Yeni TTK’da yer alan tür değiştirme

[Muradiye Karabulut]

İşletmelerin ekonomik, örgütsel ve sermaye yapısına bağlı olarak tür değiştirmeleri hep gündemde olmuştur. İlk kuruluşta kolaylıklar nedeniyle basit şirket türlerini tercih ederlerken ilerleyen zamanlarda daha komplike olan ancak güven veren ve karşılaştırıldığı zaman daha avantajlı şirket türleri tercih edilmektedir. 

I- GİRİŞ

İşletmelerin ekonomik, örgütsel ve sermaye yapısına bağlı olarak tür değiştirmeleri hep gündemde olmuştur. İlk kuruluşta kolaylıklar nedeniyle basit şirket türlerini tercih ederlerken ilerleyen zamanlarda daha komplike olan ancak güven veren ve karşılaştırıldığı zaman daha avantajlı şirket türleri tercih edilmektedir. Bu tercih mevcut hukuki türden başka bir hukuki türe dönüşmeyi gerektirmektedir. Eski TTK’da tür değiştirme daha sınırlı iken yeni TTK’da neredeyse tür geçişlerinde sınır kalmamıştır. TTK tür geçişlerinde sınırsız serbestlik getirirken, vergi kanunları bu serbestliği vergilendirme bakımından sınırlandırabilmektedir. Bu sınırlandırma yasak koyarak değil tür değiştirmede aktiflerin emsal bedelden satışı şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Örnek verecek olursak TTK’nın 194. maddesine göre bir sermaye şirketinin tür değiştirerek ticari işletmeye dönüşmesi serbesttir. Ancak VUK, KVK ve KDVK’da sermaye şirketinden ticari işletmeye geçiş öngörülmediğinden dolayı tür değiştirecek sermaye şirketinin aktifinde bulunan stoklar, sabit kıymetler vb. aktiflerin emsal bedeliyle ticari işletmeye fatura düzenlenmesi ve KDV hesaplanması suretiyle devredilmesi gerekmektedir. Oysa bir sermaye şirketinin başka bir sermaye şirketi türüne dönüşmesinde bu işlemlere gerek bulunmamaktadır.

Bu yazımızda yeni TTK’da yer alan tür değiştirme müessesesine ana başlıklar halinde yer verilecek olup, konunun dağılmasını önlemek bakımından eski TTK ile farklarına yer verilmeyecektir.

II- ANA BAŞLIKLAR

A- GENEL OLARAK

1- Tür değiştirme yeni TTK’ nın 180 ila 190. maddelerinde hüküm altına alınmıştır.

2- Bir şirket hukuki şeklini değiştirebilir. Yeni tür eskisinin devamıdır (md. 180).

3- Tür değiştirmede, yeni türün kuruluşuna ilişkin hükümler uygulanır (md. 184/1).

4- Tür değiştirmede tür değiştiren şirketin bilanço günü (31 Aralık) çıkarttığı bilanço esas alınır (Özel hesap dönemi bulunanlarda hesap dönemini son günü bilanço günüdür). Ancak bilanço günüyle tür değiştirme raporunun düzenlendiği tarih arasında altı aydan fazla zaman geçmişse veya son bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren şirketin mal varlığında önemli değişiklikler meydana gelmişse ara bilanço çıkartılır (md. 184/2).

5- Ara bilançoda fiziki envanter çıkartılması gerekli değildir (md. 184/3). Ancak tür değiştirmenin hukuken sonuçlandığı (yeni türe ilişkin şirket kuruluşunun ticaret siciline tescil edildiği tarih) tarihide fiili envanterin yapılması vergi kanunları bakımından zorunludur.

6- Ara bilanço çıkartılmasında yıllık bilançoya ilişkin hüküm ve ilkeler uygulanır (md. 184/3).

7- Yönetim organı tarafından bir tür değiştirme planı hazırlanır (md. 185/1).

8- Tür değiştirme planı yazılı olarak yapılır ve genel kurulun onayına tabi tutulur (md. 185/1).

9- Tür değiştirme planı;

a- Şirketin tür değiştirmeden önceki ve sonraki ticaret unvanını, merkezini ve yeni türe ilişkin ibareyi,

b- Yeni türün şirket sözleşmesini (kanundaki hüküm böyle olmakla birlikte henüz başlangıçta yeni tür şirket sözleşmesinden bahsedilemeyeceği için bundan yeni türe ait şirket sözleşme taslağınıanlamak gerekir),

c- Ortakların tür değiştirmeden sonra sahip olacakları payların sayısını, cinsini ve tutarını veya tür değiştirmeden sonra ortakların paylarına ilişkin açıklamaları

içerir.

