Musa Çakmakçı
Sosyal Güvenlik Uzmanı
musacakmakci.1907@gmail.com
İş Kazası Geçirilen Gün İçin İşveren Sigorta Primi Ödeyecek Mi? SGK’ya Bildirilmemesi Halinde Asgari Ücret Desteğinden Yararlanma Durumu
Ülkemizde her yıl maalesef yüzlerce iş kazası yaşanmaktadır, İş kazaları, başta inşaat işyerleri olmak üzere özellikle tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çok sıkça meydana gelmektedir bu iş kazaları sonucunda yaralanan çalışanların bir kısmı çalışmaya devam edememektedirler, uzun süren tedavi süreçleri olmakta olup iş görmezlik raporlar almaktadırlar. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 13. Maddesinde İş Kazasının tanım olarak; Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.
İş Kazası Sayılabilme Unsurları
Kanuna göre bir olayın iş kazası sayılabilmesi için,
İş kazası geçiren kişinin sigortalı sayılması,
Bir olayın meydana gelmesi,
Sigortalı sayılan kişinin meydana gelen olay nedeniyle hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale gelmesi, hallerinin bir arada gerçekleşmesi gerekmektedir
İş kazası ve meslek hastalığı hükümleri aşağıda belirtilen sigortalılar hakkında uygulanır
> Hizmet akdi ile çalışanlar (4/a)
> Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile köy ve mahalle muhtarları (4/b)
> Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevlerinde çalışanlar
> Aday çırak, çırak ve stajyerler,
> Harp Malulleri ile Vazife Malullüğü aylığı bağlanmış malullerden Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlar
> Türkiye İş Kurumu kursiyerleri
> Sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri
> İntörn öğrenciler
> Tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılar
> Ek 9 uncu maddede belirtilen şartlarda ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar
İş Kanunumuzda İş Kazası Sayılan Haller
5510 sayılı Kanunun 13’üncü maddesinde sayılan hallerde meydana gelen ve sigortalıyı olaylar hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaylar iş kazası sayılır. Buna göre;
Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada
Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısı ile
Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasında
KALP KRİZİ İŞ KAZASI SAYILIR MI?
Kalp krizi sonucu ölüm, doğal olarak nitelendirilebilecek bir ölüm olup işçinin ölümü bazen iş yerinde çalıştığı bir saate denk gelmektedir. Bu durumu Sosyal Güvenlik Kurumu iş kazası olarak kabul etmemektedir. Ancak Yargıtay, işçinin iş yerinde kalp krizi geçirerek vefat etmesini iş kazası olarak değerlendirmektedir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 20.03.2013 tarihli 2012/21-1121 esas 2013/386 no’lu kararında özetle; İşverenin iş kazasından doğan sorumluluğu yasa ve içtihatlarla belirlenmiş olan istisnalar dışında kusura dayalı sorumluluktur. Kusur sorumluluğunda illiyet bağı zarar görenin veya üçüncü kişinin kusuruyla kesilebilir. Olayın Sosyal Güvenlik Hükümleri yönünden iş kazası sayılması mutlaka işverenin tazminat sorumluluğuna yol açmaz. Kusur konusunda bilirkişi incelemesi yapılmalıdır.
İŞ KAZASININ BİLDİRİMİ VE BİLDİRİM SÜRELERİ
İş kazası, Kanunun 13 üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının; (a) bendinde sayılan sigortalılar ile Kanunun 5 inci maddesinin (a) ve © bendinde sayılan sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde işverenleri, Kanunun 5 inci maddesinin (b) ve (e) bentlerinde belirtilen sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde ise, eğitim veya staj gördükleri işyeri işverenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, Kanunun 5 inci maddesinin (g) bendinde sayılan sigortalının iş kazası geçirmesi halinde, işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma ise en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Ek-7’de yer alan iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesini vermekle yükümlü olanlar e-Sigorta ile Kuruma bildirir veya doğrudan ya da posta yoluyla da ilgili üniteye gönderebilir. Adi posta veya kargo ile yapılan bildirimlerde Kurum kayıtlarına intikal tarihi, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile yapılan bildirimlerde de postaya veriliş tarihi esas alınır. Bildirim için tanınan sürede resmî tatil günlerine rastlayan günler üç iş günü hesabında dikkate alınmaz. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 4. Maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde, belirtilen sürelerde işverence bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin Kuruma yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği Kurumca işverenden tahsil edilir. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 4. Maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların, işverenin kontrolü dışındaki yerlerde iş kazası geçirmeleri halinde, iş kazası ile ilgili bilgi alınmasına engel olacak durumlarda, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren bildirim süresi üç iş günüdür.
