|
TURİZM İŞLETMELERİNDE MUHASEBE UYGULAMALARI
TURİZM İŞLETMELERİNDE MUHASEBE UYGULAMALARI
TURİZM İŞLETMELERİNDE MUHASEBE UYGULAMALARI
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile bazı istisnalar hariç olmak üzere sektör, büyüklük ve küçüklük ayrımı yapılmaksızın bilanço esasına göre defter tutan işletmelerin uymak zorunda olacakları muhasebe temel kavramları, muhasebe politikalarının amaçları, mali tablolar ilkeleri, tek düzen hesap planı çerçevesi ve hesap planı konusunda belirlemeler yapılmıştır.
MSUG Tebliğleri ile getirilen ilkelerin turizm sektörü işletmelerinde muhasebe uygulamaları açısından fazla bir özellik getirdiğini söylemek zordur. Turizm muhasebesi MSUGT’leri ile getirilen ilkeler incelendiğinde bilanço hesaplarının kullanımı diğer işletmelerden faklılık göstermemektedir. Turizm işletmeleri muhasebesi açısından üzerinde durulması gereken husus diğer işletmelere göre farklılık ve özellik gösteren uygulamalar olacaktır.
Uygulama ve teoriye ilişlin olarak yapılan inceleme ve araştırmalar sonucunda turizm muhasebesi açısından özellik gösteren konular şunlardır:
Hasılat işlemleri muhasebesi
Maliyet işlemleri muhasebesi
Katma Değer Vergisi işlemleri muhasebesi
Dövizli işlemlerin muhasebesi
1- Turizm İşletmelerinde Gelir Tablosu ve Maliyet Hesaplarının Kullanımı
MSUGT ile belirlenmiş olan Tek Düzen Hesap Planı dokuz hesap sınıfından oluşmaktadır. Bu hesaplardan (1-5) sınıfı bilanço hesaplarını, (6) sınıfı gelir tablosu hesaplarını, (7) sınıf maliyet hesaplarını, (8-9) sınıf serbest hesapları kapsamaktadır.
Gelir tablosu hesapları, işletmenin faaliyet dönemine ilişkin satışların satış indirimlerini, satışların maliyetlerini, faaliyet giderlerini, diğer faaliyetlerden gelir ve karlar, diğer faaliyetlerden gider ve zararlar, finansman giderleri, olağan dışı gelir ve karlar, olağan dışı gider ve zararların tasnifli bir şekilde izlenmesini, dönem sonuçlarının belirlenmesini sağlayan hesaplarının yer aldığı bölümdür.
Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin satışa hazır hale getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır. Bu bölümde yer alan gider hesapları uygulamada esneklik sağlamak üzere iki seçenek halinde 7/A ve 7/B olarak sunulmuştur.
7/A seçeneğinde giderler defter-i kebirde fonksiyon esasına göre, 7/B seçeneğinde ise çeşit esasına göre belirlenmiştir.
Turizm işletmeleri esas itibariyle hizmet satışı yapan işletmelerdir. Faaliyet gelir ve gideriyle gelir tablosu ve maliyet hesaplarının işleyişi şu şekilde olmaktadır.
1.1- Gelir Tablosu Hesaplarının Kullanılması
Fonksiyon itibariyle gelir tablosu hesapları kendi içinde dört gruba ayrılmaktadır.
Hasılat hesapları
Satışların Maliyeti Hesapları
Faaliyet Giderleri Hesapları
Dönem Net Karı ve Zararı Hesapları
1.1.1- Turizm İşletmelerinde Hasılat Hesaplarının Kullanımı
Tek düzen hesap planına göre satış hasılatları ve diğer gelirlerin izleneceği defter-i kebir hesapları şunlardır.
600- YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI
601- YURTDIŞI SATIŞLAR HESABI
602- DİĞER GELİRLER
610- SATIŞTAN İADELER (-)
611- SATIŞ İSKONTOLARI (-)
612- DİĞER İNDİRİMLER (-)
Tebliğde defter-i kebir hesaplarının altında açılacak yardımcı hesaplar için bir sınırlama getirilmemiştir. İşletmeler diledikleri ayrım ve detayda yardımcı hesap açabilirler.
Uygulamada turizm işletmelerinin kullandıkları defter-i kebir hesaplarına ilişkin örnekler aşağıya alındığı gibidir.
a- Seyahat Acentelerinde
Seyahat acentelerinin asıl faaliyet gelirlerine ilişkin olarak kullanılan hasılat hesapları,
600- YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI
601- YURTDIŞI SATIŞLAR HESABI
602- DİĞER GELİRLER
610- SATIŞTAN İADELER (-)
611- SATIŞ İSKONTOLARI (-)
612- DİĞER İNDİRİMLER (-) dir.
Defter-i kebir hesaplarının ilk açılımı satılan hizmet türlerine, ikinci açılımları hizmetlerden yararlananlara ve düzenlenen turların ayrıntılarına göre yapılmaktadır.
600- YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI
601- YURTDIŞI SATIŞLAR HESABI
1.Açılım 00,01,..- Hizmet Türleri
2.Açılım 0,1,2,..- Hizmetlerden Yararlananlar veya Tur Ayrıntıları
600- YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI
600 00 Outgoing Gelirleri
600 00 0 İtalya Tur Gelirleri
600 00 1 İspanya Tur Gelirleri
600 01 Seminer Organizasyon Gelirleri
600 01 0 X Bayiler Toplantısı Gelirleri
600 01 1 Y Bayiler Toplantısı Gelirleri
600 02 İncoming Gelirleri
600 02 0 İç Hat Bilet Satış Gelirleri
600 02 00 T Hava Yolları
600 02 01 L Hava Yolları
601- YURT DIŞI SATIŞLAR
601 00 İncoming Gelirleri
601 00 0 İzmir Tur Gelirleri
601 00 1 Antalya Tur Gelirleri
602- DİĞER GELİRLER
602 00 Vade Farkları Gelirleri
602 00 0 X Otelinden Alınan Vade Farkları
gibi.
b- Konaklama İşletmelerinde
Konaklama işletmelerinde hasılatlar ve gelirler oda gelirleri ile çeşitli hizmet bölümlerinden elde edilen gelirlerden oluşmaktadır. Bu nedenle hasılat hesaplarının açılımları da oda gelirleri ve diğer bölüm gelirlerine göre yapılmaktadır.
Uygulamadan alınan örneklere göre, hasılat ve gelir hesaplarının konaklama işletmelerindeki genel açılımları şöyledir:
600 YURTİÇİ SATIŞLAR
600 00 Konaklama Gelirleri
600 00 1 Münferit Müşteriler
600 00 2 Grup Müşteriler
600 01 Yiyecek Gelirleri
600 01 1 Ana Restoran Gelirleri
600 01 2 Pansiyon Gelirleri
600 02 İçecek Gelirleri
600 02 1 Ana Restoran Gelirleri
600 03 Plaj, Yüzme Havuzu, Sauna Gelirleri
600 03 1 Plaj Gelirleri
600 03 2 Yüzme Havuzu Gelirleri
600 03 3 Sauna Gelirleri
600 04 Casino Gelirleri
600 05 Çamaşır Yıkama Gelirleri
600 06 Sair Hizmet Gelirleri
600 06 1 Deniz Aktiviteleri Gelirleri
gibi.
Genel olarak konaklama işletmelerinde bir günden fazla süren konaklamalarda oda ücretleri günlük olarak tahakkuk ettirilmekte ve müşteri hesabına (folio) günlük olarak işlenmektedir. Günlük olarak tahakkuk ettirilen ve muhasebe kayıtlarına da günlük hasılat raporuna istinaden hasılat olarak geçirilen günlük oda gelir tahakkuklarıyla müşterinin hesabına geçirilen diğer harcamalar (peşin harcamalar dışında kalan) ilişkin faturalar müşterinin otelden ayrıldığı gün düzenlenmektedir. İşte bu nedenle konaklama işletmeleri muhasebe kayıtlarına hasılat olarak geçirilen ancak henüz faturası düzenlenmemiş gelirlerini takip ve kontrol amacıyla geçici bir hesap niteliğinde olan kontrol hesapları kullanmaktadırlar.
Kontrol hesabının kullanımıyla ilgili olarak uygulamadan alınan aşağıdaki örneği vermek mümkündür.
______________ / ________________
100 Kasa Hesabı XX
120 Alıcılar Hesabı XX
120 01 M Müşterisi X
120 02 G Müşterisi X
182 Oda Kontrol Hesabı XX
182 01 Oda Kredi Hesabı X
600 Yurtiçi Satışlar XX
391 Hesaplanan KDV XX
___________________________________________
Verilen örnekte 100-Kasa Hesabı ve 120- Alıcılar Hesabı faturası düzenlenmiş ve vadeli oda satış hasılatlarını, 182- Oda Kontrol Hesabı ise henüz tesiste kalmakta olan müşteriler için müşteri hesabına (folio) geçirilmiş oda ücret tahakkuklarını ifade etmektedir. Oda kontrol hesabı müşteriler adına fatura düzenleninceye kadar açık kalmakta, faturalar düzenlendikçe kasa veya alıcılar hesabı ile karşılaştırılarak kapatılmaktadır. Örneğin;
Müşteri Bay A, 16.07.2003 tarihinde gelip 10 gün kalmıştır. Her gün, folionun oda ücreti için 50.000.000-TL işlenmiş olsun. İlk günkü kayıt,
182 Oda Kontrol Hesabı 50.000.000
182 01 Oda Kredi Hesabı
182 01 1 215 Nolu Oda Kredi Hesabı
Onuncu günün sonunda 182 Hesabın borcu 500.000.000-TL olmuş ve son günde işletme, müşteri adına fatura düzenleyerek parasını nakit olarak tahsil etmiştir. Oda Kontrol Hesabı müşteriye fatura düzenlendiğinde,
__________ / _________________
100 Kasa Hesabı 500.000.000
100 00 Nakit Kasası
182 Oda Kontrol Hesabı 500.000.000
182 011 215 Nolu Oda Kredi Hs.
