SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PİRİMİ AÇIKLAMALAR

[Muradiye Karabulut]

Sosyal Güvenlik Destek Primi 

Kamuoyunda en çok merak edilen konuların başında hiç şüphesiz Sosyal Güvenlik 
Destek Primi kesintisi gelmekte. Peki Sosyal Güvenlik Destek Primini kimler öder? 
İşte 14 soru ve cevaptan oluşan SGDP kesintisinin tüm yönleriyle ayrıntıları.. 

1- Sosyal güvenlik destek primi (SGDP) nedir? 

SGDP belirli yaş, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartını yerine getirip 
emeklilik ve yaşlılık aylığı bağlanan sigortalıların yaşlılık aylığı kesilmeden hizmet akdine 
tabi çalışmaları halinde işverenlerinden, kendi nam ve hesabına tabi çalışmaları halinde 
kendilerinden alınan primdir. 

2- SGDP uygulamasına ne zaman başlanmıştır? 

(4/a) (SSK) sigortalıları yönünden SGDP uygulamasına 6/5/1986 tarihinden 
itibaren başlanılmış olup bu tarihten sonra yaşlılık aylığı bağlanan SSK sigortalılarının 
yeniden çalışmaya başlayıp istekte bulunmaları halinde SGDP ödenmesi imkan 
sağlanmıştır. Bağ-Kur, Emekli Sandığı ya da banka sandıklarına göre emekli olup (4/a) 
kapsamında çalışmaya başlayanlar da 6/5/1986 tarihinden itibaren SGDP’ye tabi 
tutulmuşlardır. 
1/10/1999 tarihinden itibaren (4/a) kapsamında yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra 
serbest avukat veya noter olarak çalışmalarını sürdürenlerin aylıklarından sosyal yardım 
zammı dahil % 15 oranında SGDP kesilmeye başlanmıştır. 
(4/b) (Bağ-Kur) sigortalılarından emekli olduktan sonra Bağ-Kur kapsamında 
çalışması olanlar hakkında SGDP uygulamasına ilk defa 8/9/1999 tarihinden itibaren 
başlanılmıştır. Bağ-Kur sigortalılarının aylıklarından % 10 oranında SGDP kesintisi 
yapılmıştır. 
SSK, Emekli Sandığı ya da banka sandıklarına göre aylık alıp (4/b) kapsamında 
çalışmaya başlayanlardan ticari kazanç veya serbest meslek kazancı dolayısıyla gerçek 
veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlardan 2/8/2003, gelir vergisinden muaf olup 
esnaf ve sanatkar sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşuna usulüne uygun 
olarak kayıtlı olanlar ve şirket ortaklarından 28/1/2004 tarihinden itibaren 12 nci gelir 
basamağının % 10’u oranında SGDP alınmaya başlanmıştır. Bu kişiler SGDP prim tutarını 
Bağ-Kur’a ödemişlerdir. 

3- SGDP primini kim öder, SGDP prim oranı nedir? 

İşverenler sigortalılara ödedikleri ücretten sigortalıya ilişkin SGDP hissesini kesip 
Kuruma bildirim yaparlar. (4/a) sigortalılarının yaşlılık aylıklarından SGDP kesilmez. 2008 
yılı Ekim ayı başından sonra emekli olup (4/a) kapsamında çalışması olanlardan kısa vade 
sigorta prim oranına % 30 ilave edilerek SGDP alınır. 1/10/2008-31/8/2013 tarihleri 
arasında SGDP oranı % 31,5 ile 36,5 arasında değişmekte olup 1/9/2013 tarihinden 
sonra bu oran % 32 olacaktır. % 30 oranındaki SGDP’nin ¼’ü sigortalı, ¾’ü işveren 
hissesi olup işveren kısa vade primini de ilave ederek Kuruma bildirim yapar. 
2008 yılı Ekim ayı başından sonra yaşlılık ve emeklilik aylığı bağlanıp (4/b) 
çalışması olanların aylıklarından 2008 yılında % 12, 2009 yılında % 13, 2010 yılında % 
14 ve 2011 yılından itibaren de % 15 oranında SGDP kesilmektedir. 

