|
KONSİNYE MALLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
KONSİNYE MALLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
K O N S İ N Y E S A T I Ş L A R :
KONSİNYE SATIŞLARDA , Satılmak üzere gönderilen malların sevkiyatında , herhangı bir kayıt işlemı yapılmaz.Sadece stok hesaplarında konsınye gıden mallar ayrı bir hesaba alınır.Konsinyatörden malın satıldığına dair bilginin gelmesi üzerine faturası kesılerek hasılat kaydedılır.
Satılmak üzere konsınye alınan mallar ise , teslımınde sadece Nazım Hesaplara kayıt düşürülür.Bu mallar satıldığında aşağıdakı şekilde kayıt yapılır.
A-KONSİNYE MALLARIN GELİŞİ :
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
900 BORÇLU NAZIM HESAPLAR 1.000,00
KONSINYE ALINAN MALLAR
950 ALACAKLI NAZIM HESAPLAR 1.000,00
KONSINYE MALLARDAN BORÇLAR
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
B-KONSINYE MALIN SATIŞINDA STOK GİRİŞİNİN YAPILMASI :
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
153 TİCARİ MALLAR 1.000,00
381 GİDER TAHAKKUKLARI
BELGESI GELMEYEN MALLAR 1.000,00
--- -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
C-KONSİNYE MALIN SATIŞ KAYDI :
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
100 KASA - 120 ALICILAR 1.000.00
600. YURTİÇİ SATIŞLAR 1.000.00
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
D-SATILAN KONSİNYE MALIN STOKTAN ÇIKMASI :
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
621 SATILAN TİC.MALLAR MALIYETI 1.000,00
153.TİCARİ MALLAR 1.000,00
E - MALIN FATURASININ GELMESIYLE TAHAKKUK KAYDININ KAPATILMASI -B MADDESİ
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
381 GELİR TAHAKKUKLARI
BELGESİ GELMEYEN MALLAR 1.0000,00
320 SATICILAR 1.000,00
F- YUKARIDA A DA GÖSTERILEN NAZIM HESAPLARDAKI KAYIT TERS MADDE ILE İPTAL EDILIR.
KONSINYE MALLARIN NAZIM HESAPLARDA İZLENMESINDEKI AMAÇ , MULKIYETLERININ
İŞLETMEYE AİT OLMASINDAN ILERI GELMEKTEDIR .
KAYNAKÇA : MB BAKANLIĞI HESAP UZMANLARI KURULU
BÜLENT USTUNEL
Yukarı Dön
KONSİNYE SATIŞLAR VE TEK DÜZEN MUHASEBE SİSTEMİNE GÖRE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Dr. Orhan Akışık
Massachusetts Üniversitesi – Amherst USA
1. GİRİŞ
Mal satışları satıcı ve alıcı arasında her zaman dolaysız olarak gerçekleşmemekte, bazen de satıcı, malın nihai alıcısına satılmasında bir konsinyatörün hizmetinden yararlanmaktadır.
Emaneten satış anlamına da gelen konsinye satış, malın asıl satıcısı tarafından satılması kaydıyla konsinyatöre gönderilmesi olarak tanımlanmaktadır.
Konsinye satışlarda, aracı durumunda olan konsinyatör malın nihai alıcısı olmayıp, satıcı hesabına ve kendi adına malın alıcıya satılmasını sağlayan kişidir.
Konsinye satışlar, iç ticarete konu olan mallar için söz konusu olabildiği gibi, dış ticarette de karşımıza çıkmaktadır.
Konsinye satışlarda, malların mülkiyeti, nihai alıcı tarafından satın alınana kadar satıcıya aittir. Bir başka deyimle, gönderilme ile malın mülkiyeti değil zilyetliği konsinyatöre geçmekte, mülkiyet devri ise, malın nihai alıcısı tarafından satın alınmasında ortaya çıkmaktadır. [1]
Bu özelliğinden ötürü, konsinye satışların muhasebeleştirilmesi de diğer satışlarınkinden bazı farklılıklar göstermektedir.
Yazının bundan sonraki bölümlerinde, konsinye satışlar konusu, Kanunlar ve ilgili Yönetmelikler açısından incelenerek, Tek Düzen Muhasebe Sisteminde muhasebeleştirilmesi üzerine örnekler verilecektir.