İŞ KAZASINA MARUZ KALINAN GÜN SGK’YA PRİM ÖDEME GÜN SAYISI OLARAK BİLDİRİLECEK Mİ?
Uygulamada, iş kazası geçirip, kaza günü itibariyle hastanede yataklı tedavi gören veya rapor alan işçiler, işverenleri tarafından 01 koduyla "istirahatli" olarak SGK’ya bildirilmekte ve birçok işveren tarafından iş kazasının olduğu günü çalışmış olarak gösterilmemekte ve ücret tahakkuku yapılmamaktadır. İş kazası sonucu kaza günü raporlu olduğu veya hastanede yatarak tedavi gördüğü nedeniyle, kaza gününde işçinin çalışmamış olarak gösterilmesi ve o günün eksik gün olarak SGK’ya bildirilmesinin haklı gerekçesi olamaz ve kabul edilemez.
5510 sayılı Kanunun 13. maddesine göre, işçinin işyerinde bulunduğu sırada, çalışırken veya işverenin servis aracıyla işyerine gidiş- gelişi sırasında meydana gelen kazalar iş kazası olarak sayılmaktadır. Kanunun bu açık hükmüne göre SGK uygulamalarında, isçinin is kazası geçirdiği gün sigortalı bildirilmesi gerektiği kabul edilmekte ve buna göre işlem yapılmaktadır. Diğer bir ifadeyle, iş kazası geçiren işçi hastanede tedavi görse veya rapor alsa dahi sigortalı gösterilip, o günün sigorta primi işveren tarafından tam olarak SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, iş kazası sonucu ölümlerde de ölen kişinin ölüm gününde sigortalı gösterilmesi, o günün sigorta priminin işveren tarafından keza SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir. İş kazası geçirip, kaza günü itibariyle hastanede yataklı tedavi gören veya rapor alan işçiler, SGK'na işverenler tarafından "01" bildirim koduyla "istirahatli-raporlu" olarak bildirilmekte, fiili uygulamada birçok işveren tarafından kaza günü itibariyle sigortalı gösterilmemektedir. Örneğin; İşçi (A), işyerinde 01.11.2018 tarihinde iş kazası geçirmiş ve kaza günü ve devam eden günlerde hastanede tedavi görmüş veya rapor almıştır. İşvereni tarafından da kaza günü rapor aldığı veya hastanede yatarak tedavi gördüğü gerekçe gösterilerek, 01.11.2018 günü raporlu gösterilmiş, sigortalı gösterilmeyerek sigorta primine esas kazancı eksik bildirilmiştir. İş kazası işçinin, işyerinde çalışırken veya işyerine giderken başına gelen bir olaydır. Bu gerekçe ile SGK uygulamalarında, işçinin iş kazası geçirdiği gün sigortalı bildirilmesi gerektiği kabul edilmekte ve buna göre işlem yapılmaktadır. Diğer bir ifadeyle; iş kazası geçiren işçi hastanede tedavi görse veya rapor alsa dahi sigortalı gösterilip, o günün sigorta primi işverence kuruma ödenecektir. Keza, iş kazası sonucu ölümlerde de ölüm günü itibariyle kazalı müteveffa kişinin sigortalı gösterilmesi, o günün sigorta priminin işverence kuruma ödenmesi gerekmektedir.
İş kazası geçiren işçi, kaza günü itibariyle sigortalı gösterilmediği takdirde SGK tarafından işçi kaza günü çalışmış gibi kabul edilip işverenden 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun, 86'ncı maddesine göre 1 günlük ek aylık prim hizmet belgesi düzenlenmesi istenilmekte, işveren tarafından verilmediği takdirde SGK tarafından re ‘sen düzenlenmekte ve belge muhteviyatı prim tutarı 5510 sayılı Kanunun 88'inci ve 89'uncu maddelerine göre işverenden tahsili yoluna gidilmektedir. İş kazası geçiren işçiyi kaza günü için sigortalılık bildiriminde bulunmayan işverene; kaza günü ek aylık prim hizmet belgesinin yasal süresinde SGK verilmemesi nedeniyle, 5510 sayılı Kanunun 102'nci maddesinin birinci fıkrasının c-4 bendi gereğince brüt asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca, işverenin kaza gününün ait olduğu aya ilişkin ücret ödeme bordrosu ile aynı aya ait yasal defter ve belgeleri, iş kazasına maruz kalınan güne ilişkin bir günlük çalışmayı içermemesi nedeniyle geçersiz kabul edilmekte ve işveren hakkında 5510 sayılı Kanunun 102'nci maddesinin birinci fıkrasının e-4 bendi gereğine brüt yarım asgari ücret ve e-5 bendi gereğine brüt yarım asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
Diğer bir ifadeyle, bir olayın iş kazası sayılabilmesi için kaza geçiren kişinin, kazanın meydana geldiği günde sigortalı olması gerekmekte ve kazaya maruz kaldığı gün için en az kısa vadeli sigorta kolları priminin bildirilmiş/ödenmiş olması gereklidir.
