İŞÇİLERE ÜCRET KESME CEZASI NASIL VERİLİR?
Yazar:Arif TEMİR*
Yaklaşım / Ağustos 2010 / Sayı: 212
I- GİRİŞ
Çalışma hayatında işçi ve işverenlerin uymak zorunda oldukları mevzuattan, toplu iş sözleşmesinden veya iş sözleşmesinden doğan çeşitli kurallar vardır. İşçiler için getirilen kuralların bazıları iş disiplinini sağlamak içindir(1). İş disiplinini sağlamak için getirilen düzenlemelerden biri de işçilere ücret kesme cezasının uygulanmasıdır. Bu husus İş Kanunu’nun 38. maddesinde düzenlenmiştir.
Bu yazımızda 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında işçilere ücret kesme cezasının hangi hallerde verilebileceği, kesilen paraların nereye yatırılacağı ve bu paraların nasıl değerlendirileceği üzerinde durulacaktır.
II- İŞÇİ ÜCRETLERİNDEN CEZA OLARAK ÜCRET KESİNTİSİ YAPILMASININ USUL VE ESASLARI
A- HANGİ HALLERDE İŞÇİ ÜCRETLERİNDEN CEZA OLARAK KESİNTİ YAPILIR?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 38. maddesi hükmüne göre; işveren toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmelerinde gösterilmiş olan sebepler dışında işçiye ücret kesme cezası veremez. Anılan sözleşmelerde, hangi konularda işçiye ücret kesme cezasının verileceği açık olarak belirtilmelidir. Örneğin işe geç kalındığında ceza verileceği gibi.
B- ÜCRETLERİNDEN KESİNTİ YAPILAN İŞÇİNİN BİLGİLENDİRİLMESİ
İşçi ücretlerinden ceza olarak yapılacak kesintilerin işçiye derhal sebepleriyle beraber Ek’de belirtilen yazı örneğinde olduğu gibi bildirilmesi gerekir.
C- İŞÇİNİN BİR AY İÇERİSİNDE EN FAZLA KAÇ GÜNLÜK ÜCRETİ KESİLEBİLİR?
İşçi ücretlerinden bu yolda yapılacak kesintiler bir ayda iki gündelikten veya parça başına yahut yapılan iş miktarına göre verilen ücretlerde işçinin iki günlük kazancından fazla olamaz.
D- İŞÇİNİN BİR YIL İÇERİSİNDE EN FAZLA KAÇ GÜNLÜK ÜCRETİ KESİLEBİLİR?
İşçinin bir yıl içerisinde toplam 24 günlük ücreti ceza olarak kesilebilir. 24 günden fazla yapılan kesintiler İş Kanunu hükümlerine aykırılık oluşturur.
E- CEZA OLARAK KESİLEN ÜCRETTEN VERGİ VE SİGORTA PRİMİ KESİLİR Mİ?
İşçinin ücretinden kanunen yapılması gereken vergi, sigorta vb. gibi yasal kesintiler yapıldıktan sonra işçiye ödenmesi gereken net ücret ilgili banka hesabına yatırılır. Ücret kesme cezası işçinin sigorta prim ödeme gün sayısında herhangi bir değişikliğe yol açmaz. Çünkü işçi işyerine gelerek çalışmasına devam etmiştir.
Örnek: 2010 yılı Haziran ayında işçi Ali Bey’in iş sözleşmesinde yer alan hükümlerine göre ücretinden iki günlüğü ceza olarak kesilmiştir. Ali Bey’in sigorta prim ödeme gün sayısı kaç gün olarak gösterilecektir?
İşçi Ali Bey’in sigortalı gün sayısı 30 gün üzerinden ilgili kuruma bildirilecektir. Ceza olarak ücreti kesilen günler sigortalı gün sayısından düşülmez. Yani Ali Bey’in sigortalı gün sayısı 28 gün olarak değerlendirilemez.
F- İŞÇİNİN İŞE GELMEDİĞİ GÜNLER İÇİN ÜCRETİNİN ÖDENMEMESİ ÜCRET KESME CEZASI OLARAK DEĞERLENDİRİLİR Mİ?
Uygulamada sıkça rastlanan hususlardan biri de işverenlerin işe gelmeyen işçiye ceza uygulaması olarak işe gelmediği günlere ilişkin ücretlerini kesip ödememesidir. Bu şekildeki bir uygulama Yasa’nın 38. maddesinde belirtildiği şekilde bir ceza uygulaması değildir(2). Devamsızlıkta ücretin ödenmemesi ile işçiye ücret kesme cezası verilmesi birbirinden tamamen ayrı konulardır.