2. KONSİNYE SATIŞLARA İLİŞKİN OLARAK KANUNLAR VE İLGİLİ YÖNETMELİKLER ÇERÇEVESİNDE YAPILAN DÜZENLEMELER
Konsinye satışlara Katma Değer Vergisi Kanunu’nda ve 06.01.1996 tarihli Resmi Gazete’nin 22515 No lu mükerrer sayısında yayımlanan İhracat Yönetmeliğinde değinilmiştir. Bununla beraber, gerek Katma Değer Vergisi Kanunu gerekse İhracat Yönetmeliğinde konu ile ilgili yer alan düzenlemeler, kaynağını Borçlar Kanunu’nun ilgili hükümlerinden almaktadır.
Borçlar kanunu’nun 416-430 uncu maddeleri komisyoncu vasıtasıyla yapılan satışlara ayrılmıştır. Söz konusu Kanun’un ilgili maddelerinde konsinyatör yerine komisyoncu tabirine yer verilmiş olsa da, komisyoncu vasıtasıyla satış konusunu düzenleyen hükümlerin konsinyatör vasıtasıyla yapılan satışlara da tesmil edilebileceği kanaatindeyiz. Zira Borçlar Kanunu’nun ilgili maddelerine uygun olmayan satışların, Katma Değer Vergisi Kanunu açısından da konsinye satış olarak kabul edilmesi olanaklı değildir.
Borçlar Kanunu’nun 416 ıncı maddesinde, komisyoncunun alım ve satış işlerinde ücret karşılığında kendisi adına ve malın satıcısı, yani müvekkili hesabına kıymetli evrak ve menkul eşya alım ve satımını üstlenen kişi olduğu belirtilmiştir. 417 inci madde de ise aynen şu ifadeye yer verilmiştir:
“komisyoncu yaptığı muamelelerin cereyanından müvekkilini haberdar etmeye ve hususiyle emrinin icra edildiğini kendisine derhal bildirmeye mecburdur. Müvekkilin emri olmadıkça komisyoncu mukavelenin mevzuunu teşkil eden şeyleri sigorta ettirmeye mecbur değildir.”
Bu hüküm, Katma Değer Vergisi Kanunu açısından da önem taşımaktadır. Çünkü satışın bildiriminde ortaya çıkacak bir gecikme, Katma Değer Vergisi’nin geç beyan edilmesine, dolayısıyla Katma Değer Vergisi yönünden vergi ziyaina yol açacak, hatta buna bağlı olarak satıcının gereksiz yere ceza ödemesine bile neden olabilecektir.
Esasen, Borçlar Kanunu’nun bu maddesi, komisyoncunun satış işlemini satıcıya vakit geçirmeksizin bildirme koşulunu getirmekle bir bakıma komisyoncuya karşı satıcının haklarını korumaktadır. Buna dayanılarak, komisyoncunun satıcıya karşı yükümlülüğünü zamanında yerine getirmemesinden dolayı satıcının muhatap olacağı vergi cezası ile ilgili olarak, satıcının konsinyatöre rücu hakkının olduğu ileri sürülebilir.
Konsinyatör vasıtasıyla yapılan satışlarda malın mülkiyeti, mal nihai alıcıya satılana kadar satıcıya aittir. Bir başka deyimle, malın konsinyatöre sevkinde mülkiyetin değil, zilyetliğin devri söz konusudur. Mülkiyet devri ise, mal nihai alıcı tarafından satın alındığında ortaya çıkacaktır.
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 2 inci maddesinde teslim, bir mal üzerindeki tasarruf, yani mülkiyet hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesi olarak tanımlanmıştır.
Söz konusu madde yorumlandığında, kanun koyucunun, malın satıcı tarafından konsinyatöre gönderilmesini – konsinyatörün, alıcıyla ilgisi olmayan bir kişi olması nedeniyle - teslim olarak düşünmediği sonucuna varılabilir.[2]
Kanun’un 10 uncu maddesinin (b) bendinde ise, konsinye satışlarda malların alıcıya teslimi vergiyi doğuran olay olarak tanımlanmıştır.
Dolayısıyla, nihai alıcı belirlenene kadar Katma Değer Vergisi ödeme yükümlülüğü ortaya çıkmayacağı gibi, konsinyatöre sevkedilen mallara dayanılarak hasılat kaydı da yapılamayacaktır.[3] Zaten, malın fiziken olmasa da kayden satıcının stoklarında yer almaya devam etmesi, buna engeldir.