–––––––––––––––––––––––––––––––
Şeklinde olmaktadır.
SMMM Ahmet BARLAK
Yukarı Dön
c- Yat Limanı (Marina) İşletmelerinde
Yat limanı işletmelerinde hasılatlar; bağlama, bakım- onarım, genel hizmetler ve yat malzemeleri satışlarından oluşmaktadır. Bu nedenle defter-i kebir hesaplarının açılımları da buna göre yapılmaktadır.
600 YURTİÇİ SATIŞLAR
600 00 Bağlama Hasılatı
600 00 1 Kısa Süreli Bağlama Hasılatı
600 00 2 Uzun Süreli Bağlama Hasılatı
600 01 Ticari Emtia Satış Hasılatı
600 01 1 Akaryakıt Satış Hasılatı
600 02 Bakım Onarım Ücreti
600 02 1 Motor Balım İşçiliği
600 02 2 Genel Bakım İşçiliği
d- Yat İşletmelerinde
Yat işletmelerinde hasılat genel olarak yat kiralamalarından ve tertiplenen yat turlarından elde edilmektedir.
600 YURTİÇİ SATIŞLAR
600 00 Yat Kiralama Gelirleri
600 00 1 Motorlu Yat Kira Gelirleri
600 00 2 Yelkenli Yat Kira Gelirleri
600 01 Tur Gelirleri
600 01 1 Motorlu Yat Tur Gelirleri
600 01 2 Yelkenli Yat Tur Gelirleri
600 01 2 0 Yelkenli Göcek Tur Gelirleri
MSUGT uyarınca bütün satış hasılatları muhasebe kayıtlarına brüt tutarları ile geçirilmek zorundadır. Bu zorunluluk nedeniyle tüm satış hasılatları ve diğer gelirler 60 hesap grubunda yer alan hesaplara brüt tutarları üzerinden kaydedilmektedir. Brüt hasılattan indirilmesi gereken değerlerin ise 61 hesap grubunda yer alan hesaplarda ayrıca izlenmesi gerekmektedir. İşletmeler esas faaliyet konusuyla ilgili brüt satış hasılatlarından faturaların düzenlenmesi sonrasında indirim konusu yapacakları değerleri (satışlardan iadeler, satış iskontoları, diğer indirimler gibi) 61 hesap grubunda yer alan hesaplara kaydetmekte ve kendi ihtiyaçlarına göre de bu hesapları detaylandırabilmektedirler.
611 Satış İskontoları
611 00 Miktar İskontosu
611 00 1 Oda İskontosu
611 00 2 Pansiyon İskontosu
612 00 Seyahat Acenteleri İskontosu
612 00 1 X Acentesi Komisyonu . Gibi.
1.1.2- Turizm İşletmelerinde Satılan Malın Maliyeti Grubu Hesaplarının Kullanımı
İşletmeler, satılan hizmetlerin ve ticari malların maliyetlerini (62) hesap grubunda yer alan mevcut hesaplar veya boş bırakılan hesaplardan ihtiyaçları doğrultusunda açacakları hesaplar yardımıyla izlerler. Turizm işletmeleri tarafından kullanılan hesapların başlıcaları 621- Satılan Ticari Mallar Maliyeti ve 622- Satılan Hizmet Maliyetleri hesaplarıdır. 62 grupta yer alan hesapların dönem maliyeti ile ilgili olan giderlerin öncelikle yedinci sınıfta yer alan maliyet hesaplarına kaydedilmesi, buradan da gerekli maliyet bilgilerinin üretilmesi ve dönem veya maliyet dönemi sonunda gelir tablosu (altıncı sınıf) hesaplarına yansıtma grupları ile devri gerekmektedir.
Yedinci sınıfı oluşturan maliyet hesaplarından 7/A seçeneğini uygulayan işletmelerde 740 nolu hesapta oluşan Hizmet Üretim Maliyeti, 741 nolu Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma hesabı aracılığıyla 622 nolu Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına aktarılmaktadır. Satılan Ticari Mallar ise maliyet tutarı ile 153- Ticari Mallar Hesabına alacak, 621 nolu Satılan Ticari Mallar Maliyeti Hesaba borç yazılmaktadır.