4- SGDP yönünden yapılan yardımlar nelerdir? 

(4/a) sigortalıları yönünden SGDP ödenmiş sürelerde sigortalılara iş kazası ve 
meslek hastalıkları sigortası yönünden yardım yapılmakta olup, bu süreler malullük, 
yaşlılık ve ölüm sigortaları yönünden sigortalılık süresi sayılmamakta, primler toptan 
ödeme olarak iade edilmemekte ve hizmet birleştirilmesinde dikkate alınmamaktadır. 
(4/b) sigortalıları yönünden SGDP ödenmiş süreler sigortalılık süresi 
sayılmamakta, primler toptan ödeme olarak iade edilmemekte ve hizmet 
birleştirilmesinde dikkate alınmamaktadır. 

5- 2008 yılı Ekim ayı başından itibaren ilk defa çalışmaya başlayıp emekli 
olacakların durumu? 

5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 2008 yılı Ekim ayı başından sonra (4/a) ve 
(4/c) sigortalısı olup yaşlılık aylığı bağlananlardan yeniden çalışmaya başlayanlardan 
kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyete tabi çalışanlar haricindeki sigortalıların bağlanan 
yaşlılık aylıkları kesilecektir. Aylıkları kesilen sigortalılardan kısa vade, uzun vade ve genel 
sağlık sigortası primi alınacak, bu çalışmaları sona erdikten sonra yeni aylıkları bu 
hizmetleri de dahil edilerek yeniden hesaplanacaktır. Bunlardan SGDP kesilmeyecektir. 
2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa (4/a), (4/b) ve (4/c)’ye tabi çalışıp 
yaşlılık aylığı bağlanan kişilerden kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyeti olanlar dışında 
(4/b) sigortalıları bulunanlardan Kuruma yazılı istekte bulunanların yaşlılık aylıkları 
kesilmeyecek ancak bunların aylıklarından % 15 oranında SGDP kesilecektir. 

6- Emeklilik ve yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra kamu sektöründe 
çalışmaya başlayanlardan SGDP kesilir mi? 


(4/a), (4/b) ve (4/c) kapsamında emeklilik ve yaşlılık aylığı bağlananların kamuya 
ait işlerde (genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, 
belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve 
işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla 
kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve 
bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin % 50’sinden 
fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklarda) (4/a) ya da (4/c) yönünden yeniden 
çalışmaya başlamaları halinde emeklilik ve yaşlılık aylıkları kesilmekte olup bunlar 
hakkında SGDP hükümleri uygulanmamaktadır. 

7- Emeklilik ya da yaşlılık aylığı kamu sektöründe çalışmaya başlaması 
nedeniyle kesilenlerin bu işlerden ayrıldıktan sonra kesilen aylığı nasıl bağlanır? 

(4/a) kapsamında çalışıp yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra kamu sektörüne ait 
işlerde (4/a) kapsamında çalışanlar hakkında uzun vade, kısa vade ve genel sağlık 
sigortası primi alındığından bu çalışmalar dahil edilerek yaşlılık aylığı yeniden 
bağlanmaktadır. 
(4/a) ve (4/b) kapsamında yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra kamu sektörüne ait 
işlerde (4/c) kapsamında çalışanların hizmet birleştirme kapsamında 
değerlendirilmeyerek bu çalışmalara ait kesenek ve karşılıklar toptan ödeme olarak iade 
edilmekte, (4/a) ve (4/b) kapsamında kesilen yaşlılık aylığı güncellenerek sigortalılara 
ödenmektedir. 
(4/c) kapsamında çalışıp emekli aylığı bağlandıktan sonra kamu sektörüne ait 
işlerde (4/c) kapsamında çalışanların aylıkları gerek 5434 sayılı Kanunun 99 uncu 
maddesine gerekse 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine göre kesildiğinden emekli 
aylığının yeniden bağlanmasında bu çalışmalar da dahil edilerek emeklilik aylığı yeniden 
hesaplanmaktadır. 

