+- AHMET BARLAK MUHASEBE FORUMU (http://ahmetbarlak.com/forumm)
+-- Forum: SGK VERGİ MEVZUATI (http://ahmetbarlak.com/forumm/forumdisplay.php?fid=1)
+--- Forum: Amortisman (http://ahmetbarlak.com/forumm/forumdisplay.php?fid=6)
+--- Konu Başlığı: YENİLEME FONU MUHASEBE KAYDI (/showthread.php?tid=81)
YENİLEME FONU MUHASEBE KAYDI - Muradiye Karabulut - 29.04.2015
Yenileme fonu ve muhasebe uygulaması
1) GİRİŞ:
Uygulamada çok sık karşılaşılmasa da vergi mevzuatımızda düzenlenmiş yenileme fonu, firmanın pozisyonuna göre gerek vergi ertelemesi gerekse de sabit kıymetlerin yenilenmesinde teşvik edici bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yazı ana hatlarıyla yenileme fonunun dayanağı ve muhasebe uygulamasına açıklık getirmek amacıyla yazılmıştır.
2) YENİLEME FONU AYRILMASININ YASAL DAYANAĞI:
213 sayılı Vergi Usul Kanunun 328. maddesi “AMORTİSMANA TABİ MALLARIN SATILMASI” ve 329. maddesi de “AMORTİSMANA TABİ MALLARIN SİGORTA TAZMİNATI” başlığı altında düzenlenmiştir.
VUK 328. maddesine göre “(Değişik fıkra: 30/12/1980 ‐ 2365/56 md.) Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler. Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır. Devir ve trampa satış hükmündedir.
(Ek fıkra: 19/02/1963 ‐ 205/21 md.; Değişik fıkra: 30/12/1980 ‐ 2365/56 md.) Şu kadarki, satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan tahassül eden kar, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu karlar o yılın matrahına eklenir.
(Ek fıkra: 19/02/1963 ‐ 205/21 md.) Yukarı ki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan kar, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur.”
VUK 329 md. göre ise “Yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen zıyaa, uğrayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için alınan sigorta tazminatı bunların değerinden (Amortismanlı olanlarda ayrılmış olan amortisman çıktıktan sonra kalan değerden) fazla veya eksik olduğu takdirde farkı kar veya zarar hesabına geçirilir.
Şu kadar ki, alınan sigorta tazminatı ile zıyaa, uğrayan malların yenilenmesi işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde tazminat fazlası, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Bu süre içinde kullanılmamış olan tazminat farkları kara ilave olunur.
(Ek fıkra: 30/12/1980 ‐ 2365/57 md.) Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu tazminat fazlası, o yılın matrahına eklenir.
(Ek fıkra: 30/12/1980 ‐ 2365/57 md.) Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan tazminat fazlası, yeni değerler üzerinden bu Kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur.”
Yukarıdaki hükümler dahilinde sabit kıymetlerin satışından doğan karlar, yerine yeni alınacak sabit kıymetler üzerinden ayrılacak amortismanlara mahsup edilir.
3) YENİLEME FONU AYRILMA ŞARTLARI: Yenileme fonu ayrılabilmesi için; a‐ Bilanço esasına göre defter tutulması
Yenileme fonu ayrılabilmesi için, bilanço esasında defter tutulması gerekir. Çünkü yukarıda anılan maddelerde söz konusu kârın pasifte geçici bir hesapta tutulacağı açık bir şekilde belirtilmiştir. Bu nedenle işletme hesabı esasına göre defter tutanlar yenileme fonu ayıramazlar.
b‐ Sabit Kıymetin yenilenmesinin zorunlu olması ya da işletme yöneticilerinin karar alıp girişimde bulunulması
Elden çıkarılan iktisadi kıymetin yenilenmesinin zorunlu bulunduğu açıksa bu yenileme fonu ayrılması için yeterlidir. Ancak, işin mahiyetinden bu durum açıkça anlaşılmıyorsa, yani satılan iktisadi kıymetin yenilenmesi işletmenin faaliyetini sürdürebilmesi için zorunlu değilse işletmeyi idare edenlerce ilgili sabit kıymetin yenilenmesi konusunda karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olması gerekir. Uygulamada kârın yenileme fonuna alınmış olması, işletmeyi idare edenlerin, yenileme kararı verip, teşebbüse geçtiklerinin dayanağı kabul edilmektedir. Yenileme işin niteliğine göre, zorunlu olmadığı hallerde, en azından yenileme kararının ciddiliği ispat edilecek durumda olmalıdır. Yöneticilerce karar verildiği, yönetim kurulu kararının karar defterine geçirilmesi ile ispatlanır.
c‐ Yeni satın alınacak iktisadi kıymetin daha önce satılan kıymetle aynı nitelikte olması
Satın alınan iktisadi kıymetin yenilenen iktisadi kıymetle aynı neviden olması gerekir. Örneğin; satılan iktisadi kıymet binek otomobili ise ve bunun yerine kamyon alınmışsa yenileme değil yeni bir iktisadi kıymetin satın alınması anlamına gelir.