Satışların maliyetiyle ilgili 62 nolu grupta yer alan hesapların açılımlarıyla ilgili uygulamada sık kullanılan hesaplar aşağıdaki gibidir:
a- Konaklama İşletmelerinde
621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ
621 00 Satılan Ticari Mallar Maliyeti
621 00 1 Satılan %0 KDV’li Mallar Maliyeti
621 00 2 Satılan %8 KDV’li Mallar Maliyeti
621 00 3 Satılan %18 KDV’li Mallar Maliyeti
621 00 4 Satılan Sigara Maliyeti
621 00 5 Satılan Diğer Mallar Maliyeti
622 SATILAN HİZMET MALİYETİ
622 00 Oda Satış Hizmet Maliyeti
622 00 1 Direkt İlk Mad. Malz. Maliyeti
622 00 2 Direkt İşçilik Maliyeti
622 00 3 Genel Hizmet Maliyeti
622 00 3 0 Dağıtım Giderlerinden Gelen Paylar
622 01 Yiyecek Hizmet Maliyeti
622 02 Casino Hizmet Maliyeti
b- Seyahat Acentelerinde
622 SATILAN HİZMET MALİYETİ
622 00 Outgoing Hizmet Maliyetleri
622 00 1 İtalya Tur Maliyeti
622 00 1 0 Uçak Biletleri Maliyeti
622 00 1 1 Direkt İşçilik Maliyetleri
622 01 İncoming Hizmet Maliyetleri
622 01 0 Efes Tur Maliyetleri
622 01 0 0 Otobüs Biletleri Maliyetleri
622 02 Seminer Organizasyon Maliyetleri
622 02 0 İzmir Bayiler Toplantısı Maliyetleri
gibi.
Benzer şekilde yat limanı ve yat işletmeleri de satılan ticari mallar ve hizmet üretim maliyetleri ile ilgili defter-i kebir hesaplarında gerekli açılımları yapmakta ve yedinci sınıfta yer alan hesaplarda maliyet üretimini yaparak hesaplanan maliyetleri maliyet dönemleri sonunda 62 nolu grupta yer alan gelir tablosu hesaplarına aktarmaktadırlar.
1.1.3- Turizm İşletmelerinde Faaliyet Giderleri Grubu Hesaplarının Kullanımı
Faaliyet giderleri hesap grubu işletmelerin esas faaliyetleriyle ilgili olarak, ancak üretim maliyetlerine yüklenmeyen çeşitli giderlerin (AR-GE, Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri ve Genel Yönetim Giderleri) izlendiği hesaplardan oluşmaktadır. Yedili maliyet hesapları sınıfında izlenen esas faaliyet dönem giderleri dönem sonlarında bu grupta yer alan hesaplara devredilmektedir.
Faaliyet giderleri grubunda yer alan mevcut hesaplar;
630 AR-GE
631 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri
632 Genel Yönetim Giderleri’dir.
Turizm işletmeleri tarafında en çok kullanılan hesap olan 632 Genel Yönetim Giderleri Hesabının uygulamada kullanılan yaygın örneği aşağıdaki gibi olup, işletmeler alt hesaplarını diledikleri gibi kullanabilirler.
Yukarı Dön
a- Konaklama İşletmelerinde
632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
632 00 İlk Madde Malzeme Giderleri
632 01 İşçi Ücret ve Giderleri
632 01 0 Üst Yönetim Ücret ve Giderleri
632 02 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
632 03 Çeşitli Giderler
632 04 Vergi Resim ve Harçlar
632 04 0 İndirilemeyecek KDV
b-Seyahat Acentelerinde
632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
632 00 İlk Madde Malzeme Giderleri
632 01 İşçi Ücret ve Giderleri
632 01 0 Üst Yönetim Ücret ve Giderleri
632 02 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
632 02 0 Reklam Giderleri
632 03 Çeşitli Giderler
632 03 0 Kira Giderleri
632 04 Vergi Resim ve Harçlar
632 05 Amortisman ve Tükenme Payları
632 06 Finansman Giderleri
gibi
Benzer şekilde yat limanı ve yat işletmeleri üretim maliyetlerine yüklenmeyen giderleri için 632- Genel Yönetim Giderleri hesabını kullanmakta ve işletme ihtiyaçları doğrultusunda yardımcı hesaplarda detaylandırma yapmaktadırlar.
1.1.4- Turizm İşletmelerinde Dönem Karı ve Zararı Grubu Hesaplarının Kullanımı
Dönem karı ve zararı gurubu, dönem sonlarında sonuç hesaplarında yer alan hesapların aktarıldığı hesaplar olup aşağıdaki hesaplardan oluşmaktadır:
690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI
691 DÖNEM KARI VERGİ ve DİĞER YASAL YÜKÜMLÜ.KARŞIL. (-)
692 DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI
Bu hesapların kullanımları turizm işletmeleri ile diğer işletmeler arasında herhangi bir farklılık göstermemektedir. Burada önemli olan MSUG Tebliğ'lerindeki düzenlemeler vergi mevzuatından tamamen bağımsız olup, Tekdüzen Hesap Planı'na göre oluşan kar (veya zarar), mali kar (veya mali zarar) değil ticari kardır. Bu nedenle işletmeler, ticari kar (veya zarar) ile mali kar (veya zarar) arasında oluşacak farklılığı mali tablolar dışında hesaplayarak vergiye tabi matrahı ayrıca hesaplayacaklardır.
