ÇEK KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

[Ahmet Barlak]

Av.Filiz METİN
 

---

Kambiyo senetlerinden birisi olan çek ticari hayatta çok kullanılan, kullanılmak zorunda kalınan belgelerden birisidir. Çek bir ödeme aracıdır. Bu sebeple çek aslında nakit anlamına gelir. Nakit para yerine çek alan bir tacirin ne ile karşı karşıya olduğunu bilmesi ve alacağını hukuka uygun yollarla garanti altına almak için azami gayreti sarfetmesi gerekir. Zira alacak ancak geçerli ve hukuka uygun şekil şartlarına bağlı olarak düzenlenen bir çekle talep edilebilir. Aksi halde talep edilse de alacağı tahsil etmek mümkün olmayabilir.

 

Çeki ilk kez imza edecek olan, yani çekin ön yüzünü imza eden kişinin, çek şahıs çeki ise, imzanın mutlaka huzurda alınması ve imza eden kişinin, çek üzerinde adı yazılı kişi olup olmadığı kontrol edilmelidir. Çekte keşideci olarak görünen bir tüzel kişi ise bu takdirde, çeki imza eden kişinin şirketi temsil yeteneğinden emin olmak gerekir. Bu durumda da hem temsilcinin kimliği, hem de imza sirkülerine bakarak, sirkülerde tek imza ile şirketi temsil yetkisinin olup olmadığına dikkat edilir. Sirkülerde müşterek imza yetkisi varsa, bu durumda sirkülerde çek imza yetkisi olan diğer kişinin de imzasını almak gerekir. Bu arada sirkülerden bir örnek almak ileride sorun yaşandığında, elde belge olması sebebiyle doğru yol izlenmesine yardımcı olacaktır.

 

Çekin keşide edildiği yer, çekin üzerine yazılmış olmalıdır. Mümkünse keşide yerinin tam olarak ve tereddüte yer vermeyecek şekilde yazılması gerekir. Örnek olarak İstanbul için, İst yazılması halinde, İst ifadesinin İstanbul olduğu genel kabul edilen ve bilinen bir ifade olduğundan çekte geçersizlik sözkonusu olmayacaktır. Ancak örneğin, Hatay için Hty yazılması çeki geçersiz hale getirir. Zira Hatay için Hty kısaltması bilinen bir kısaltma değildir.

 
Çekin keşide tarihinin de doğru ve net şekilde yazılı olması gerekir. Hafta sonuna denk gelen bir tarihin yazılması çeki geçersiz hale getirmez.

 

Çek lehdarı olarak belirtilen tüzel ya da gerçek kişinin adı ve ticaret ünvanının tam olarak ve doğru yazılmış olması gerekir. Aksi halde hukuki tartışma sözkonusu olabilir. Şahıs işletmeleri, çeke bir ticaret şirketi gibi yazılamaz.  Örneğin, lehdar kısmına yazılan " Doğa Spor", " Nehir Giyim" gibi, tüzel kişi olduğu anlaşılamayan yada tüzel kişi olmayan ünvanlar geçerli değildir. Bu şekilde yazılan çekler de geçersiz olacaktır. Bu durumda şahıs işletmesinin yetkilisinin adı ve soyadı yazılıp, onun imzası ile çek düzenlenmelidir.  Çekin hamiline yazılması halinde lehtarın yazılı olması şart değildir. Çek yalnız teslim yolu ile el değiştirebilir.


Çek bedelinin hem rakam, hem de yazı ile yazılmış olması gerekir. Bu iki miktar birbirinin aynı olmalıdır. Çelişki halinde yazı ile yazılı olanın esas alınması genel kabul görmektedir.

 

Yeni düzenleme ile tüm çekler için örnek yaprak düzeni getirmiştir. Kanun, "tacir çeki" ile "tacir olmayan kişinin" çekini ayırmıştır. Kanun'a göre, tacir olmayan kişi, kendi adına ancak gerçek kişi çeki düzenleyebilir, tacir çeki düzenleyemez. Tacir ise iştigal ettiği ticari faaliyetin dışında kalan işlerde, tacir çeki düzenleyemez. Aykırı davranış halinde Kanun, tacire 6 (altı) aydan 2 (iki) yıla kadar hapis cezası öngörmektedir.

 

Kanun, tacir olmayan gerçek kişinin tacir çeki kullanması halinde, gerçek kişinin cezai sorumluluğunu düzenlememiştir. Böyle bir durumda, tacir çekinin tacir olmayan gerçek bir kişi tarafından kullanılmasında, banka görevlisinin sorumluluğu öngörülmüştür. Tacir olmayan kişiye tacir kişiye verilmesi gereken çek defteri veren banka görevlisi hakkında cezaya hükmolunacağı düzenlenmiştir.