Borçlar Kanunu’nun 423 üncü maddesinde komisyoncunun aracılık işini bir ücret karşılığında yaptığı, bir başka deyişle satış işlemine aracılık etmesinden dolayı ücrete hak kazandığı belirtilmiştir. Peki, konsinyatöre ödenecek komisyon tutarı üzerinden Katma Değer Vergisi hesaplanacak mıdır ?
Türkiye’de yapılan ticari, sinai, zirai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin Katma Değer Vergisi’nin konusunu oluşturduğu cihetle, konsinyatör tarafından malın satışına aracılık etme hizmetinin de vergiye tabi olacağı açıktır.
30.11.1984 tarih ve 18591 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yer alan Katma Değer Vergisi 1 Seri No lu Genel Tebliği’nde hizmet ifalarında işlemin Türkiye’de yapılmış sayılması için Kanun’un 6. maddesinin (b) bendine göre,
ü hizmetin Türkiye’de verilmesi,
ü hizmetin Türkiye’de değerlendirilmesi veya
ü hizmetten Türkiye’de yararlanılmış
olması gerektiği belirtilmiştir.
Söz konusu Tebliğe göre, bu üç koşul birlikte aranmayacak, herhangi birinin varlığı halinde hizmetin Türkiye’de verilmiş olduğu kabul edilerek hizmet tutarı üzerinden Katma Değer Vergisi’nin hesaplanması gündeme gelecektir.
Örneğin, hizmetin Türkiye’de verilmesinde, hizmet bedeli üzerinden Katma Değer Vergisi hesaplanacaktır.
Buna göre, yurtiçinde konsinyatör tarafından verilen satışa aracılık hizmetine ilişkin olarak komisyon tutarı üzerinden Katma Değer Vergisi hesaplanması gerekmektedir.
3. KONSİNYE SATIŞ İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Konsinye satışlarla ilgili olarak yapılacak muhasebe kayıtları, satıcının, satış faturasını nihai alıcı veya konsinyatör adına düzenlemesine göre farklılık gösterecektir. Bu tür satışlarda mallar, emaneten konsinyatörde bulunduğundan dolayı satış faturasının nihai alıcı adına düzenlenmesi bize göre daha doğru bir uygulama olsa da, bazen fatura konsinyatör adına da düzenlenebilmektedir.
Bu bölümde, konsinye satışların muhasebeleştirilmesi ile ilgili işlemlere, faturanın nihai alıcı ve konsinyatör adına düzenlenmesi durumlarına göre ayrı ayrı yer verilmiştir.
Örnek:
Jeneratör imalatı ve satışı ile uğraşan Gün Limited Şirketi, maliyeti 250 milyon TL., perakende satış fiyatı ise 300 milyon TL. olan 10 adet jeneratörü satılması kaydıyla 10.05.200X tarihinde konsinyatör (A)’ya göndermiştir.
Satıcı ve konsinyatörün yapacakları muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.
3.1. SATIŞ FATURASININ NİHAİ ALICI ADINA DÜZENLENMESİ
DURUMUNDA YAPILACAK MUHASEBE KAYITLARI
3.1.1. SATICININ YAPACAĞI KAYITLAR
Hatırlanacağı üzere, önceki bölümlerde, konsinye satışlarda malın mülkiyetinin, mal nihai alıcı tarafından satın alınana kadar satıcının üzerinde kaldığını belirtmiştik.
Ancak satıcının mal üzerindeki sahipliği devam etse bile mal, fiziken satıcının stoklarında yer almayacaktır. Bu durumda, konsinye olarak gönderilen malın 152 – Mamuller veya 153 – Ticari Mallar hesabı altında açılacak bir alt hesapta gösterilmesi doğru olacaktır.
Satıcı, irsaliyeyi düzenleyerek malları konsinyatöre sevkedecek ve aşağıdaki kaydı yapacaktır. [4]
Malların konsinyatöre sevki; [5]
1) ------------------------------------ 10.05.200X -----------------------------------------------------
152 Mamuller 2,500,000,000
152.50 Konsinye Gönderilen
Mamuller
152.50.01 Konsinyatör (A)
152 Mamuller 2,500,000,000
152.10 Stoktaki Mamuller
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Malların satışı;
Konsinyatör (A), jeneratörlerden 3 adedini 17.06.200X tarihinde Birlik Kollektif Şirketine satmış ve satış işlemini satıcı Gün Limited Şirketine 18.06.200X tarihinde bildirmiştir. Bunun üzerine, Gün Limited Şirketi nihai alıcı Birlik Kollektif Şirketi adına satış faturasını düzenleyerek, nihai alıcıya ulaştırması için bir dekont ekinde konsinyatör (A)’ya gönderecektir.