10- Yönetim organı tür değiştirme planının dışında ayrıca tür değiştirme hakkında yazılı bir rapor hazırlar (md. 186).

Raporda;

a- Tür değiştirmenin amacı ve sonuçları,

b- Yeni türe ilişkin kuruluş hükümlerinin yerine getirilmiş bulunduğu,

c- Yeni şirket sözleşmesi,

d- Tür değiştirmeden sonra ortakların sahip olacakları paylara dair değişim oranı,

e- Varsa ortaklar ile ilgili olarak tür değiştirmeden kaynaklanan ek ödeme ile diğer kişisel edim yükümlülükleri ve kişisel sorumluluklar,

f- Ortaklar için yeni tür dolayısıyla doğan yükümlülükler

hukuki ve ekonomik yönden açıklanır ve gerekçeleri gösterilir.

Tüm ortakların onaylaması hâlinde küçük ölçekli şirketler tür değiştirme raporunun düzenlenmesinden vazgeçebilirler.

11- Yönetim organı tarafından hazırlanan tür değiştirme planı genel kurul onayına sunulur (md. 189).

12- Yönetim organı tür değiştirmeyi ve yeni şirketin sözleşmesini tescil ettirir. Tür değiştirme tescil ile hukuki geçerlilik kazanır (md. 189/2).

13- Tür değiştirme ye ilişkin genel kurul kararı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir.



B- ŞEMATİK OLARAK TÜR DEĞİŞTİRME YOL HARİTASI

Bu yazımızın II- Ana Başlıklar/A- bölümünde ana başlıkları belirtilen tür değiştirme uygulaması limited şirketin anonim şirkete dönüşümü özelinde şematik olarak aşağıda gösterilmiştir.



LİMİTED ŞİRKETİN ANONİM
ŞİRKETE DÖNÜŞMESİ ŞEMATİK YOL HARİTASI

1

Limited Şirket
Müdür/Müdürler Kurulu (Yönetim Organı) Tür Değiştirme Kararı Alınması



5

Müdür/Müdürler Kurulu Tarafından Tür Değiştirme Raporunun Hazırlanması

2

Bilanço/Ara Bilançonun
Çıkartılması



6

Tür Değiştirme İşlemlerinin Ortakların İncelemesine Açılması

3

Yeni Kurulacak Şirkete Ait Esas Sözleşmenin Düzenlenmesi



7

Tür Değiştirme Planının Genel Kurulun Onayına Sunulması (Genel Kurulun Toplanması ve Karar Alması) 
(Karar Ortakların Dörtte Üçünün Kararıyla Alınır)

4

Müdür/Müdürler Kurulu Tarafından Tür Değiştirme Planı Hazırlanması



8

Genel Kurul Kararının Ticaret Sicilinde Tescil ve İlanı



III- GEÇERLİ TÜR DEĞİŞTİRMELER

Yeni TTK’ ya göre geçerli tür değiştirmeler aşağıda tablo halinde gösterilmiştir.

TÜR DEĞİŞTİREN

YENİ TÜR

Anonim Şirket

- Limited Şirket

- SPBK Şirket

- Kooperatif

Limited Şirket

- Anonim Şirket

- SPBK Şirket

- Kooperatif

Kooperatifler

- Anonim Şirket

- Limited Şirket

- SPBK Şirket

Kollektif Şirket

- Anonim Şirket

- Limited Şirket

- SPBK Şirket

- Kooperatif

- Komandit Şirket

Komandit Şirket

- Anonim Şirket

- Limited Şirket

- SPBK Şirket

- Kooperatif

- Kollektif Şirket

Ticari İşletme

(Şahıs İşletmeleri)

- Anonim Şirket

- Limited Şirket

- SPBK Şirket




Tabloda gösterilmemekle birlikte Türk Ticaret Kanunu’nun 194. maddesinin 3. fıkrasına göre bir ticaret şirketinin bir ticari işletmeye (şahıs işletmesine) dönüştürülmesi de mümkündür. 



Bu husus 194. maddenin 3. fıkrasında aşağıdaki şekilde belirtilmiştir.

“Madde-194: (3) Bir ticaret şirketinin bir ticari işletmeye dönüştürülebilmesi için, söz konusu ticaret şirketinin paylarının tümü, ticari işletmeyi işletecek kişi veya kişiler tarafından devralınmalı ve ticari işletme bu kişi veya kişiler adına ticaret siciline tescil ve ilan edilmelidir. Bu hâlde, ticari işletmeye dönüştürülen ticaret şirketi, bir kolektif veya komandit şirket ise mezkûr ticaret şirketinin borçlarından, ticari işletmeyi işletecek kişi ve kişiler ile ticaret şirketinin eski ortakları da 264 üncü maddedeki zamanaşımı süresince sıfatlarına göre müteselsilen sorumlu olurlar. Dönüştürmeye bu Kanun’un 264 ilâ 266. maddeleri de uygulanır.” 