Bu amaçla Maliye Bakanlığı 4 Seri Nolu MSUGT'yi yayımlamış ve gerekli hesaplamaların nasıl yapılacağını ayrıntılı bir şekilde düzenlemiştir. Dolayısıyla turizm işletmeleri de MSUGT'ye göre düzenlenen mali tablolara göre oluşan ticari kardan mali kara geçiş işlemlerini anılan tebliğe göre yapmak zorundadırlar.
1.2- Turizm İşletmelerinde Maliyet Hesaplarının Kullanımı
Tekdüzen Hesap Planı'nın yedinci hesap sınıfı "Maliyet Hesapları" na ayrılmıştır. Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır.
Maliyet hesapları uygulamada esneklik ve kolaylık sağlamak üzere iki seçenek halinde 7/A ve 7/B olarak sunulmuştur. MSUG Tebliğleri uyarınca bilanço esasına göre defter tutan ve bir önceki takvim yılı aktif toplamı ve net satışlar toplamı belli tutarların üzerinde kalanlar 7/A seçeneğini kullanmak zorundadırlar. Aktif toplamı ve net satış tutarı belirlenen tutarların altında kalanlar ise işletme yapılarına uygun olarak 7/A ve 7/B seçeneğini kullanmak bakımından serbest bırakılmışlardır.
1.2.1- Turizm İşletmelerinde 7/A Seçeneğinin Kullanımı
Büyük ve orta büyüklükteki (MSUGT'de aktif toplamı ve net satışları toplamı belli tutarları aşanlar) işletmelerin kullanmak zorunda oldukları 7/A seçeneğinde giderler, esas defterlerde fonksiyon esasına göre belirlenmiştir. Eş zamanlı kayıt yönteminin kullanılması önerilen bu uygulamada, giderler yapıldıkları anda ilgili defter-i kebir hesaplarına Fonksiyon Esasına göre kaydedilirken, söz konusu giderler aynı zamanda yardımcı defterlerde hem çeşit esasına hem de ilgili gider yerlerine göre izlenmektedir.
MSUG Tebliğlerine göre işletmeler, maliyet muhasebesini genel muhasebe içinde izleyebilecekleri gibi, genel muhasebe ve maliyet muhasebesini ayrı ayrı da izleyebileceklerdir
7/A seçeneğinin turizm işletmelerinde uygulanmasında genellikle kullanılan hesap grupları şunlardır:
74 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
76 PAZARLAMA SATIŞ DAĞITIM GİDERLERİ
77 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
78 FİNANSMAN GİDERLERİ
Pazarlama satış ve dağıtım giderleri, Genel Yönetim Giderleri ve Finansman Giderleri grup hesaplarının turizm işletmelerinde kullanımı herhangi bir özellik arz etmemektedir. Kullanım açısından özellik arz eden hesap gurubu "74-Hizmet Üretim Maliyeti" gurubudur. Bu gurup altında açılacak defter-i kebir hesapları genel olarak şunlardır :
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI
742 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ FARK HESABI
743-749 Serbestçe Kullanılabilecek Boş Hesaplar
Turizm işletmeleri, kendi ihtiyaçları ve organizasyon yapılarına uygun olarak anılan defter-i kebir hesaplarının altında hem çeşitlerine hem de gider yerlerine göre yardımcı hesaplar açabileceklerdir. MSUGT'de işletmelerin kullanabilecekleri gider çeşitleri ve gider yerleri yardımcı hesaplarının sınıflamaları yapılmış olduğundan turizm işletmeleri de tebliğ ile belirlenen bu sınıflamaları esas almak zorundadırlar.
Maliyet tespitinde fiili maliyet yöntemini kullanan turizm işletmeleri cari dönem içinde 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabında üretilen hizmet maliyetlerini, 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı aracılığıyla gelir tablosu hesaplarından olan 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına aktarırlar.
Maliyet tespitinde standart maliyet yöntemini kullanan işletmeler ise, tahmini olarak hesaplayıp 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabına ve buradan da 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına kaydettikleri standart maliyetler ile maliyet dönemi sonunda oluşan fiili maliyetler arasındaki farkları 742 Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesapları yoluyla 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına aktarırlar.
