|
FAKTORİNG İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
FAKTORİNG İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
07 Ocak 2008
Erdal ULUSEL
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Batı Yeminli Mali Müşavirlik ve Bağımsız Denetim A.Ş. - Baş Denetçi
Faktoring İşlemlerinin Muhasebe Kaydı ve Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi ve BSMV Karşısındaki Durumu
Faktoring, vadeli satış yapan firmaların, bu satışlarından doğan henüz tahsil edilmemiş alacaklarının faktoring şirketlerine devredilmesidir.
Özellikle, işletmelere kolay ve hızlı finansman hizmeti sunma yanında, tahsilatın takibini de yapması nedeniyle zaman ve işgücü açısından da avantaj sağlamaktadır.
A. Faktoringin Tarafları:
Faktoring işleminde üç taraf bulunmaktadır.
o Alacaklı Firma: Alacaklarını faktoring şirketine devreden firma.
o Borçlu Firma: Alacaklı firmaya borçlu olan firma.
o Faktoring Şirketi: Alacaklı firmanın alacaklarını satın alarak karşılığında peşin ödeme yapan firma
B. Yasal Düzenlemeler:
Faktoring işlemlerine ilişkin 06.10.1983 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan 90 sayılı Kanun Hükmünde Kararname; bu işlemin yasal dayanağını oluşturmaktadır. KHK’nin 1.maddesine göre söz konusu KHK’nin amacı; faiz veya her ne ad altında olursa olsun bir ivaz karşılığı veya ipotek alma suretiyle sürekli olarak ödünç para verme işleriyle uğraşan gerçek kişilerin ve finansman şirketleri ile faktoring şirketlerinin faaliyetlerinin düzenlenmesi ve denetlenmesidir.
Söz konusu KHK’nin 3.maddesinde faktoring şirketi, “ mal ve hizmet satışlarından doğmuş veya alacakları temellük ederek, tahsilini üstlenen, bu alacaklara karşılık ödemelerde bulunarak, finansman sağlayan şirketler olarak tanımlanmıştır.
90 sayılı KHK’nin 13.maddesine göre; Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, TC Merkez Bankası’nın görüşünü alarak, faktoring şirketlerinin kuruluş ve faaliyetleri ile ilgili usul ve esasları düzenlemeye yetkili kılınmıştır. Bu yetkisini kullanan müsteşarlık, “Faktoring Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik’ i” 21.12.1994 tarih ve 22148 sayılı Resmi Gazete’de yayınlamıştır.
C. Vergi Kanunları Karşısındaki Durumu:
Faktoring şirketleri vermiş oldukları hizmet karşılığı komisyon ve/veya finansman hizmet geliri elde ederler. Bu da yürürlükteki yasal mevzuat gereği ticari kazanç hükmünde olup, bu tür şirketlerin anonim şirket olarak yapılanmaları zorunlu olduğundan, kurumlar vergisi kanununa göre vergilendirilirler.
Alacaklarını faktoring şirketine devreden firma açısından ise; faktoring firmasının kesmiş olduğu finansman veya komisyon gideri faturası, matrahtan indirilebilecek bir gider niteliğindedir.
Faktoring şirketlerinin yapmış oldukları işlemlerin, Katma değer Vergisine mi? Yoksa Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisine mi? Tabi olacağı, uzun zaman tartışmalara yol açmış, ancak gerek Maliye Bakanlığı ve ilgili kurumlarının vermiş olduğu görüşler, gerekse uygulama birliği sonucunda; BSMV’ye tabi olması gerektiği yönünde kesin görüş oluşmuştur.
3065 sayılı KDVK’nun 17.maddesinin 4/e bendi kapsamında: Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) kapsamına giren işlemler ile sigorta acente ve prodüktörlerinin sigorta muamelelerine ilişkin işlemleri KDV’inden istisnadır.
