02.05.2015, 11:04
YENİ VARLIK BARIŞINDA ORTAKLARA BORÇLAR NEDENİYLE YAPILACAK SERMAYEYE İLAVE İŞLEMLERİ Dr. Mustafa ALPASLAN SMMM Eda KAYADenetçi 10 Temmuz 2009 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 5917 sayılı bütçe kanunlarında yer alan“Bazı Hükümlerin İlgili Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelere Eklenmesi İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun” ile varlık barışında yeni bir sayfa açılmış bulunuyor. Bu çalışmamızda işletmelerin bilançolarında yer alan ortaklar cari hesabındaki ortaklara borç tutarlarının “Varlık Barışı Yasası” uygulamasındaki durumu incelenecektir. İşletmelerin bilançolarında, ortaklar cari hesabında yer alan ortaklara borç tutarları;[1] a) Faydalanacak mükelleflerin işletme olma mecburiyeti,b) Ortaklara borçlar hesabında yer alan tutarların bankalara işletme adına yatırılmasıc) Beyan edilen borç tutarların bilançonun pasifinde açılacak özel fon hesabına kaydedilmesi,d) Bankalara ilgili işletme adına yatırılması,e) Vergi dairelerine beyan edilerek üzerinden %5 oranında vergi ödenmesi,f) Süresi içinde sermayeye ilave edilmesi ve bu durumun SMMM raporuna bağlanması (bu rapor örneği çalışmamızın sonunda verilmiştir). durumunda 5811 sayılı varlık barışı kanunu kapsamında değerlendirilecektir.[2]Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, bu Kanun hükümleri uyarınca yasal defterlerine kaydettikleri kıymetleri için pasifte özel fon hesabı açacaklardır. Söz konusu hesap sermayenin cüz’ü addolunacak ve sermayeye ilave dışında başka bir amaçla kullanılamayacaktır.Türkiye’de bulunan; ancak, 1/10/2008 tarihi itibarıyla gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince yasal defter kayıtlarında işletmelerin öz kaynakları arasında yer almayan beyana konu varlıkların da Vergi Usul Kanunu uyarınca defter tutma yükümlülüğü bulunan mükelleflerin yasal defterlerine kaydedilmeleri zorunludur.Bu çerçevede, bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin taşınmazlar dışındaki varlıklarını, öncelikle banka veya aracı kurumlardaki hesaplara yatırmaları gerekmektedir. Bu şekilde banka veya aracı kurumlara yatırılarak varlığı ispatlanan varlıkların, bu tutarlar üzerinden yasal defterlere kaydedilmesi mümkün olacaktır. Vergi dairelerine beyan edilen taşınmazlar ise yasal defterlere, vergi dairelerine beyan edilen değeriyle kayıt edilecektir.Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, Kanun hükümlerine göre yasal defterlerine kaydettikleri varlıklar için pasifte özel bir fon hesabı açacaklardır. Bu fon hesabı, sermayenin cüz’ü addolunacak ve beyan tarihinden itibaren altı ay içinde sermayeye ilave edilecektir.Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince yukarıda yapılan açıklamalara göre yasal defterlere kaydedilen bu varlıklar dönem kazancının tespitinde gelir unsuru olarak dikkate alınmayacaktır.Defter tutan mükelleflerce Kanun kapsamında beyan edilen taşınmazlar dışındaki varlıkların banka veya aracı kurumlarda açılacak hesaplara yatırılması ve daha sonra beyan edilmesi gerekmektedir. Bu şekilde beyan edilen varlıklar, Vergi Usul Kanununun kayıt zamanına ilişkin 219. maddesi hükmü çerçevesinde beyan tarihi esas alınarak yasal defterlere kaydedilecektir.Yukarıdaki esaslar kapsamında yasal defterlere intikal ettirilen varlıklar, bu varlıklara ilişkin ödenecek vergi ve sermaye artırımına ilişkin olarak aşağıdaki kayıtlar yapılacaktır.