Satıcı firma, satış faturasını düzenledikten sonra sırasıyla aşağıdaki kayıtları yapacaktır. [6]
Satış işleminin kaydı:
2) ---------------------------------- 17.06.200X --------------------------------------------------
120 Alıcılar 1,062,000,000
120.10 Yurtiçi Alıcılar
120.10.20 Birlik Koll. Şti.
600 Yurtiçi Satışlar 900,000,000
600.10 Mamul Satışları
600.10.20 Birlik Koll. Şti.
391 Hesaplanan KDV 162,000,000
391.10 Mal ve Hizmet Teslimleri
391.10.06 Haziran ayı KDV
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
Satışı yapılan malların, satıcı firmanın stoklarından düşülmesi;
3) --------------------------------- 17.06.200X -------------------------------------------------------
620 Satılan Mamuller Maliyeti 750,000,000
152 Mamuller 750,000,000
152.50 Konsinye Gönderilen
Mamuller
152.50.01 Konsinyatör (A)
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Satıcı ve konsinyatörun aralarında yapmış oldukları sözleşmeye göre, satıcı firmanın, satılan her bir jenerator için konsinyatör (A)’ya satış fiyatının % 5’i oranında komisyon ödeyeceğini varsayalım.
Satıcı firma, konsinyatörün tahakkuk eden komisyona ilişkin faturasının kendisine ulaşmasından sonra aşağıdaki kaydı yapacaktır.
4) ---------------------------------- 23.06.200X -------------------------------------------------------
760 Pazarlama, Satış ve 45,000,000
Dağıtım Giderleri
760.30 Komisyon Giderleri
760.30.10 Konsinyatör (A)
191 İndirilecek KDV 8,100,000
191.10 Mal ve Hizmet Alışları
191.10.06 Haziran ayı İndirilecek
KDV
320 Satıcılar 53,100,000
320.10 Yurtiçi Satıcılara Borçlar
320.10.20 Konsinyatör (A)
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3.1.2. KONSİNYATÖRÜN YAPACAĞI KAYITLAR
Konsinyatör (A)’nin, sevkedilen malları, mülkiyeti satıcının üzerinde olduğundan stoklarına ilave etmeyip Nazım hesaplarda göstermesi gerekir.
Buna göre, malları teslim aldığında, konsinyatör (A) aşağıdaki kaydı yapacaktır.
1) ---------------------------------- 12.05.200X -------------------------------------------------------
932 Emanet Alınan Kıymetler 3,000,000,000
932.20 Emanet Alınan Stoklar
932.20.20 Jeneratör
933 Emanet Kıymet Verenler 3,000,000,000
933.20 Emanet Verilen Stoklar
933.20.20 Gün Ltd. Şti.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Malların satışında;
Mallar, nihai alıcıya sevk irsaliyesine bağlanarak gönderildikten sonra konsinyatör (A), satışa ilişkin komisyon faturasını düzenleyerek, satıcı firmaya gönderecek ve aynı zamanda Nazım hesaplarda gerekli düzeltmeleri yapacaktır.
Katma Değer Vergisi beyanında ve fatura düzenlenmesinde gecikmeye neden olmamak için, satışın, konsinyatör tarafından satıcıya bir an önce bildirilmesinde yarar vardır. Zira malların alıcı firmaya sevkiyle birlikte teslim de gerçekleşmiş olmakta, bu andan itibaren 10 gün zarfında satış faturasının satıcı tarafından düzenlenip alıcıya ulaştırılması gerekmektedir.
