Peki, ödenen ücret ile ücret bordrolarında gösterilen ücretin farklı olduğunun tespit

[Muradiye Karabulut]

İşverenlerin Cesaretine Hayranım (!) -I-



Hala gerçek ücretleri kayıtlara yansıtmaktan imtina eden işverenlerimiz var!

Peki, ödenen ücret ile ücret bordrolarında gösterilen ücretin farklı olduğunun tespiti halinde neler oluyor? 

Ama isterseniz gelin önce bu durum işçiler açısından ne anlam ifade ediyor ona bir bakalım, sonra da işverenleri bekleyen bu konudaki yükümlülükleri bağlamında ortaya çıkacak sorunlara değinelim:

A)- İŞÇİLER AÇISINDAN
1. Emeklilikte daha az maaş
2. Geçici iş göremezlik(rapor parası) veya daha az sürekli iş göremezlik geliri
3. İşsizlik parasında daha az ödenek
4. İhbar-Kıdem tazminatlarının eksik ödenmesi
5. İşçinin bu nedenle işi bırakıp(*) kıdem tazminatı hakkı elde etmesi

(*)Sigorta primlerinin düşük ücretten yatırılması işçiye haklı nedenle derhal fesih(4857/24–2) hakkı/imkânı verir. (Y.9 HD.07.6.2005-E.24570-K.20487)

B)- İŞVERENLER AÇISINDAN
Gerçek ücretler kayıtlara yansıtılmalı ve her türlü ödeme banka kanalıyla yapılmalıdır. Artık ücretlerin gösterilen kısmını bankadan, diğerlerini ise elden ödeme yanlışından -bir an önce- dönülmelidir. Bundan kaçış yoktur çünkü sonuçları çok ağırdır.Durum tespit edildiğinde; Bakanlık İş Müfettişlerince ek bordo düzenlenmesi istenmekte ve konu ayrıca SGK ile Maliye’ye intikal ettirilmektedir.

1. İlgili kurumlarca; gerçek ücret ile bildirilen ücret arasındaki farkın ek bordro ile gelir vergisi, damga vergisi ve sigorta primi cezasıyla birlikte istenir.
2. SGK’nca idari para cezası uygulaması yanında 5-puanlık indirimden yararlanma da tehlikeye girecektir.(Bakınız: 2012/SGK İdari Para Cezaları)
3. Açıktan ödenen ücretle ilgili olarak (her çeşit istihkakın zorunlu olduğu halde banka kanalıyla ödenmemsinden dolayı 4857/102’ye göre) 2012 yılında her işçi ve her ay için 125- TL ceza uygulanır.
4. İşverenlik hakkında hapis cezası(*) gündeme gelebilir.
5. İşçiler -yukarıda da belirtildiği gibi- 4857/24-2’ye göre işi bırakıp kıdem tazminatı isteyebilir.
...

(*) İşverenliğe VUK/359’a göre yanıltıcı belge düzenlemekten 1 yıldan - 3 yıla kadar hapis ve 3 kat vergi zıyaı cezası uygulanabilir.

C- BENZER DİĞER UYGULAMALAR
İşyerindeki fazla mesailer ile bayram ve genel tatillerde yapılan çalışmaların karşılığının ilgili personele ödenmediğinin tespiti halinde Bakanlık İş Müfettişlerince 4857/32 ve 41’e muhalefetten(*) İdari para cezası uygulanması yanında çalışılan süre ile orantılı olarak “Ek bordro ile tediye istenmekte” ve durum ayrıca SGK ile Maliye’ye intikal ettirilmektedir. Ödemenin yapılması fakat kayıtlara yansıtılmaması cezalar açısından aynı sonucu doğurmaktadır.

1. Fazla Mesai ile Bayram ve Genel Tatil Ücretlerinin Ödenmemesi
Bu durumda ilgili kurumlara; ek bordro ile gelir vergisi, damga vergisi ve sigorta primi cezasıyla birlikte talep edilmekte ve ayrıca işçilere geriye doğru -banka kanalıyla- 5 yıllık ödeme yapılması istenmektedir. Burada ayrıca işçilere 4857/24-2’ye göre işi bırakıp tazminat isteme haklarının doğduğunu da belirtmek lazım!

2. Ödendiği Halde Kayıtlara Yansıtılmaması
Bu durumda ise ilgili kurumlarca ek bordro istenmekte ayrıca ödemenin zorunlu olduğu halde banka kanalıyla değil de açıktan yapılmasından dolayı da idari para cezası uygulanmaktadır. 

İşverenliğe;
- 4857/32 – 102/a Ücret ile kanundan veya iş sözleşmesinden doğan ücretin kasten ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde her işçi ve her ay için 125-TL

- 4857/32 – 102/a Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın zorunlu tutulduğu halde özel olarak açılan banka hesabına ödenmemesi halinde her işçi ve har ay için 125-TL

- 4857/41 – 102/c Fazla çalışma ücreti ödenmeyen, hak ettiği serbest zamanı altı ay içinde kullandırılmayan, onayı alınmadan fazla çalıştırılan her bir işçi için 220-TL,
İdari Para cezası uygulanır.

Burada; her iki halde de SGK’nca idari para cezası uygulaması yanında 5-puanlık indirimden yararlanmanın da tehlikeye gireceğini ayrıca belirtmek lazım. (Bakınız: 2012/SGK İdari Para Cezaları)

2012 KAYIT DIŞILIKLA MÜCADELE YILI

Evet, Bakanlıkça 2012 Yılı kayıt dışılıkla (özellikle de ‘kayıtlı kayıt dışılıkla’) mücadele yılı ilan edildi. Gerçek ücretlerin kayıtlara yansıtılmamasıyla ilgili olarak yıl boyunca 5 milyon kişinin maaşları incelenecek! 

— SGK’nın verilerine göre, sigortalı olarak çalıştırılan 4 milyon 730 bin işçinin maaşı asgari ücret üzerinden gösteriliyor. İşçilerin yüzde 30’unun maaşı ise bordroda asgari ücret ile 1200 lira arasında gösteriliyor. Bu gruptakilerin bordroda gösterilen ortalama ücreti de asgari ücrete yakın düzeyde seyrediyor. 

MESLEK KODUYLA BİLDİRİM DÖNEMİ BAŞLADI
— SGK, aldığı bu son tedbirle sigortalıların meslek kodlarıyla bildirilmelerini sağlıyor. Nitekim buna ilişkin yönetmelikte yapılan değişiklik 17.04.2012 Tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı ve işverenler için resmen yükümlülük başlamış oldu. Yeni sistemde işveren, işe giriş bildirgesine sigortalının mesleğini ve meslek kodunu da girecek. Böylece SGK, bir işyerinde hangi meslek erbabının hangi ücret üzerinden bildirildiğini görecek, görmekten de öte karşılaştırabilecek. Örneğin; bir otelin genel müdürü ile resepsiyon görevlisi aynı ücret üzerinden bildiriliyorsa, SGK bu işyerini takibe alacak..

— Özellikle de kayıtlı kayıt dışılıkla mücadeleyi amaçlayan uygulamanın 2012 sonuna kadar tamamlanması hedefleniyor. 

Mehmet Ali METİNYURT
Bakanlık E.Baş İş Müfettişi/İş Müşaviri