————————————/———————————-102-BANKALAR XXX102.04 X-Bankası549-ÖZEL FONLAR XXX549.06-5811 s. Kanun Kapsamında Ayrılan Fon————————————/———————————-360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR XXX360.09-5811 s. Kanun Kapsamında Ödenecek Vergi100-KASA XXX————————————/———————————-Diğer taraftan, yukarıda 632-Genel Yönetim Giderleri hesabına kaydedilen ödenecek verginin kazancın tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün olmadığından, kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.[3] Bir başka muhasebe kaydı ise şöyle olabilir: Mükellefin 100,000 TL’lik bir kayıtdışı Türkiye içi varlığını beyan ettiğini varsayalım. Buna ilişkin muhasebe işlemleri aşağıdaki şekilde olabilir:————————————/——————————102- BANKALAR HS 100,000 TL549-ÖZEL FONLAR HS. 100,000 TL(5811 sayılı Kanuna göre)———————————-/———————————– —————————————/———————————–549-ÖZEL FONLAR HS. 5,000 TL(5811 sayılı Kanuna göre %5 Vergi)360-ÖDENECEK VERGİLER 5,000 TL————————————/————————————–360.02-ÖDENECEK VERGİLER 5,000 TL100-KASA HS 5,000 TL(Verginin Kasadan Ödenmesi)———————————-/——————————————-549-ÖZEL FONLAR HS 95,000 TL500-SERMAYE HS 95,000 TL———————————/———————————————102,01,001-BANKALAR HS. 100,000 TL549,01,001-ÖZEL FONLAR HS. 100,000 TL———————————/———————————————540,01,001-ÖZEL FONLAR HS. 50,000 TL360,01,001-YURTİÇİ VARLIK BARIŞI 50,000 TL———————————/———————————————360,01,001-YURTİÇİ VARLIK BARIŞI 50,000 TL100,01,001-KASA HS. 50,000 TL———————————/——————————————— Şirketlerin veya işletmelerin mali tablolarında yer alan ortaklar cari hesabında gözüken ortaklara borç tutarlarını 5811 sayılı kanunun 3/2. maddesine göre, bankalara işletmeye veya şirket adına yatırılmak suretiyle beyan edilmesi durumunda söz konusu borç tutarları bilançonun pasifinde açılacak olan özel fon hesabına yazılacak ve müddeti içerisinde şirket sermayesine kalbedilebilecektir. Böyle bir durumda beyan edilen tutarlar içinde 5811 sayılı kanunun 3/5 md. hükmüne göre getirilen vergisel avantajdan istifade edilebilecektir.[4] Ortaklara borçlar hesabında yer alan tutarların işletme adına bankaya yatırılması ve muhasebe kaydı ise aşağıda olduğu gibidir: Ortaklar cari hesabındaki tutarın işletme adına bankaya yatırılması: —————————————- / —————————————–102-Bankalar Hs. (X Bankası) xxxx(5811 sayılı yasa kapsamında işletme adına yatırılan tutar)102-Bankalar Hs. (Y Bankası) xxxx(5811 sayılı yasa kapsamında ortaklara ödeme sayılan tutar)————————————— / ——————————————– Ortaklara borçlar hesabı bakiyesinin işletmece yine işletme namına bankaya yatırılması, esasında ortağa yönelik bir tür ödeme mükellefiyetinin de yerine getirilmesi anlamını taşımaktadır. Ayrıca, bu işlemle anılan tutar pasifte özel bir fon hesabına aktartılarak ortaklara borç tutarının tasfiye edilmesine imkan yaratılmış da olmaktadır. Buna ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olabilecektir. ————————————— / ———————————————-331-Ortaklara Borçlar Hesabı xxxxx(5811 sayılı kanun kapsamında işletme adına yatırılan tutar) 529-5811 sayılı Yasa Gereği Fon Hs. xxxx(5811 sayılı yasa kapsamında özel fona aktarılan tutar)————————————- / ————————————————– Diğer taraftan, Türkiye içerisinde sahip olunan çeşitli varlıklara ilişkin vergi dairelerine gerekli beyanlar yapılarak bu beyanlar üzerinden %5 nispetinde vergi tarh ve tahakkuk ettirilecektir. Böylece hesaplanan vergi, tarhiyatın yapıldığı ayı izleyen ayın sonuna kadar ödenecektir. Vergi ödenmediği takdirde vergi dairesi tarafından gecikme zammı alınarak tahsili yoluna gidilecektir. Varlıkların bildirim ve beyan değeri; gerek yurt dışında gerekse Türkiye’de bulunan varlıkların, vergi dairelerine beyan edilmesi ile banka veya aracı kurumlara bildirilmesinde ya da yasal defterlere kaydedilmesinde, bu varlıkların rayiç bedelinin YTL (01/01/2009 tarihinden itibaren TL) karşılığı dikkate alınacaktır. Rayiç bedel, söz konusu varlıkların sahiplerince bildirim veya beyan tarihi itibariyle belirlenen alım-satım bedeli olup bu bedelin gerçek durumu yansıtmaması gerekecektir. Döviz ve döviz cinsinden varlıklarda TC Merkez Bankası döviz alış kuru dikkate alınarak YTL karşılığı beyana ve bildirme konu yapılacaktır. 