Komisyon gelirinin kaydı;
2) ---------------------------------- 18.06.200X ----------------------------------------------------
120 Alıcılar 53,100,000
120.10 Yurtiçi Alıcılar
120.10.30 Gün Ltd. Şti.
600 Yurtiçi Satışlar 45,000,000
600.20 Hizmet Satışları
600.20.30 Gün Ltd. Şti.
391 Hesaplanan KDV 8,100,000
391.10 Mal ve Hizmet KDV’si
391.10.06 Haziran ayı KDV’si
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nazım hesapların satılan mallara ilişkin bölümünün kapatılması;
3) ---------------------------------- 18.06.200X -------------------------------------------------------
933 Emanet Kıymet Verenler 900,000,000
933.20 Emanet Verilen Stoklar
933.20.20 Gün Ltd. Şti.
932 Emanet Alınan Kıymetler 900,000,000
932.20 Emanet Alınan Stoklar
932.20.20 Jeneratör
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Komisyon tutarının konsinyatörün hesabına havale edilmesi;
Konsinyatör (A), komisyon bedelinin hesaplarına geçtiğini belgeleyen banka dekontunu aldıktan sonra aşağıdaki kaydı yapacaktır.
4) ----------------------------------- 28.06.200X -----------------------------------------------------
102 Bankalar 53,100,000
102.10 Vadesiz TL Mevduat
102.10.010 (A) Bankası
120 Alıcılar 53,100,000
120.10 Yurtiçi Alıcılar
120.10.30 Gün Ltd. Şti.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3.2. SATIŞ FATURASININ KONSİNYATÖR ADINA DÜZENLENMESİ
DURUMUNDA YAPILACAK MUHASEBE KAYITLARI
3.2.1. SATICININ YAPACAĞI KAYITLAR
Malların konsinyatöre sevkinde;
1) ------------------------------------ 10.05.200X -----------------------------------------------------
152 Mamuller 2,500,000,000
152.50 Konsinye Gönderilen
Mamuller
152.50.01 Konsinyatör (A)
152 Mamuller 2,500,000,000
152.10 Stoktaki Mamuller
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Mallar satıldığında, satıcı satış faturasını konsinyatör adına düzenleyip, satışı kayıtlarına alacaktır.
2) ------------------------------------ 17.06.200X -----------------------------------------------------
120 Alıcılar 1,062,000,000
120.10 Yurtiçi Alıcılar
120.10.010 Konsinyatör (A)
600 Yurtiçi Satışlar 900,000,000
600.10 Mamul Satışları
600.10. 10. Konsinyatör (A)
391 Hesaplanan KDV 162,000,000
391.10 Mal ve Hizmet Teslimleri
391.10.006 Haziran Ayı KDV
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Satışı yapılan malın, satıcı firmanın stoklarından düşülmesi;
3) ----------------------------------- 17.06.200X ------------------------------------------------------
620 Satılan Mamuller Maliyeti 750,000,000
152 Mamuller 750,000,000
152.50 Konsinye Gönderilen
Mamuller
152.50.01 Konsinyatör (A)
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3.2.2. KONSİNYATÖRÜN YAPACAĞI KAYITLAR
Konsinyatör (A), sevkedilen malların mülkiyeti satıcının üzerinde olduğundan, mali stoklarına ilave etmeyecek, ancak Nazım hesaplarda gösterecektir.
Buna göre, malları teslim aldığında konsinyatör (A) aşağıdaki kaydı yapacaktır.
1) ---------------------------------- 12.05.200X -------------------------------------------------------
932 Emanet Alınan Kıymetler 3,000,000,000
932.20 Emanet Alınan Stoklar
932.20.20 Jeneratör
933 Emanet Kıymet Verenler 3,000,000,000
933.20 Emanet Verilen Stoklar
933.20.20 Gün Ltd. Şti.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Malların satışı;
Konsinyatör (A), malları sevk irsaliyesi beraberinde alıcı firma, Birlik Kollektif Şirketine gönderecek, ancak satışla ilgili hiç bir kayıt yapmayacaktır. Zira konsinyatörün Katma Değer Vergisini hesaplayarak faturayı düzenleyebilmesi için, satıcı Gün Limited Şirketi tarafından düzenlenen faturayı almış olması gerekmektedir.
Konsinyatör, faturayı aldığında malların aynı anda stoklara girişini ve çıkışını yapacaktır.
Satıcı Gün Limited Şirketinin düzenlediği fatura konsinyatör tarafından alındığında, aşağıdaki kayıt yapılacaktır. Dikkat edileceği üzere, bu kayıtta konsinyatörün stoklarına dahil ettiği mallar, satışı yapılan miktar ile sınırlıdır.