IV- TÜR DEĞİŞTİRMENİN GENEL KURULUN ONAYINA SUNULMASI

Türk Ticaret Kanunu’nun 189. maddesinin birinci fıkrasına göre, yönetim organı tarafından hazırlanan “tür değiştirme planı” genel kurula sunulur. Bu yazımızın II/A-11. bölümünde belirttiğimiz gibi yönetim organı “tür değiştirme planı”nın yanı sıra plandan daha kapsamlı olan birde “tür değiştirme raporu” hazırlamaktadır. Bir yandan ‘‘tür değiştirme planı” bir yandan daha kapsamlı olan“tür değiştirme raporu” hazırlanması pratik değildir. Gereklilik de değildir. Ancak Kanun’da bu iki işleme yer verilmiş olduğu için ikisinin de hazırlanması gerekir. Burada değinilmesi gereken asıl konu, 186. maddeye göre yönetim organının sadece “tür değiştirme planını” genel kurulun onayına sunacak olmasıdır. Halbuki “tür değiştirme raporu” plandan daha kapsamlı ve daha anlamlıdır. Kanaatimize göre “tür değiştirme raporunun” genel kurulun onayına sunulacak olması daha anlamlı olurdu. Bu konuda Kanun’daki hükmün eksik olduğunu söyleyebiliriz. Yine kanaatimize göre genel kurula “tür değiştirme planı” ile birlikte “tür değiştirme raporu’nun da” onaya sunulmasında fayda vardır.



V- TÜR DEĞİŞTİRMEDE NİSAPLAR

Yönetim organı tarafından genel kurula sunulacak olan “tür değiştirme planı” (tür değiştirme raporunu da onaya sunmakta yarar vardır) 189. madde de belirtilen nisaplarla karara bağlanması gerekiyor. Karar nisapları aşağıda tablo halinde sunulmuştur.



TÜR DEĞİŞTİRMEDE GENEL KURUL NİSAPLARI

TÜR DEĞİŞTİREN ŞİRKET

NİSAP

DAYANAK

Anonim Şirket

Sermayesi Paylara 
Bölünmüş Komandit Şirket

Esas veya çıkarılmış sermayenin üçte ikisini karşılaması şartıyla, genel kurulda mevcut oyların üçte ikisiyle; limited şirkete dönüştürme hâlinde, ek ödeme veya kişisel edim yükümlülüğü doğacaksa tüm ortakların onayıyla alınır.

TTK md. 189/1-a

Sermaye Şirketleri

Bir sermaye şirketinin bir kooperatife dönüşmesi hâlinde tüm ortakların onayıyla karar alınır.

TTK md. 189/1-b

Limited Şirketler

Sermayenin en az dörtte üçüne sahip bulunmaları şartıyla, ortakların dörtte üçünün onayıyla karar alınır.

TTK md. 189/1-c

Kooperatifler

1- Ortakların en az üçte ikisinin temsil edilmeleri şartı ile genel kurulda mevcut oyların çoğunluğuyla,

2- Ek ödeme, diğer kişisel edim yükümlülükleri veya kişisel sorumluluk getiriliyorsa veya bu yükümlülükler veya sorumluluklar genişletiliyorsa, kooperatifte kayıtlı ortaklarının üçte ikisinin olumlu oyuyla

karar alınır.

TTK md. 189/1-d

Kollektif Şirketler

Komandit (Adi) Şirketler

Tür değiştirme planı bütün ortakların oybirliğiyle onanır. Ancak, şirket sözleşmesinde ortakların tümünün üçte ikisinin olumlu oyuyla bu kararın alınabileceği öngörülebilir.

TTK md. 189/1-e




VI- SONUÇ

Yeni TTK ile prosedür bakımından limited şirketler ile anonim şirketler arasında farklılıklar çok değildir. Ancak avantajlarını karşılaştırdığımızda anonim şirketler, limited şirketlere göre daha üstün gelir. Bu avantajlar(1) nedeniyle önümüzdeki günlerde limited şirketlerin hızla anonim şirkete dönüşeceğini söyleyebiliriz.

Hayreddin ERDEM*
Yaklaşım

* YMM

(1) Hayreddin ERDEM, “Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim ve Limited Şirketlerin Benzerlikleri, Farkları, Avantajları”, Yaklaşım, Sayı: 238, Ekim 2012, s.107