Görüleceği üzere, faktoring hizmeti ya banka-bankerlik gibi değerlendirilerek BSMV’ye tabi olacak ve dolayısıyla KDV den müstesna olacak, ya da Katma Değer Vergisi Kanunu kapsamında ticari faaliyet çerçevesinde yapılan bir teslim olarak değerlendirilip KDV’ne tabi olacaktı.
Maliye İdaresi vermiş olduğu özelgelerde (03.05.1991-31842, 09.06.1993-4206, 08.01.1997-122) faktoring işlemini bankerlik gibi değerlendirerek, 6802 sayılı Gider Vergileri Kanun’una göre BSMV’ne tabi olmasını gerektiğini vurgulamıştır.
D. Muhasebe Kayıtları:
Faktoring işlemlerine ilişkin muhasebe kayıt örnekleri şöyledir.
o Mal satış kaydı:
-----------------------------------------------------/-----------------------------------------------------
120-Alıcılar xxx
600- Yurtiçi Satışlar xx
391- Hesaplanan KDV x
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
o Alacağın faktoring firmasına devri:
-----------------------------------------------------/-----------------------------------------------------
120- Alıcılar (Faktoring firması) xxx
120- Alıcılar (Alacaklı olunan firma) xxx
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
o Faktoring firmasının ödeme yapması:
-----------------------------------------------------/-----------------------------------------------------
102- Bankalar xxx
120- Alıcılar (Faktoring firması) xxx
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
o Faiz/komisyon bedelinin yansıtılması:
-----------------------------------------------------/-----------------------------------------------------
780- Finansman Giderleri xxx
120- Alıcılar (Faktoring firması) xxx
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
SMMM Ahmet BARLAK
FACTORİNG NEDİR? MUHASEBE UYGULAMALARI
Tarih: 24.06.2008
Factoring, iç ve dış ticarette vadeli satış yapan firmaların,bu satışlarından doğan henüz tahsil edilememiş alacaklarını Factoring şirketine devir etmesi ve alacaklarını kısa sure içerisinde nakte dönüştürmede kullanılan finansal bir çözümdür.Bu şekilde factoringe alacaklarını devir eden firmalar daha kolay ve hızlı finansman sağlamakta,işgücü ve zaman açısından daha avantajlı konuma geçmektedir.
Factoring sözleşmesinde 3 taraf vardır;
Factoring şirketi(Factor):Alacaklı firmanın alacaklarını devir alıp karşılığında peşin ödeme yapan firma.
Borçlu firma(Alıcı):Alacaklı firmaya borcu olan firma
Alacaklı firma(Satıcı):Alacaklarını factorınge devir eden firma
Factorıng türleri;
Yurtiçi Factoring:Satıcı ve alıcının aynı ülke sınırları içerisinde vadeli yapmış olduğu satışları factore devredilmesini içerir.
Yurtdışı Factoring:Farklı ülkelerde bulunan alıcı ve satıcının yapmış olduğu ihracaat veya ithalatı kapsayan satışların factor tarafından tahsili ve takibini içerir.
Rücu Edilebilir Factoring:Alacağın ödenmeme riski factoring tarafından üstlenilmez.Tahsili gerçekleşmeyen alacaklar için factoringin satıcıya rücu hakkı vardır.
Rücu Edilemez Factoring:Alacağın tahsil edilememe riski tamamen factoring şirketine ait olmaktadır.
Vadeli Factoring: Satıcının faktor'den aylık kredili satışların ortalama vadesi üzerinden ay sonlarında toplu tahsilat yaptığı, faktor'den avans almadığı , ödemelerin vade sürelerinin sonunda yapıldığı faktoring türüdür.
Bildirimli Factoring: Bu faktoring türünde satıcı, kendi adına hazırladığı faturada alacağın muhatabının faktor kuruluş olduğunu belirtir. Faturaların üzerine ödemenin vadede doğrudan faktor'e yapılmasına ilişkin bir ihbar notu konulmaktadır.