01/10/2008 tarihi itibariyle yurt dışında sahip olunan varlıklar, VUK uyarınca defter tutan mükelleflerce, istenilmesi halinde, yasal defterlere kaydedilebilecektir. Türkiye’de bulunan; ancak, 01/10/2008 tarihi itibariyle gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince yasal defter kayıtlarında işletmelerin özkaynakları arasında yer almayan varlıklarında ise VUK uyarınca defter tutma yükümlülüğü bulunan mükelleflerin söz konusu varlıkları yasal defterlere kaydetmeleri zorunludur. Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, 5811 sayılı kanun hükümleri uyarınca yasal defterlerine kaydettikleri kıymetleri için pasifte özel fon hesabı açacaklardır. Söz konusu hesap sermayenin cüz’ü addonulacak ve sermayeye ilave dışında başka bir amaçla kullanılmayacaktır. Fon hesabında tutulan bu tutarlar, işletmenin tasfiye edilmesi halinde vergilendirilmeyeceği gibi GVK’nun 81. maddesi ile KVK’nun 19 ve 20. maddeleri uyarınca gerçekleşecek devir ve bölünme hallerinde de vergilendirilmeyecektir. Serbest meslek kazanç defteri ile işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler, söz konusu kıymetleri defterlerinde ayrıca göstereceklerdir. Öte yandan, serbest meslek erbabı tarafından veya işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler tarafından gayrimenkuller haricindeki varlıklarını öncelikle banka veya aracı kurumlardaki hesaplara yatırmaları zorunludur. Böylece, banka sistemine yatırılan varlığın kanıtlanması ve taşınmazlar ile varlıkların beyan edilen değerler üzerinden serbest meslek kazanç defteri ile işletme defterine kayıt/not edilmesi gerekmektedir. Böylece bu varlıklar hiçbir şekilde serbest meslek erbabı tarafından veya işletme defteri sahibi tarafından herhangi bir gelir veya hasılat veya mesleki gelir gibi dikkate alınamayacaktır.[5] Serbest meslek kazanç defteri ile işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler; a) Taşınmazlar dışındaki varlıklarını öncelikle banka veya aracı kurumlardaki hesaplara yatıracaklardır.b) Bu varlıklar, vergi dairelerine beyan edilecek ve beyan tutarlarıyla yasal defterlere kaydedilecektir.c) Bu varlıklar dönem kazancının tespitinde gelir unsuru olarak dikkate alınmayacaktır. Diğer taraftan, vergiden muaf esnaf veya vergi dairesinde önceden mükellefiyeti bulunmayan bir kimse tarafından veya basit usulde bir mükellef tarafından varlık barışı ile ilgili işlem yapılmak istenildiği takdirde bunlar için gerekli beyanlar yapılır, banka veya aracı kurumlara paralar yatırılacaktır.[6] Bu kişiler için başka bir şart istenilmemektedir. Uygulamada sıkça sorulardan bir tanesi de 5811 sayılı yasa hükümlerine varlıklarını tevsik edenler ile ilgili VUK 359. madde hükmü veya bu beyanın kaçakçılık suçlarına tesiri sorulabilmektedir. 5811 sayılı yasaya göre, yapılan bildirimlerde herhangi bir şekilde vergi incelemeleri sırasında ortaya çıkabilecek sahte fatura, belge tahrifatı, defterlerin farklı kullanılması, değiştirilmesi, sahte belge tanzimi, fatura veya irsaliyelerin asıl örneklerinin farklı olması veya diğer şekillerde hileli vergi suçları ile ilgili bir durum tespit edildiği takdirde bunlar hakkında 5811 sayılı yasa kurtarıcı bir kalkan özelliğini taşımamaktadır.