Hizmet Üretim Maliyeti hesabının turizm işletmelerindeki kullanımları şöyledir:
a- Konaklama İşletmelerinde
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
740 00 Konaklama Maliyetleri
740 00 0 İlk madde ve malzeme maliyetleri
740 00 0 0 Kırtasiye giderleri
740 01 İşçi Ücret ve giderleri
740 02 Dışardan sağlanan fayda ve hizmetler
740 03 Vergi resim ve harçlar
740 04 Amortisman ve Tükenme Payları
740 05 Yiyecek içecek maliyetleri
b- Seyahat Acentelerinde
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
740 00 Out going Hizmet Maliyetleri
740 00 0 İtalya Tur Maliyetleri
740 01 İncoming hizmet Maliyetleri
740 01 0 Efes Tur Maliyetleri
740 02 Seminer ve organizasyon maliyetleri
740 02 0 Antalya bayiler Toplantı Maliyetleri
Benzer şekilde yat limanı ve yat işletmeleri de 740 Hizmet Üretim Maliyetleri Hesabını işletme ihtiyaçları ve organizasyon yapılarına uygun olarak gider yerleri ve gider çeşitlerine göre detaylandırmakta yada maliyetlerini hesap planında boş bırakılan 8 numaralı sınıfta eş zamanlı maliyet tespit etme yöntemine aykırı olmamak şartıyla açacakları defter-i kebir hesaplarında izleyebilmektedirler.
Sekiz numaralı sınıfın maliyet hesapları için kullanımı ile ilgili olarak yat limanı işletmelerinden alınan bir uygulama örneği aşağıdaki gibidir:
802 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ
802 01 İşçi Ücretleri
802 01 001 Normal Mesai İşçiliği
802 01 002 Fazla mesai işçiliği
803 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ YANSITMA HESABI
804 MEMUR MAAŞ VE GİDERLERİ
804 01 Memur maaşları
804 01 001 Normal mesai işçiliği
805 MEMUR MAAŞ VE GİDERLERİ YANSITMA HESABI
808 DIŞARDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER
808 01 Elektrik Giderleri
808 02 Su Giderleri
809 DIŞARDAN SAĞLANAN FAYDA ve HİZM. YANSITMA HESABI
gibi.
İşletmeler tarafından yönetim muhasebesi amaçları doğrultusunda kullanılabilecek olan 8 nolu sınıfta açılacak defter-i kebir hesapları dönem sonlarında ilgili gelir tablosu ve bilanço hesaplarına aktarılmak yoluyla kapatılmak ve mali tablolara intikal ettirilmek zorundadırlar.
1.2.2- Turizm İşletmelerinde 7/B Seçeneğinin Kullanımı
MSUGT uyarınca bilanço esasına göre defter tutan ve bir önceki yıl aktif toplamı ve net satış hasılatı belli tutarların altında kalan işletmeler maliyetlerini 7/A seçeneği yerine 7/B seçeneğine göre tespit etme hakkına sahiptirler.
Turizm işletmelerinde, giderler yapıldıkça ve tahakkuk ettikçe dönem boyunca 790-797 numaralı defter-i kebir hesaplarına kaydedilmekte ve oluşan giderlerden hizmet üretimi ile direkt ilgili olanlar 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları aracılığıyla 799 Üretim Maliyeti Hesabına ve buradan da 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına, hizmet üretimi ile direkt ilgili olmayanlar ise gelir tablosu hesaplarından 630, 631, 632 ve 680 numaralı hesaplara ve aktifleştirilmesi gereken giderler ise bilanço hesaplarına aktarılırlar.
7/B seçeneğinde defter-i kebir hesapları şu şekilde bölümlenmiştir:
790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ
791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ
792 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ
793 DIŞARDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER
794 ÇEŞİTLİ GİDERLER
795 VERGİ RESİM HARÇLAR
796 AMORTİSMANLAR VE TÜKENME PAYLARI
797 FİNANSMAN GİDERLERİ
798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESAPLARI
799 ÜRETİM MALİYETİ HESABI
2. Turizm İşletmelerinde Katma Değer Vergisi ve Muhasebesi
Tek düzen Hesap Planında Katma Değer Vergisi kayıtları ile ilgili defter-i kebir hesapları 191, 192, 291, 292, 391, 392 ve 492 numaralı hesaplardır. Bu hesaplardan esas faaliyet hasılatları ve giderleri ile ilgili olan hesaplar 191 İndirilecek KDV ve 391 Hesaplanan KDV Hesaplarıdır.
Turizm işletmelerinde KDV kayıtları esas itibariyle diğer işletmelerden herhangi bir farklılık göstermemektedir. Ancak Maliye Bakanlığı'nın Katma Değer Verisi ile ilgili tebliğleri ve iç genelgeleri ve literatürde yer alan birtakım görüş ayrılıkları nedeniyle turizm işletmelerinde bazı konular özellik arz eder hale gelmiştir.
2.1. Seyahat Acentelerinin Incoming ve Outgoing Turlarında KDV Matrahı ve Muhasebesi
Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 11/1-a maddesi ve maddeye ilişkin olarak 26, 30 ve 40 seri nolu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğlerindeki açıklamalara göre, seyahat acentelerinin incoming ve outgoing faaliyetleri ile ilgili hizmet teslimlerinde KDV Matrahı şu şekilde hesaplanacaktır:
Yurtdışına düzenlenen turlarda KDV matrahı, tura katılanlardan alınan toplam bedelden yurtdışında verilen yeme, içme, konaklama, ulaştırma, rehberlik, gezi, sağlık ve benzeri hizmetler için yapılan harcamalar düşüldükten sonra kalan bedeldir.