Bildirimsiz Factoring: Satıcının kredili olarak satacağı malları peşin bedelle faktor'e satması, faktor'un da satıcıya malların alıcıya teslimi ve bedelinin sağlanması için vekalet vermesi yoluyla yürütülmekte, faktor'un mevcudiyeti alıcıya duyurulmamaktadır.
Gayrikabil-i rücu ihracat factoring: Satıcı, malı sevkeder ve düzenlemiş olduğu faturanın aslına temlik şerhi koyarak ve ödemenin muhabir faktor'e yapılmasını beyan ederek müşterisine (alıcıya) gönderir ve bir suretini de faktor'e teslim eder.
Kabil-i rücu ihracat faktoring: Satıcı uzun süredir çalıştığı ve iyi tanıdığı alıcılarda risk görmediği durumlarda ihracat alacaklarından doğan haklarını faktor'a kabil-i rücu temlik edebilir. Bu tür işlemde, faktor; alacağın takibi ve tahsilini üstlenir, vadeden önce ön ödeme yapabilir. Ancak, alacakların tahsil edilmeme riski ile ilgili tüm sorumluluk satıcıya aittir.
Factoring Maliyeti;
Factoring firması tarafından; ön ödemenin yapıldığı andan tahsilata kadar geçen süre için, kullanılan fona uygulanan, iç ve dış piyasa koşulları dikkate alınarak belirlenen faiz oranıdır.
Factor yapılan bu hizmetin karşılığında satıcının devretmiş olduğu alacaklar üzerinden fatura tutarı ,fatura vadesi ve işin riski üzerinden komisyon alır.
Factorin işlemini örnekle gösterelim;
Ön Ödeme oranı:%80
Factoring Komisyonu:%2
Factoring Faizi:%90 /YIL
Vade: 30 gün
BSMV :%5
ABC işletmesi 200.000,00 YTL lik faturasını %80 ön ödemeli olarak factoringe, komisyon ve bsmv si kesilerek devrediyor.
Temlik Edilen fatura tutarı:200.000 ytl
Komisyon tutarı:2.000 ytl
Komisyon BSMV si:100 ytl
Yapılacak Ön ödeme:160.000
Komisyon ve BSMV:2.100 YTL
Ödenecek tutar:157.900 ytl
30 gün sonra kullandırılan ön ödeme için hesaplanan faiz:
Günlük vade farkının yüzde olarak belirlendiği durumlarda,standart da vade farkının hesaplanmasına dair bir yönlendirme yer almamıştır.Böyle bir durumda faiz iç iskonto yöntemi ile hesaplanabilir.
İç iskonto yöntemi, senet üzerindeki vadeye kadar olan gün farkı ve faiz (iskonto) haddi dikkate alınarak senedin hali hazır değeri üzerinden iskonto tutarı hesaplaması esasına dayanmakta olup, hesaplamada aşağıdaki formül kullanılır.
F= A - (A.360) = A.m.t
(m.t) + 360 m.t.360
F: Hesaplanan iskonto tutarı,
A: Senedin nominal değeri,
t: Senedin vadesine kalan gün sayısı,
m: Faiz (iskonto) oranı
örneğimize dönersek;
F:157.900*0,90*30/360=11.842ytl
Faizin BSMV si:592,1
Toplam Maliyet=2.100+12.434,1=14.534,1
Factör kalan bakiyeyi=40.000-12434,1=27.565,9 ytl ödeyecektir.