8- SGDP kimlerden kesilmez? 

- Kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyette bulunup bu kapsamdaki çalışmaları 
nedeniyle emekli olanlarla, hizmet akdine tabi çalışması dolayısıyla, kendi nam ve 
hesabına bağımsız çalışan ya da devlet memuru olarak emekli olduktan sonra kendi nam 
ve hesabına tarımsal faaliyette bulunanların aylıkları kesilmez, bunlar hakkında SGDP 
hükümleri uygulanmaz. - Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen 
işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinden 
yaşlılık ve emekli aylığı alanlardan SGDP kesilmez. Bunlar hakkında işverenleri tarafından 
kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primleri ödenir. 
- Cumhurbaşkanlığına seçilenler, dışarıdan Bakanlar Kurulu üyeliğine atananlar, 
yasama organı üyeliğine seçilenler, mahalli idareler seçimleri sonucuna göre görev 
alanlar, sadece toplantı veya huzur ücreti ya da hakkı ödenen görevleri yürütenler ile 
yönetim ve denetim kurulu üyeliği ücreti karşılığında görevlendirilenler, yaş haddini 
aşmamış olmaları kaydıyla her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında 
ders ücreti karşılığı ders görevi verilenler, vakıf üniversitelerinde görev alanlar, özel 
kanunlarında emeklilik veya yaşlılık aylığı kesilmeksizin çalıştırılma veya görev yapma 
hakkı verilenlerden Cumhurbaşkanı tarafından atananlar, Başbakan tarafından atananlar, 
Bakanlar Kurulu kararı veya müşterek kararname ile atanan veya görevlendirilenler ve 
Türkiye Büyük Millet Meclisince yapılan seçimler sonucunda görev verilenler ile 2547 
sayılı Yükseköğretim Kanununun 60 ıncı maddesinin (a) fıkrası uyarınca Yasama Organı 
üyeliğinin bitiminden sonra öğretim üyesi olarak atanmış olanlar 

9- Avukat ve noterler hakkında SGDP yönünden nasıl işlem yapılır? 

2008 yılı Ekim ayı başından önce (4/a) kapsamında yaşlılık aylığı bağlandıktan 
sonra serbest avukat olarak çalışan ya da noterlik yapanların aylıklarından % 15 oranında 
sosyal güvenlik destek primi kesilmiştir. 
(4/a) ya da (4/c) kapsamında çalışanlar hariç avukatlık ve noterlik mesleği gelir 
vergisi mükellefiyetine tabi olmayı gerektirdiğinden, bu çalışmalar (4/b) kapsamında 
çalışma olarak değerlendirilmektedir. 
2008 yılı Ekim ayı başından sonra yaşlılık ve emekli aylığı bağlanıp avukatlık ve 
noterlik yapanların aylıklarından 2008 yılında % 12, 2009 yılında % 13, 2010 yılında % 
14 ve 2011 yılında itibaren de % 15 oranında SGDP kesilmiştir. 
2008 yılı Ekim ayı başından önce (4/c)’den emekli aylığı alıp avukatlık ya da 
noterlik yapanlardan 1/2/2012 tarihinden itibaren SGDP kesintisi yapılmaya başlanmıştır. 

10- Banka sandıklarından emekli olup (4/b) kapsamında çalışanlar 
hakkında ne yapılır? 

506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesine tabi banka sandıklarından emekli 
olanlar hakkında Sosyal Güvenlik Kurumuna devredilinceye kadar sandık mevzuatı 
doğrultusunda işlem yapılmakla birlikte sandık emeklilerinin kendi nam ve hesabına çalışmaları halinde bankalarca aylıklarından SGDP kesilerek Kurumumuza 
bildirilmektedir. 