Yurtdışından yurtiçine düzenlenen turlarda ise KDV matrahı, yurtdışındaki seyahat acentesinden alınan tur bedelinin, yurtiçinde verilen yeme, içme, konaklama, ulaştırma, rehberlik ve benzeri hizmetler için yapılan harcamalara tekabül eden kısmıdır. Diğer bir ifadeyle sadece yurtdışındaki seyahat acentesinden alınan komisyon bedeli KDV'den istisnadır. Bu durumda seyahat acenteleri incoming ve outgoing turlarına ilişkin KDV matrahlarını hesaplayabilmek için muhasebelerini her bir turun hasılat ve maliyetlerini tespit edebilecek şekilde tutmak zorundadırlar. Uygulamada seyahat acenteleri KDV matrahını hesaplayabilmek amacıyla aşağıda yer aldığı şekilde KDV icmal tablosu düzenlemekte ve bu yolla satış faturasını düzenlemeden önce satış hasılatlarının KDV'ye tabi olan ve olmayan kısımlarını tespit etmektedirler.
Örnek: (X) seyahat acentesinin 2003/6 dönemi tur gelirleri toplamı 20.000.000.000 TL'dir. Bu hasılatın 3.000.000.000 TL'si KDV'ye tabi satış, diğer kalan 17.000.000.000 TL'lik kısmı ise KDV'ye tabi olmayan hasılattır. (KDV oranı % 18 dir.)
Buna göre muhasebe kaydı;
____________ / __________________
100 KASA HESABI 20.540.000.000
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 20.000.000.000
600 0 Outgoing Tur Gelirleri 20.000.000.000
600 01 İtalya Tur Gelirleri 20.000.000.000
600 01 0 KDV'ye tabi Tur G. 3.000.000.000
600 01 1 KDV'ye tabi Olm. 17.000.000.000
Tur Gelirleri
391 HESAPLANAN KDV 540.000.000
_________________________________
gibi olacaktır.
KDV İCMAL TABLOSU
SATIŞ BEDELİ 20.000.000.000 TL
KDV'DEN İSTİSNA KISIM (-) 17.000.000.000TL
KDV'YE TABİ SATIŞ BEDELİ 3.000.000.000 TL
2.2 Turizm İşletmelerinde Kur Farklarının KDV Karşısındaki Durumu
Turizm sektöründe hizmet satışlarının büyük bir bölümü yabancı para cinsinden yapılmaktadır. Döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılan ve satış bedelinin ve vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarihten sonra tahsil edildiği hallerde oluşan kur farklarının KDV karşısındaki durumu konusunda litaratürde çeşitli görüşler mevcuttur.
Birinci görüş, kur farklarının KDV'ye tabi olmayacağını, ikinci görüş ise kur farklarının vade farkı gibi değerlendirilip KDV'ye tabi olacağını savunmaktadır. Konuya ilişkin olarak vergi idaresinin görüşü ise, vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarihten sonra ortaya çıkan kur farklarının KDV'ye tabi olmayacağı şeklindedir. (Maliye Bakanlığı'nın 10.05.1993 tarih ve 29975 sayılı Özelgesi)
Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 10/a maddesine göre, mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde KDV açısından vergiyi doğuran olay malın teslimi veya hizmetin ifasıyla meydana gelmektedir. Aynı Kanunun 26.maddesinde ise, bedelin döviz ile hesaplanması halinde dövizin vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarihteki T.C.Merkez Bankası Döviz Alış Kuru ile Türk Lirasına çevrileceği hükme bağlanmıştır.
Satış bedelinin vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarihten sonra tahsil edilmesi halinde ortaya çıkan lehte ve aleyhteki kur farklarının KDV karşısındaki durumu konusundaki birinci ve ikinci görüşe göre ilgili muhasebe kayıtları şu şekilde yapılacaktır.