*Factoringten önce ki satışta Müşteriye Kesilen Faturanın Muhasebeleştirilmesi
__________ / / ____________
120.01 ABC Firması 200.000
600. YURTİÇİ SATIŞLAR 169.491
391.HESAPLANAN KDV 30.509
* Müşteriden Alacağın Factoring Şirketine Devri
__________ / / ____________
120.02 .200.000
120.01 ABC Firması 200.000
12. TİCARİ ALACAKLAR hesap grubu altında boş bulunan 123. Nolu hesaptada izleyebiliriz.
__________ / / ____________
123.01 FAKTORIN ALACAKLARI 200.000
120.02 ........Factoring Firması 200.000
* Factoring Firmalarından Ön Ödeme Alınması
__________ / / ____________
102. BANKALAR 157.900
123.01 FACTORİNG ALACAKLARI 157.900
* Factoring Firmasının Komisyon ve Faiz Kesimi
__________ / / ____________
780.FİNANSMAN GİDERLERİ 14.534,1
780.01. Factoring Faiz Gideri
780.02. Factoring Komisyon Gideri
123. FACTORİNG ALACAKLARI 14.534,1
123.01 .......Factoring Firması
* Factoring Firmalarından Kalan Bakiyenin Alınması
__________ / / ____________
102. BANKALAR 27.565,9
123.01 FACTORİNG ALACAKLARI 27.565,9
Factoring firmasına kıymet evrak temlik edildiğinde ise 101 ALINAN ÇEKLER ve ALACAK SENETLERİ hesaplarında takip edilir.
Örneğin ;100.000 ytl değerinde elimizde çekimiz olsun ve factoringe devir edelim.
__________ / / ____________
120. ALICILAR 100.000
120.02 ........Factoring Firması
101. ALINAN ÇEKLER 100.000
ve/veya
121. ALACAK SENETLERİ xxx
*Yurt dışı alacakların dövizli olması ve bu durumda ortaya kur farkı (lehte veya aleyhte) çıkması söz konusudur.örneğin,
İhracat bedeli fob usd:200.000 usd
İhracat günü Döviz alış kuru:1,200ytl
200.000*1200=240.000
Tahsilatın yapıldığı gün kur:1.202ytl
200.000*1202=240.400 ytl
Vade :30 gün:
Factoring Komisyonu:%2
Factoring Faizi:%90 YIL
BSMV :%5
Komisyon tutarı:4.808 ytl
Komisyon BSMV si:240.4ytl
30 gün sonra kullandırılan ödeme için hesaplanan faiz:
240.400*0,90*30/360=18.000 ytl
Faizin BSMV si:900 ytl
Toplam Maliyet=5.048.4+18.9000=23.948,4 ytl
* Yurt Dışına İhracat Faturası Kesilmesi
__________ / / ____________
120. ALICILAR 240.000
120.03 ABC
601. YURTDIŞI SATIŞLAR 240.000
______________________________
* Yurt Dışındaki Müşteriden Alacağın Factoring Firmasına Devredilmesi
__________ / / ____________
123. ALICILAR 240.000
123.01 ........Factoring Firması
120. ALICILAR 240.000
120.03 ABC Firması
* Factoring Firmasından Ödeme Alınması
__________ / / ____________
102. BANKALAR 216.451,6
123. FACTORİNG ALACAKLARI
123.01 .......Factoring Firması 216.051,6
601. YURTDIŞI SATIŞLAR 400
601.02 İhracattan Doğan Kur Farkı
* Factoring Firmasının Komisyon ve Faiz Kesimi
__________ / / ____________
780.FİNANSMAN GİDERLERİ 23.948,4
780.01. Factoring Faiz Gideri
780.02. Factoring Komisyon Gideri
123. FACTORİNG ALACAKLARI 23.948.4
123.01 .......Factoring Firması
* Firmanın Yurt Dışı Factoring Alacaklarını Değerlemesi
* Dönem Sonrası Lehte Kur Farkları;
__________ / / ____________
123. FACTORİNG ALACAKLARI 400
123.01 .......Factoring Firması
646. KAMBİYO KARLARI 400
______________________________
* Dönem Sonrası Aleyhte Kur Farkları;
__________ / / ____________
656. KAMBİYO ZARARLARI 400
123. FACTORİNG ALACAKLARI 400
123.01 .......Factoring Firması
|
FAKTORİNG İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