11- 3201 sayılı Kanuna göre yurtdışı hizmet sürelerini borçlanarak aylık 
bağlananlardan Türkiye’de çalışmaya başlayanlar hakkında ne yapılır? 

Yurtdışı hizmet borçlanması yaparak emekli olanlardan Türkiye’de çalışmaya 
başlayanların aylıkları 19/6/2012 tarihine kadar kesilmekte, bunlar hakkında SGDP 
hükümleri uygulanmamakta iken bu tarihten itibaren yurtdışı hizmetleri borçlanarak aylık 
bağlananların Türkiye’de sigortalı olarak çalışmaya başlamaları halinde SGDP’ye tabi 
olmalarına imkan sağlanmıştır. 

12- SGDP çakışmalarında ne yapılır? 

Hizmetlerin birleştirilmesine yönelik yapılan işlemlerde sigortalının aynı anda 
birden fazla statüye tabi olması mümkün olmadığından yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra 
özel sektöre tabi işlerde işveren yanında çalışıp SGDP’ye tabi olanlar ile kendi nam ve 
hesabına çalışması olup aylığından SGDP kesintisi yapılanlar hakkında 1/3/2011 tarihine 
kadar önce başlayan sigortalılık statüsüne göre işlem yapılmakta, 1/3/2011 tarihinden 
sonra ise hizmet akdine tabi sigortalılık geçerli sayıldığından aynı anda kendi nam ve 
hesabına çalışması bulunanların aylığından yapılan SGDP kesintisi kaldırılmaktadır. 

13- Kendi nam ve hesabına çalışması bulunanların SGDP borçları nasıl 
yapılandırılır? 

25/2/2011 tarihinden önceki aylara ilişkin SGDP borçları 6111 sayılı Kanunla; 
- 1980/Ocak ayından 2004/Aralık ayına kadar toptan eşya fiyatları endeksi (TEFE) 
aylık değişim oranları, 
- 2005/Ocak ayından 2011/Şubat ayına kadar (bu ay dahil) üretici fiyatları endeksi 
(ÜFE) aylık değişim oranları, 
basit usulde uygulanmak, gecikme cezası ve gecikme zammı yerine tahsil edilmek, 
peşin ya da 6, 9, 12 ve 18 eşit taksitte ödenmesi halinde taksitlendirme farkı ilave 
edilmek suretiyle ve ikişer aylık taksit süresi içinde ödenmek kaydıyla yapılandırılmıştır. 
6385 sayılı Kanunla kendi nam ve hesabına tabi çalışması bulunanlardan 2013 yılı 
Mart ayı sonuna kadar olan SGDP’ye ait borçlarını 1/2/2013 tarihinden itibaren dört 
ay içinde (30/5/2013 tarihine kadar) başvurmaları halinde 6111 sayılı Kanunla getirilen 
şartlarla taksitlendirebileceklerdir. 

14- SGDP primi alınması Anayasaya aykırı değil midir? 