2) --------------------------------- 22.06.200X -------------------------------------------------------
153 Ticari Mallar 900,000,000
153.10 Stoktaki Mallar
153.10.30 Jeneratör
191 İndirilecek KDV 162,000,000
191.10 Mal ve Hizmet Alışları
191.10.06 Haziran ayı İndirilecek
KDV
320 Satıcılar 1,062,000,000
320.10 Yurtiçi Satıcılara Borçlar
320.10.030 Gün Ltd. Şti.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Konsinyatörün satış kaydı;
Konsinyatörün, jeneratörleri, beheri 350,000,000 –.TL’na Birlik Kollektif Şirketine satmış olduğunu varsayalım.
3) --------------------------------- 22.06.200X --------------------------------------------------------
120 Alıcılar 1,239,000,000
120.10 Yurtiçi Alıcılar
120.10.30 Birlik Koll. Şti.
600 Yurtiçi Satışlar 1,050,000,000
600.10 Mamul Satışları
600.10.30 Birlik Koll. Şti.
391 Hesaplanan KDV 189,000,000
391.10 Mal ve Hizmet Teslimleri
391.10.06 Haziran ayı KDV
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Satışı yapılan malların stoklardan düşülmesi;
4) ------------------------------------ 22.06.200X -----------------------------------------------------
621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti 900,000,000
153 Ticari Mallar 900,000,000
153.10 Stoktaki Mallar
153.10.30 Jeneratör
---- ------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nazım hesapların düzeltilmesi;
5) ------------------------------------- 22.06.200X ----------------------------------------------------
933 Emanet Kıymet Verenler 900,000,000
933.20 Emanet Verilen Stoklar
933.20.20 Gün Ltd. Şti.
932 Emanet Alınan Kıymetler 900,000,000
932.20 Emanet Alınan Stoklar
932.20.20 Jeneratör
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Satıcı, Gün Limited Şirketine Konsinyatör (A) tarafından satın alınan mal bedelinin ödenmesi;
6) ----------------------------------- 28.06.200X ------------------------------------------------------
320 Satıcılar 1,062,000,000
320.10 Yurtiçi Satıcılara Borçlar
320.10.030 Gün Ltd. Şti.
102 Bankalar 1,062,000,000
102.10 Vadesiz TL Mevduat
102.10.020 (B) Bankası
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Malların satışını, konsinyatör en çabuk şekilde satıcı Gün Limited Şirketine bildirerek, faturanın kendi adına düzenlenmesini sağlamalıdır. Bu husus, önemlidir; aksi takdirde, alış faturası gelmeden konsinyatör malları stoklarına dahil edemeyeceği gibi, sevk irsaliyesine dayanarak mal bedelini hasılat olarak da kaydedemez.
Malların nihai alıcıya teslimi ile birlikte hem satıcı hem de konsinyatör açısından Katma Değer Vergisi yükümlülüğü doğmaktadır. Aynı zamanda, malların alıcıya tesliminden itibaren 10 gün içerisinde faturanın düzenlenmesi gerekmektedir.
Faturanın düzenlenmesine ilişkin 10 günlük süre, hem satıcı hem de konsinyatör açısından bağlayıcıdır. Öte yandan, örneğimizde nihai alıcı olan Birlik Kollektif Şirketinin, satınaldığı jeneratörlerin Katma Değer Vergisini indirebilmesi ve malları stoklarına alabilmesi için alış faturasının kendisine yine bu süre içerisinde ulaşması gerekmektedir.
Fatura, konsinyatöre ulaşmadan önce 381 – Gider Tahakkukları hesabının alacaklandırılması karşılığında hem malların stoklara alınabilmesi hem de hasılat kaydı olanaklı ise de, biz böyle bir kaydın gerekmediği düşüncesindeyiz.[7]
Faturanın, 10 günlük süre içerisinde düzenlenebileceği gözönünde bulundurulduğunda, sevk irsaliyesine bağlanarak teslim edilen mallar ile ilgili kaydın satış belgeleri alındıktan sonra yapılması daha yerinde olacaktır.
Örnekten anlaşılacağı üzere, satış faturasının nihai alıcı adına değil de konsinyatörün adına düzenlendiği durumlarda muhasebe kayıtları karmaşık bir hal almakta, konsinyatörun yapacağı işlem sayısı artmaktadır. Bu nedenle, zorunlu olmadıkça fatura konsinyatör adına düzenlenmemelidir.
4. SONUÇ
Bu makalede, konsinyatör vasıtasıyla satışlar ve muhasebeleştirilmeleri konusu ilgili Kanunlar ve Tebliğler açısından incelenmiştir.