Burada vurgulanması gereken husus satılan iktisadi kıymetin gördüğü fonksiyonun niteliğidir. Yeni iktisadi kıymetin tahsis edileceği hizmet aynı olmadığı takdirde eski iktisadi kıymetin yenilenmesi veya hasara uğraması nedeniyle meydana gelen kâr yenileme fonuna alınmamalıdır.
4) YENİLEME FONU UYGULAMASINA İLİŞKİN MUHASEBE KAYITLARI:
Yenileme fonu uygulamasına aşağıdaki örneklerle daha iyi açıklayabiliriz.
ÖRNEK 1: (X) A.Ş. Aktif değeri 7.000 TL ve birikmiş amortisman tutarı 3.000 TL olan makineyi 30.11.2010 tarihinde 5.000 TL ye (Y) LTD.STİ. ye satmıştır. Satıştan doğan karı da yenileme fonuna almıştır. İşleme ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir.
_______________________ / _____________________
100 Kasa 5.900
257 Birikmiş Amortismanlar 3.000
253 Tesis, Makine ve Cihazlar 7.000
391 Hesaplanan KDV 900
679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar 1.000
İktisadi kıymetin satış kaydı
______________________ / ________________________
679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar 1.000
549 Özel Fonlar (Yenileme fonu) 1.000
İktisadi kıymetin yenileme fonuna alınması
______________________ / ________________________
(X) A.Ş. 15.12.2010 tarihinde 10.000 TL tutarında yeni bir makine satın almıştır. Amortisman oranı %10 olan makineye 1.000 TL amortisman ayırmıştır. Buna ilişkin yevmiye kaydı;
_______________________ / _____________________
549 Özel Fonlar(Yenileme fonu) 1.000
257 Birikmiş Amortismanlar 3.000
Yeni makinenin %10 amortisman kaydı
______________________ / ________________________
ÖRNEK 2: Birinci örneğimizdeki makinemiz 5.000 TL ye sigorta ettirilmiştir. Bu makinemiz yangın çıkması nedeniyle hasara uğramıştır. Sigorta şirketi sigorta bedeli olan 5.000 TL yi ödemiştir.
Bu açıklamalara göre muhasebe kayıtları şu şekilde yapılacaktır. KDV sini dikkate almaz
isek;
_______________________ / _____________________
100 Kasa 5.000
257 Birikmiş Amortismanlar 3.000
253 Tesis, Makine ve Cihazlar 7.000
679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar 1.000
Hasara uğrayan makinenin sigorta tazminatının alınması
_______________________ / _____________________
679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar 1.000
549 Özel Fonlar(Yenileme fonu) 1.000
Hasara uğrayan makinenin yenileme fonuna alınması
______________________ / ________________________
5) SONUÇ:
Yenileme fonu uygulamasında esas amaç, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yenilenmesini teşvik etmektir. Fiktif kârların önlenmesine yönelik, vergi kanunlarına dayanılarak kullanılan bir vergi erteleme yolu olarak görülmemelidir.
Yenileme fonu uygulaması ihtiyaridir, karar tamamen işletmenin tasarrufundadır.
Ayrıca yenileme fonu uygulamasında madde hükmünden hareketle ortaya çıkan yenileme süresi başlangıcı ile ilgili tereddüt, bir an önce çözüm bulunarak ortadan kaldırılmalıdır. Bize göre başlangıç yılı, pasif hesapta 3 yıl kalması deyimi nedeniyle satışı yapılan yıldan sonraki yıl başlar.
TMS'ye göre, satılan kıymetin niteliğine göre yenilenmesi zorunlu olan veya yenileme kararı alınarak gerekli girişimlerde bulunan bir maddi duran varlığın satışından elde edilen karın, önce 679 no.lu hesaba alınması ve satışın yapıldığı dönemin sonunda 549 no.lu hesaba aktarılması gerekmektedir.