Kendi nam ve hesabına çalışması bulunanlardan alınan SGDP karşılığında herhangi 
bir sosyal sigorta yardımı yapılmaması, bu kesintinin herhangi bir nedeninin bulunmadığı, 
Devletin otoritesine dayanarak vatandaşından karşılıksız olarak aldığı her türlü vergi, 
resim, harç ve benzerlerinin hukuk devleti ilkesi ile bağdaşmaması gerekçe gösterilerek 
Anayasaya aykırılığı nedeniyle itiraz başvurusu yapılmış, Anayasa Mahkemesi 5/11/2008 
tarihli ve 27045 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan kararıyla Anayasanın 2 nci 
maddesindeki hukuk devleti ilkesiyle toplum yaşamında eşitlik temeline dayanan adil bir 
hukuk düzeni kurulması amaçlandığı; SGDP uygulamasıyla, çalışmaya devam ederek 
kazanç sağlayanlarla sağlamayanlar arasında adil bir dengenin kurulmasının sağlandığı, 
sosyal güvenlik destek priminin, sosyal güvenlik kurumlarının mali yapılarının 
güçlendirilmesi ve böylece sosyal sigortacılık faaliyetinin sürdürülebilmesi amacına 
yönelik olduğu, bu uygulamanın sosyal güvenlik sistemi çerçevesinde değerlendirilmesi 
yapıldığında, emekli olan bir sigortalının işine devam etmesinin, hem istihdamı menfi 
yönde etkilediği, hem de sigortalı sayısının artmasını engellediği, dolayısıyla, emekli olan 
kişilerin işlerini başkalarına devretmek suretiyle genç sigortalıların sisteme dahil 
olmalarını teşvik etmenin, bu mümkün olmadığı takdirde, alınacak SGDP ile sisteme 
katkılarının sağlanmasının hedeflendiğinin anlaşıldığı, Anayasanın 60 ıncı maddesinde yer 
alan “Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli 
tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.” şeklindeki anayasal düzenleme çerçevesinde 
değerlendirildiğinde; herkesin sosyal güvenlik hakkından yararlanabilmesi bakımından 
sosyal güvenlik kurumlarının mali yapılarının güçlendirilmesine ihtiyaç bulunduğu; bu 
bağlamda, itiraz konusu kuralın, Anayasanın 60 ıncı maddesinde sözü edilen tedbirler 
kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, ayrıca, sosyal ve ekonomik haklar alanında 
Devlete yüklenen görevlerin, Anayasanın 65 inci maddesinde belirtildiği biçimde mali 
kaynakların yeterliliği ölçüsünde yerine getirilebileceğinden SGDP uygulamasının 
Anayasa’ya aykırı olmadığına karar vermiştir. 

 

[Muradiye Karabulut]

B- SERMAYE ŞİRKETİ ORTAKLARININ DURUMU:

Sermaye şirketi ortaklarından hangi kayıt ve belgelere göre SGDP kesileceği hususu açıklanırken, uygulamada en çok karşılaşılan limited şirketler ve anonim şirketlerin durumu ele alınacaktır. 

BA- Emekli Limited Şirket Ortaklarından Hangi Kayıt ve Belgeye Göre SGDP Kesileceği:

1) Emekli limited şirket ortaklarının ticaret sicildeki kayıtları devam ettiği sürece hem 1 Ekim 2008’den önce hem 1 Ekim 2008’den sonra SGDP kesilmesi gerekmektedir.

2) Limited şirket ortaklarının sigortalılıklarında ticaret ve sanayi odası kayıtları dikkate alınmadığından bu kayıtlara göre emekli limited şirket ortaklarından SGDP kesilmemesi gerekmektedir.

3) Hissesini devreden emekli limited şirket ortağından ortaklar kurulu karar tarihi itibariyle SGDP kesintisinin sona ermesi gerekir.

4) Limited şirketler kurumlar vergisi mükellefi olduklarından ve söz konusu vergi kaydının ortakların şahıslarıyla ilgisi olmadığından limited şirketlerin vergi mükellefiyet kayıtlarına göre SGDP kesintisi yapılmaması gerekir. 

5) Limited şirketteki hissesini devreden kişilerin ticaret sicildeki kayıtları devam etse bile ortaklar kurulu karar tarihi itibariyle SGDP kesintilerinin sona ermesi gerekmektedir. 

6) Hakkında mahkeme tarafından iflas açılmış olan herhangi bir limited şirketin emekli olan ortağı, SGK’dan talep ederse mahkemece iflasın açılmasına karar verilen tarihe kadar SGDP kesilir. Buna yönelik bir talebin olmaması halinde, emekli şirket ortağından mahkemece iflasın kapatılmasına karar verilen tarihe kadar SGDP kesilir. 