[7] Özetle, bu ve benzeri fiillerin tespiti halinde VUK 359. md. hükmüne göre gerekli işlemler yapılarak bu fiillerle ilgili kaçakçılığa teşebbüs suç raporları düzenlenerek Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunulacaktır. Ayrıca konu ile ilgili yerel denetim elemanları başkanlıklardan veya defterdarlıktan mütalaa alarak konuyu Cumhuriyet Savcılıklarına bildirerek kamu davası açılmasını sağlamaktadırlar. [8]Rapor Örneği: Sayı : 20…/ … 5811 SAYILI KANUN İLE OLUŞAN FONUN SERMAYEYE EKLENMESİNİNTESPİTİNE DAİR SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK RAPORU I-İNCELEMEYİ YAPAN SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRİN : Adı ve Soyadı : ……………………….Bağlı Olduğu Oda ve Sicil No : ………… SMMMO , Sicil No : İşyeri Adresi : ………………………………Telefonu : …………Vergi Dairesi /Numarası : ………………………Ruhsat No : ………………….Kaşe No : ……. II-TESPİTİ YAPILAN ŞİRKETİN :Unvanı : …………………………………….Adresi : ………………………………..Telefonu : ………………………………………Ticaret Sicil No : ……..Vergi Dairesi /Numarası : ………………..Sermayesi : ……………………….TL III-ŞİRKETİN YASAL DEFTERLERİNİN TASDİKİNE İLİŞKİN BİLDİRİM:Yılı Yasal Defterin Nevi Noter Yevmiye Tarih ve No 2009 Yevmiye Defteri2009 Defter-i Kebir2009 Envanter DefteriIV-HESAP İNCELEMESİ : Şirket, 5811 SAYILI BAZI VARLIKLARIN MİLLİ EKONOMİYE KAZANDIRILMASI HAKKINDA KANUN uyarınca ….TL ÖZEL FON HESABINA (549 Hesap) aşağıdaki tarih ve sayısı belirtilen yevmiye maddesi ile muhasebe kaydını yapmıştır. Yılı Yevmiye Tarih ve No Tutar2009 ../../2009 …… …..TL …………………….. Şirketi’ nin 2009 yılı Defter kayıt ve belgelerinin incelenmesi neticesinde, 5811 Sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanunun uyarınca ÖZEL FON hesabının oluşturulması; Vergi Kanunları, Tek düzen hesap planı ve genel kabul görmüş muhasebe kurallarına göre yapıldığı tespit edilmiştir. V-SONUÇ : ……….. Ticaret Sicil Memurluğu’nun ……… sicilinde işlem gören ………….. ……… Şirketi’nin defter kayıt ve belgeleri incelenmiş, inceleme sonucunda, 5811 Sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanunun uyarınca oluşturulan ÖZEL FONhesabının sermaye artırımında kaynak olarak gösterilmesinde, yasal mevzuata aykırı bir durum olmadığı tespit edilmiştir. SMMM ………………. [1] Bkz. Gelir İdaresi Başkanlığının 5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanun Uygulaması Rehberi, 2009, s.8 [2] 5811 sayılı yasa md.1 [3] ATİLA Özkan, “Varlık Barışında Sermayeye Ekleme İşlemleri ve Yaşanabilecek Muhtemel Sorunlar”, Lebib Yalkın Dergisi, Nisan 2009, Sayı:64.[4] 5917 sayılı yeni kanun 25.06.2009 tarihinde kabul edilmiş ve bütçe kanunlarında yer alan bazı hükümlerin ilgili kanun ve KHK eklenmesi ve bazı kanun ve KHK’lerde değişiklik yapılmasına ilişkin kanun tasarısı plan ve bütçe komisyonundaki görüşmeler sırasında ilave maddelerle bu yasadan faydalanma süresinin 30.09.2009 tarihine kadar uzatılması öngörülmüştür.[5] Ayrıntılı bilgi için bkz. ALPASLAN Mustafa – KAYA Eda, “Koda Düşen Şirket Yönünden Varlık Barışı Hk. 5811 Sayılı Yasa Koruma Şemsiyesi Sağlayabilir Mi?”, http://www.muhabetr.com. [6] ALPASLAN Mustafa – KAYA Eda, “Yeni Varlık barışı Yasası, Ortaklar Cari Hesabı ve 2008 Takvim Yılının Durumu”, E-Yaklaşım, Ağustos 2009, Sayı:201, Yıl:17, s.379-381 [7] Bkz. DOĞRUSÖZ Bumin, “Yeni Varlık Barışı”, 6.7.2009 günlü Referans Gazetesi. [8] ALPASLAN Mustafa – KAYA Eda, Ortaklar Cari Hesaplarının Varlık Barışı Yasası İle İlgili 5811 Sayılı Kanun Uygulaması”, Yaklaşım Dergisi, Mart 2009, Sayı:195, Yıl:17, s. 142-143 (BU MAKALE MANİSA BAROSU DERGİSİ, YIL:29, SAYI:115′ DE YAYINLANMIŞTIR)