Konsinye satışların diğer satışlardan farkı, satış işlemine bir konsinyatörün aracılık etmesidir. Bu tür satışlarda, satıcı ve alıcı karşı karşıya gelmemekte, satış, satıcının vekili olan, bir başka deyimle onun adına hareket eden konsinyatör tarafından gerçekleştirilmektedir.
Konsinye satışlarda malların mülkiyeti, nihai alıcıya satılana kadar satıcıya ait olduğundan, malların konsinyatöre gönderilmesi aşamasında stoklardan çıkarılması ve hasılat kaydı yapılması mümkün değildir. Bununla beraber, malların, satıcı tarafından konsinyatöre gönderildikten sonra 152 – Mamuller veya 153 – Ticari Mallar hesabının konsinye satışlara ayrılan alt hesaplarında veya Nazım hesaplarda kayıtlara alınması muhasebe tekniği açısından doğru bir uygulama olacaktır.
Konsinyatör ise, malların mülkiyetine değil zilyedliğine sahip olduğundan dolayıdır ki; satmak kaydıyla emanete aldığı malları Nazım hesaplarda izlemelidir.
KAYNAKÇA
§ Akdoğan, N., O. Sevilengül (2001), “Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması”11. Baskı, İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası Yayınları 7
§ Hacırüstemoğlu, R., R. Pekdemir, M. Türker, E. Arslan (1996), “Örneklerle Tekdüzen Hesap Planı Açıklamaları ve Mali Tablolar”, TÜRMOB Yayınları, 2. baskı, Ankara 1996
§ İnal, N. (1992), “Türk Medeni Kanunu, Borçlar Kanunu”, Yetkin Yayınları, Ankara
§ Kavak, A. (1996), “Katma Değer Vergisi Mevzuatı”, Lebib Yalkın Yayımları ve Basım İşleri A.Ş.
§ Maç, M. (1996), “Kurumlar Vergisi”, 2. Baskı, Denet Yayıncılık A.Ş.
§ (1998), “KDV Uygulaması”, 4. Baskı, Denet Yayıncılık A.Ş.
§ Sümer, H. (1998), “Konsinye Satış – Komisyoncu Eliyle Satış”, Vergi Dünyası, Sayı 78, Şubat 1988, s. 18–25
§ Sümer, H., S. Kutlan, D. Argun (1999), “Tek Düzen Hesap Planına Göre Açılıştan Kapanışa Bir Muhasebe Uygulaması”, Alfa Yayıncılık, 2. Baskı
§ Tüm Vergi Kanunları. Oluş – Özbalcı Mali Hukuk Bürosu, Oluş Yayıncılık Ltd. Şti., 2. Basım, Şubat 2000
[1] Bkz. Sümer, H. (1988), s. 18-25
[2] Katma Değer Vergisi 1 Seri No lu Genel Tebliği’nde yer ifade bu görüşümüzü desteklemektedir: “Teslim, mal üzerindeki tasarruf etme yani mülkiyet hakkının başkasına devredilmesi olduğundan bir malın ariyeten veya ödünç olarak verilmesi teslim sayılmayacaktır.
[3] Bkz. Mac, M. (1998), s. 10.9-10.10
[4] Konsinye işlemlerle ilgili olarak düzenlenecek sevk irsaliyelerinde emtianın, konsinye olarak gönderildiği özellikle belirtilmelidir.
[5] Firmanın, satışını yaptığı malları aynı zamanda ürettiği varsayımıyla örnek kayıtta 152 – Mamuller hesabi kullanılmıştır. Bu firma, üretim yapmayıp sadece satmak amacıyla mal satın almış olsaydı, 152 – Mamuller hesabı yerine 153 – Ticari Mallar hesabını kullanmamız gerekecekti. Konsinye olarak gönderilen malları, 152 – Mamuller hesabının konsinye satışlara ayrılan alt hesabında göstermek yerine Nazım Hesaplarda göstermekte mümkündür.
[6] Mal satıldıktan sonra satıcı tarafından düzenlenecek faturada, konsinye gönderilen mallar ile ilgili olarak daha önce düzenlenen sevk irsaliyesinin tarih ve no sunun yanısıra, malların konsinyatör tarafından satıldığı tarihin de belirtilmesi gerekmektedir (Bkz. Mac, M., 1998).
[7] Bkz. Sümer, H., S., Kutlan, D. Argun (1999), s. 74
|
KONSİNYE MALLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