G- İŞÇİ ÜCRETLERİNDEN KESİLEN PARALARIN ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI HESABINA YATIRILMASI
İşçi ücretlerinden ceza olarak kesilen paralar işçilerin eğitimi ve sosyal hizmetleri için kullanılıp harcanmak üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın T.C. Ziraat Bankası Ankara Merkez Şubesi’ndeki 38775369/5005 numaralı hesabına kesildiği tarihten itibaren bir ay içinde yatırılır. Her işveren işyerinde bu paraların ayrı bir hesabını tutmakla yükümlüdür.
III- İŞÇİ ÜCRETLERİNDEN CEZA OLARAK KESİLEN PARALARIN KULLANILACAĞI YERLER
Hesapta birikmiş bulunan ceza paralarının nerelere ve ne kadar verileceği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı’nın başkanlık edeceği ve işçi temsilcilerinin de katılacağı bir kurul tarafından karara bağlanmaktadır. İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik(3) hükümlerine göre hesapta toplanan ceza paraları, işçilerin;
- Mesleki eğitimleri,
- İş sağlığı ve güvenliği konularındaki eğitimleri,
- Sosyal hizmetleri
için kullanılır. Ayrıca, eğitim tesislerinin yapımı, tefrişi ve işletilmesi için harcanır.
Ceza paraları yukarıda belirtilen amaçlar için kullanılmak üzere;
- 2821 sayılı Sendikalar Kanunu uyarınca kurulmuş bulunan sendika ve konfederasyonlara,
- İşçilerin mesleki eğitimi veya iş sağlığı ve güvenliği konularında faaliyet gösteren kamu kuruluşlarına,
- İşçilerin sosyal hizmetleri ile ilgili faaliyet gösteren kamu kuruluşlarına
yardım niteliğinde verilir.
Yardım isteğinde bulunan teşekkül ve kuruluşlar, bu yardımların kullanılacağı eğitim ve sosyal hizmet faaliyetleri için yapılan plan, proje ve programlarını, Kurul’un Ocak ayındaki toplantısı ile ilgili istekleri için, en geç bir önceki yılın 30 Kasım tarihine kadar Bakanlıkta olacak şekilde göndermek veya vermek zorundadırlar.
Kurul, ancak uygun bulduğu plan, proje ve programların gerçekleşmesi için yardım kararı verir. Kararların alınmasında; plan, proje ve programların amacı, gerçekleşme süresi ve faydalanacak işçi sayısı göz önünde tutulur.
IV- İŞÇİ ÜCRETLERİNDEN MEV-ZUATA AYKIRI OLARAK KESİNTİ YAPILMASININ CEZASI
4857 sayılı Kanun’un 38. maddesindeki hükümlere aykırı olarak işçilere ücret kesme cezası veren veya yaptığı ücret kesintisinin sebebini ve hesabını bildirmeyen, işveren veya işveren vekiline 2010 yılı için 412 TL para cezası uygulanır.
V- SONUÇ
4857 sayılı İş Kanunu’nun 38. maddesi hükmüne göre işveren toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmelerinde gösterilmiş olan sebepler dışında işçiye ücret kesme cezası veremez. İş sözleşmelerinde hangi davranışlara ücret kesme cezasının uygulanacağı yoruma gerek duymayacak şekilde belirtilmelidir. İşçi ücretlerinden bu yolda yapılacak kesintiler bir ayda iki gündelikten veya parça başına yahut yapılan iş miktarına göre verilen ücretlerde işçinin iki günlük kazancından fazla olmamalıdır. İşçiye bir yılda toplam olarak 24 günden fazla ücret kesme cezası verilmemelidir.
İşçinin ücretinden kanunen yapılması gereken vergi, sigorta vb. gibi yasal kesintiler yapıldıktan sonra işçiye ödenmesi gereken net ücret ilgili banka hesabına yatırılır. Ücret kesme cezası işçinin sigorta prim ödeme gün sayısında herhangi bir değişikliğe yol açmaz(4).
* Baş İş Müfettişi, Kamu Yönetimi Uzmanı
(1) Arif TEMİR,“İşçilere Ücret Kesme Cezası Verilmesi”,Yaklaşım, Sayı: 166, Ekim 2006
(2) Arif TEMİR, Apartman Yönetimi ve Kapıcılar, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara 2009
(3) 05.03.2004 tarih ve 25393 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(4) Arif TEMİR, “İşçinin Kaç Günlük Ücreti Ceza Olarak Kesilir?”, Bugün Gazetesi, 23.09.2008
Kaynak:
http://www.ariftemir.com/Iscilere-Ucret-Kesme-Cezasi-Nasil-Verilir-i144.html
Ücret Kesme Cezası İle İlgili Dikkat Edilecek Hususlar
