakımından o yıla ilişkin hadler dikkate alınmak suretiyle, 136 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğindeki açıklamalar doğrultusunda hesaplama yapılacağı tabiidir." açıklaması yapılmıştır.) (GİB, 29.04.2014 tarih ve 8 sayılı Özelge).
4. Belge Düzeni
Basit usulde vergilendirilen mükellefler, hasılatları ile ilgili olarak VUK hükümlerine göre fatura, perakende satış vesikaları ve ilgili mevzuatta sayılan diğer belgeleri düzenlemek ve kullanmak zorundadırlar. Basit usul mükelleflerin ödeme kaydedici cihaz kullanma zorunluluğu bulunmamakla birlikte isteyenler ödeme kaydedici cihaz alarak kullanabilirler.
Gerçek usulde vergilendirilmekte iken Gelir Vergisi Kanunu hükümleri doğrultusunda belirtilen şartları sağlayarak basit usulde vergilendirmeye geçen mükellefler ellerinde bulunan belgelerle ilgili olarak;
213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca notere tasdik ettirmiş veya 02.02.1985 tarihli ve 18654 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan: "Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik" hükümlerine göre anlaşmalı matbaalara bastırmış oldukları belgelerden, kullanılmamış olanlar ile en son kullandıkları ciltleri basit usulde vergilendirmeye başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde bağlı bulundukları vergi dairelerine dilekçeleri ile ibraz ederek kullanılmamış olan belgelerini iptal ettirmeleri gerekmektedir.
Basit usule tabi mükellefler kullanacakları belgeleri bağlı oldukları oda veya birlikten temin ederler.
Ancak traktörle nakliyecilik yapanlar, hususi oto ile ticari faaliyette bulunanlar, biçer döver işletmecileri ile inşaat ustaları gibi basit usulde vergilendirme kapsamında yer alan bazı meslek mensuplarının odalar tarafından kendi mevzuatları gerekçe gösterilerek üye kayıtlarının yapılamaması nedeniyle bu ve benzeri mükelleflerin kullanacakları belgeleri "Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik" hükümlerine göre anlaşmalı matbaalara bastırabilir veya notere tasdik ettirebilirler.
Ayrıca bu tür mükellefler diledikleri takdirde kullanacakları belgeleri faaliyette bulundukları yerdeki herhangi bir oda ya da birlikten temin edebilirler. Bu durumda oda veya birliğe kayıt olma şartı aranmaz. Ancak bu mükellefler kullanacakları belgeleri temin etme konusunda oda (birlik) ile anlaşmalı matbaa (noter) konusunda yaptıkları tercihi aynı vergilendirme dönemi içerisinde değiştiremezler.
Örn: (Gerçek usulde gelir vergisi mükellefi iken 2014 yılında basit usule geçtiğini belirterek, daha önce bastırılan faturanın basit usul mükellefi olduktan sonra kullanılıp kullanılamayacağı, kullanılamayacaksa hangi belgenin kullanılacağı hususunda talep edilen görüş üzerine;
"....
Buna göre, hakkınızda yapılan VEDOP sorgulamasında, biçerdöver işletmeciliği faaliyetinizden dolayı 01/01/2014 tarihinden itibaren gerçek usulden basit usule geçtiğiniz anlaşılmış olup, biçerdöver işletmecilerinin de 225 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği kapsamında bulunması nedeniyle, gerçek usulde mükellef iken Eskişehir 4. Noterliği tarafından tasdik edilen faturayı Vergi Dairesine tespit ettirmek kaydıyla kullanmanız mümkün bulunmaktadır." açıklaması yapılmıştır.) (GİB, 11.06.2014 tarih ve 4545 sayılı Özelge).
5. Sonuç
Gerçek usulden basit usule geçme mükelleflere tanınan bir hak olmakla birlikte zorunlu değildir. Bu nedenle gerçek usule tabi mükellef iken basit usule tabi olmanın şartlarının oluşması nedeniyle basit usule geçme imkanı doğan mükelleflerin 31 Ocak 2015 tarihine kadar bağlı bulundukları vergi dairelerine yazılı olarak talepte bulunmaları gerekmektedir. Aksi halde kendi isteğiyle gerçek usulde devam etmek istediği kabul edilerek 2 yıl geçmedikçe tekrar basit usule dönmeleri mümkün bulunmamaktadır.
Kaynakça
- T.C. Yasalar 31.12.1960 tarih ve 193 sayılı GVK
- MB (27.07.2012) 283 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği
- MB (06.12.1998) 215 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği
- MB (17.12.1998) 217 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği
- GİB (18.12.2013) 93 Seri No.lu Gelir Vergisi Sirküleri
- GİB Basit Usul Vergi Rehberi
----------o----------
- (1) 28.11.1982 tarih ve 17882 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
^
- (2) 12.02.1992 tarih ve 21140 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
^
- (3) 12.01.1995 tarih ve 22245 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
^