Kur farklarının KDV'ye tabi olmayacağı şeklindeki birinci görüşe göre işletmelerin yapacakları kayıtlar;
Faturanın düzenlenip, hizmetin tamamlandığı andaki kayıt;
__________ / ____________________
220 ALICILAR HESABI XX
(Hizmet Bedeli X TCMB Alış Kuru)
600 YURTİÇİ (veya 601 Yurtdışı) XX
SATIŞLAR
391 HESAPLANAN KDV XX
________________________________
Bedelin tahsili ile ilgili kayıt;
__________ / _____________________
100 KASA H.(veya 102 Bankalar H.) XX
(Hizmet Bedeli X Döviz Kuru)
220 ALICILAR H. XX
(Hizmet Bedeli X TCMB Alış Kuru)
646 KAMBİYO GELİRLERİ XX
646 00 Kur Gelirleri
_________________________________
Kur farklarının KDV'ye tabi olacağı şeklindeki ikinci görüşe göre işletmelerin yapacakları kayıtlar;
Vergi doğuran olayın meydana geldiği tarihteki kayıt;
__________ / ____________________
220 ALICILAR H. XX
(Hizmet Bedeli X TCMB Alış Kuru)
600 YURTİÇİ (veya 601 Yurtdışı) XX
SATIŞLAR
391 HESAPLANAN KDV XX
________________________________
Bedelin tahsil edildiği tarihteki kayıt;
__________ / _____________________
100 KASA H.(veya 102 Bankalar H.) XX
(Hizmet Bedeli X Döviz Kuru +KDV)
220 ALICILAR H. XX
(Hizmet Bedeli X TCMB Alış Kuru)
646 KAMBİYO GELİRLERİ XX
391 HESAPLANAN KDV XX
_________________________________
İkinci görüşü savunanlar aleyhte oluşan kur farklarının da KDV Kanunu'nun 35.maddesi çerçevesinde "matrahta değişiklik" olarak değerlendirilmesi ve düzeltilmesi gerektiğini savunmaktadırlar.
3- Turizm İşletmelerinde Dövizli İşlemlerin Muhasebesi
MSUGT ile belirlenmiş temel kavramlardan birisi olan parayla ölçülme kavramı gereğince "muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır".
Turizm işletmelerinde hizmet bedelinin önemli bir bölümünün yabancı para cinsinden tahsil edilmesi ve özellikle turistik konaklama işletmelerinde turistlere döviz bozma hizmeti verilmesi nedeniyle dövizli işlemler önemli boyutlara ulaşmaktadır.
Turizm işletmelerinde MSUGT ile yapılan belirleme ile uygulama arasındaki bu farklılık yardımcı hesaplar ve nazım hesapları yoluyla giderilmeye çalışılmaktadır.
Uygulamada dövizli işlemlerin izlenebilmesi amacıyla kasa, bankalar, alıcılar vb defter-i kebir hesapları şu şekilde detaylandırılmaktadır.
100 KASA HESABI
100 00 TL Kasası
100 01 Döviz Kasası
100 01 0 ABD Doları Hesabı
100 01 1 İngiliz Sterlini
Dövizli işlemlerin izlenebilmesi amacıyla kullanılan nazım hesaplar genel olarak şöyledir;
990 EFEKTİF ve DÖVİZ DEPOSU
990 0 Efektif USD Doları deposu
990 1 Efektif İngiliz Sterlini
990 2 Döviz USD Doları Deposu
991 BANKALAR DÖVİZ TEVDİAT HESAPLARI
991 0 USD Doları Hesapları
991 1 Sterlin Hesapları
992 DÖVİZ TAHSİLATLARI
992 0 USD Doları tahsilatları
992 1 Sterlin Hesapları Tahsilatları
993 DÖVİZ TAHSİLATLARI
993 0 Mal ve Hizmet Satışı Tahsilatları
993 1 KDV Hasılatı
993 2 Döviz Alım Satım Hasılatı
994 DÖVİZ DURUMU
994 0 USD Doları Durumu
994 1 Sterlin Hesapları Durumu
995 EFEKTİF VE DÖVİZ DURUMU
995 0 Efektif USD Doları Durumu
996 DÖVİZ BORÇLARI
996 0 USD Dolar Borçları
Örnek : X konaklama işletmesinde hizmet satış bedellerine ilişkin düzenlenen faturada 5000 $ (1 $=1.500.000 TL) nakden tahsil edildiği ve 1000 $ seyahat çeki alındığını ve ayrıca turistlere 5000 $ döviz bozdurulduğunu ve KDV'nin %18 olduğunu varsayarsak muhasebe kaydı şöyle olacaktır:
____________ / ______________________
100 KASA H. 15.000.000.000
100 00 Döviz Kasası
100 00 0 USD Doları 15.000.000.000
101 ALINAN ÇEKLER 1.500.000.000
101 00 Dövizli Çekler
101 00 1 USD Doları Çekleri 1.500.000.000
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 7.627.118.600
600 00 Konaklama Gelirleri 7.627.118.600
391 HESAPLANAN KDV 1.372.881.400
391 00 Konaklama Gelirleri KDV'si
100 KASA H. 7.500.000.000
100 00 TL Kasası 7.500.000.000
___________________________________
Hizme
Güncel Mevzuat Gelişmelerinden Haberdar Olmak İçin E-Posta Listemize Kayıt olun
E Posta Listesine Katılmak İçin TIKLAYIN
Hizmet satış hasılatı ve döviz bozma hasılatının izlenebilmesi amacıyla aşağıda yer alan nazım hesap kayıtlarının yapılması gerekmektedir.
|
TURİZM İŞLETMELERİNDE MUHASEBE UYGULAMALARI