İŞ KAZASI GÜNÜ İÇİN EK AYLIK PRİM VE HİZMET BELGESİ VERİLMESİ DURUMUNDA ASGARİ ÜCRET DESTEĞİ KAYBEDİLMEYECEK
2016/4 sayılı Genelge'nin 2.3.3 "2016 Yılı İçin Sigorta Primine Esas Kazancın Eksik Bildirilmiş veya Hiç Bildirilmemiş Olması" 2017/9 sayılı Genelge'nin 1.3.3 "2017 Yılı İçin Sigorta Primine Esas Kazancın Eksik Bildirilmiş veya Hiç Bildirilmemiş Olması" başlıklı bölümlerinde, sigorta primine esas kazancın eksik bildirildiğinin veya hiç bildirilmediğinin denetim ve kontrolle görevli memurlarca yapılan soruşturma ve incelemelerde veya mahkeme kararları neticesinde ya da kamu kurum ve kuruluşlarından alınan yazılardan anlaşılması halinde, asgari ücret desteğinden yararlanamayacağı gibi yararlanılmış olması halinde yararlandırılan tutarların gecikme zammı ve gecikme cezası ile birlikte geri alınacağı açıklanmıştır. Anılan Genelgelerde belirtilen kayıt dışılık; çalıştırılan sigortalıların gün veya kazançlarının eksik veya hiç bildirilmemiş olmasıdır. İş kazasına uğranılması sonucunda kazaya uğranılan gün için istirahatli olunmasına ve çalışılmadığına ilişkin eksik gün nedeni resmî belgelerle kanıtlanmasına rağmen iş kazasından dolayı raporlu olan sigortalının, iş kazası geçirildiği gün çalıştığına karar verilmesi neticesinde, raporlu olunan gün, eksik gün olarak ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla kayıt dışılık, sigortalı adına yapılan bildirimin, raporlu olunan gün hariç tam yapılmış olmasına ve eksikliğin nedeninin de resmî belge ile kanıtlanmasına rağmen müfettiş tarafından raporlu olunan güne ilişkin ek belge istenilmesinin önerilmesinden kaynaklanmaktadır. İş kazasına uğranılan andan/tarihten/günden önce işverenlerce sosyal sigorta yükümlülüklerinin yerine getirilmiş olması koşuluyla, iş kazasına uğranılan gün için bilahare verilen günlü ve kazançlı aylık prim ve hizmet belgelerine istinaden işverenlerin kayıt dışı sigortalı çalıştırdıklarının kabul edilmemesi, dolayısıyla işverenlerin yararlanmakta oldukları asgari ücret desteğinin durdurulmaması ve yararlanmış oldukları asgari ücret destek tutarlarının geri alınmaması gerektiği, genel yazıda belirtilmiştir. İş kazasına uğranılan andan/tarihten/günden önce işverenlerce sosyal sigorta yükümlülüklerinin yerine getirilmiş olması koşuluyla, iş kazasına uğranılan gün için bilahare verilen günlü ve kazançlı aylık prim ve hizmet belgelerine istinaden işverenlerin kayıt dışı sigortalı çalıştırdıklarının kabul edilmemesi, dolayısıyla işverenlerin yararlanmakta oldukları asgari ücret desteğinin durdurulmaması ve yararlanmış oldukları asgari ücret destek tutarlarının geri alınmaması gerektiği, genel yazıda belirtilmiştir.
15.04.2019
Kaynak:
http://www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
İş Kazası Geçirilen Gün İçin İşveren Sigorta Primi Ödeyecek Mi?