7) Hakkında tasfiyenin açılmasına mahkemece karar verilen bir limited şirketin emekli ortağı, SGK’dan talep ederse, mahkeme tarafından tasfiyenin açılmasına karar verilen tarihe kadar SGDP kesilir. Hakkında tasfiyeye başlanılmasına şirketin ortaklar kurulu tarafından karar verilen bir limited şirketin ortağından, tasfiyenin başlamasına şirketin ortaklar kurulunca karar verilen tarihe kadar SGDP kesilir. Münfesih duruma düşen bir limited şirketin emekli ortağı SGK’ya talepte bulunursa, şirketin münfesih duruma düştüğü tarihe kadar SGDP kesilir. Emekli şirket ortağının SGK’dan böyle bir talebi yoksa, tasfiye kurulu kararının ticaret sicil memurluğuna tescil edildiği tarihe kadar SGDP kesilmesi gerekir. 


BB- Emekli Anonim Şirket Ortaklarından Hangi Kayıt ve Belgeye Göre SGDP Kesileceği:


1) Anonim şirketlerin kurucu ortakları 1 Ekim 2008’den sonra 4/b sigortalısı sayılmadığından bu kişilerden ancak 1 Ekim 2008’e kadar SGDP kesintisi yapılabilir. 

2) Anonim şirketlerin kurucu ortakları ile yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının sigortalılıkları, genel kurul tutanağına veya ticaret sicil kayıtlarına istinaden yapıldığı için, emekli anonim şirket kurucu ortakları ile yönetim kurulu üyesi olan 

ortaklarından 1 Ekim 2008’e kadar ticaret sicildeki kayıtları devam ettiği sürece SGDP kesilmesi gerekmektedir. 
3) Anonim şirketlerin hissedar ortakları Bağ-Kur (4/b) sigortalısı sayılmadıkları için bu kişilerden kesinlikle SGDP kesintisi yapılmaması gerekmektedir. 

4) Anonim şirketin yönetim kurulu üyesi olan bir kişi aynı zamanda şirketteki hissesini de devretmişse, yönetim kurulu üyeliğinden ayrıldığı tarih ticaret siciline ne zaman işlenilmişse o tarih itibariyle 5510 sayılı kanun kapsamındaki sigortalılığı sona erdirildiğinden, bu durumdaki bir emekli yönetim kurulu üyesinden de sigortalılığının sona erdirildiği tarih itibariyle SGDP kesintisinin sona erdirilmesi gerekmektedir. SGK tarafından bu kişilerden hisse devrine ilişkin alınan ortaklar kurulu kararı, ticaret sicil gazetesi, hissenin devrine ilişkin tanzim edilen noter devir sözleşmesi ve devrin pay defterine işlendiği sayfanın birer suretleri hisse devrinin gerçek olup olmadığı için istenilmektedir.

5) Anonim şirketteki yönetim kurulu üyesinin 5510 sayılı kanun kapsamındaki sigortalılığı, şirketteki pay sahipliğinden değil yönetim kurulu üyeliği görev ve sıfatından dolayı olduğundan, SGDP kesintileri görev veya sıfatın devam edip etmemesine göre belirlenmektedir. 

6) Anonim şirketler kurumlar vergisi mükellefi olduklarından ve söz konusu vergi kaydının şirket ortaklarının şahıslarıyla ilgisi olmadığından, limited şirketlerin vergi mükellefiyet kayıtlarına göre SGDP kesintisi yapılmaması gerekir. 

7) İflas, tasfiye ve münfesih durumdaki anonim şirketin yönetim kurulu üyelerinden hangi koşullarda SGDP kesileceği, limited şirket ortaklarıyla aynı olduğundan yazımızda mükerrerliğe yer vermemek için yeniden izahı yapılmamıştır. 
Son bir husus ile yazımızı noktalayalım. Şöyle ki; eğer bir limited şirket veya anonim şirket pasif halde ise, yani şirketin faaliyetleri devam etmeyip sadece ismi resmi kayıtlar üzerinde var ise, bu durumdaki şirketin emekli ortaklarından da, ticaret sicil kayıtları devam ettiği müddetçe SGK tarafından SDGP kesintisi yapılmaktadır. 

Kaynak:http://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/105malicozum/24%20vakkas%20demir.pdf