|
BONUSLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
BONUSLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
BONUSLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ: BONUS KART ÖRNEĞİ-II(à)
Yazar: A.VecdiCAN (*)
Yaklaşım Dergisi / Ekim 2005 / Sayı: 154
A- BONUS KAZANIMLARININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Bonus kazanımı konusu önceki kısımlarda ayrıntılı biçimde açıklandı. Bonuslar kazanılma biçimlerine göre aşağıdaki başlıklar altında özetlenebilir:
1- Alışverişle (Harcamayla) Kazanılan Bonus
2- Bankacılık İşlemleriyle Kazanılan Bonus (otomatik/düzenli ödeme talimatı verme, borç ödeme, ek kart çıkarma vb.)
3- Kampanyalardan Kazanılan Bonus (“arkadaşını getirene bonus”, “sözünüze bonus” vb.)
Her ne şekilde olursa olsun kazanılan bonus işletme için kuşkusuz bir gelir niteliğindedir. Muhasebede işletmenin yalnızca ticari faaliyetlerinden elde ettiği gelirler kayıt altına alınmaz. Bilindiği gibi diğer faaliyetlerinden elde ettiği olağan ve olağandışı gelirler de kayıt altına alınır. Bu nedenle işletmenin kazandığı bonusları gelir hesaplarında muhasebeleştirmesi gerekir. Kaldı ki kazanılan bonusların kurumlar veya gelir vergisinden istisna edildiğine dair bir bilgi yoktur. Aksi belirtilmediği sürece karşılığı olsun veya olmasın her türlü gelir, vergiye tabidir (1). Eğer kazanılan bonuslar gelir olarak muhasebeleştirilmez ise kayıt dışı kalarak vergilendirilmemiş olurlar.
Şekil - 2: Bonusların Mali Tablolar Üzerindeki Etkisi
BİLANÇO
GELİR TABLOSU
VARLIKLAR
KAYNAKLAR
GİDERLER
GELİRLER
Birikmiş Bonuslar
Bonus Kazanımı
––––––––––––––––––––––––
/
––––––––––––––––––––
Birikmiş Bonuslar
X , xx
Bonus Kazanımı
x , xx
––––––––––––––––––––––––
/
––––––––––––––––––––
Kredi kartı ile alışveriş yapılması durumunda veya bankanın kampanyaları dahilinde puan/para verdiği diğer işlemlerin (otomatik veya düzenli ödeme talimatı verme, internetten işlem yapma, arkadaş getirme vb.) gerçekleştirilmesi halinde sözkonusu olan bonus kazanımları aktifte uygun bir varlık hesabı içinde borçlandırılmalı, buna karşın uygun bir gelir hesabı içinde alacaklandırılmalıdır (bkz. Şekil - 2). Zira kazanılan bonuslar yukarıda izah edildiği üzere gelir niteliğindeyken; biriken bonuslar kullanılana dek varlık niteliğindedir.
Çift yanlı kayıt yöntemine göre bonus kazanımı ile ilgili olarak yapılacak kayıtta; TDHP’de kaydın alacak yanı için tek bir hesap sınıfı söz konusu iken borç yanına yapılacak kayıtta iki hesap sınıfı ile karşı karşıya kalınmaktadır. Zira varlık hesapları, bilindiği gibi, dönen ve duran varlıklar olmak üzere iki ayrı hesap sınıfına ayrılmaktadır. Bu ayrımın zaman bakımından temel esprisi bir yıl olduğuna göre kazanılan bonusların bir yılı aşan bir süreyle hiç kullanılmadan biriktirilmesinin öngörülmesi, bonusların duran varlıklar içinde düşünülmesi gereğini ortaya çıkarır. Ancak biriken bonusların bir yıldan daha kısa süreler içinde kullanılacak olması ise dönen varlıklar içinde ele alınmasını gerektirir.
Tablo - 2: Bonusların Muhasebeleştirilmesinde Söz konusu Olabilecek
Hesap Grupları
BONUS KAZANIMI
BORÇ
ALACAK
Dönen Varlıklar
Gelir Tablosu Hesapları
10 Hazır Değerler
12 Ticari Alacaklar
13 Diğer Alacaklar
18 Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları
19 Diğer Dönen Varlıklar
60 Brüt Satışlar
64 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar
67 Diğer Olağandışı Gelir ve Kârlar
Duran Varlıklar
23 Diğer Alacaklar
24 Mali Duran Varlıklar
28 Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları
29 Diğer Dönen Varlıklar
Tümdengelim yaklaşımıyla kazanılan ve biriken bonusların hangi hesap sınıfında ele alınması gerektiğine karar verildikten sonra, sıra hangi hesap grubu içinde düşünülmesinin daha uygun olacağına gelir. Bonus kazanımlarının ve birikimlerinin muhasebeleştirilmesinde TDHP’de hangi hesap grupları üzerinde düşünülebileceği Tablo 2’de gösterilmektedir.
Tablo -3: Bonusların Muhasebeleştirilmesinde Kullanılabilecek Ana Hesaplar
BORÇ
ALACAK
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER
127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
181 GELİR TAHAKKUKLARI
198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR
602 DİĞER GELİRLER
642 FAİZ GELİRLERİ
649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR
679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR
236 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
248 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR
281 GELİR TAHAKKUKLARI
297 DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR
Tablo 2’de belirlenen hesap grupları içinden bonus kazanım ve birikimlerinin muhasebeleştirilmesinde söz konusu olabilecek ana hesaplar Tablo 3’te görülmektedir. Tablo 3’te belirlenen TDHP’deki ana hesapların bonus kazanımlarının muhasebeleştirilmesinde kullanımı aşağıda verilen bir örnek üzerinde tek tek ele alınarak tartışılacak ve uygun olan yol bu suretle bulunmaya çalışılacaktır.
Örnek: İşletmede kullanılmak üzere çeşitli temizlik malzemeleri satın alınmıştır. KDV (%18) dahil 236 YTL tutan alışveriş kredi kartı ile ödenmiştir. Bonus sistemine üye bu işyerinden kredi kartı ile yapılan alışverişler için bankanın verdiği bonus oranı %10’dur. Buna göre kazanılan 23,60 YTL değerindeki bonus için yapılacak yevmiye kaydında (a) borçlandırılabilecek ve (b) alacaklandırılabilecek hesaplar aşağıda sırasıyla tartışılacaktır:
a- Borçlandırılabilecek Hesaplar (öncelikle borçlandırılacak hesaba dikkat çekebilmek için alacaklandı-rılacak hesap göz ardı edilecektir):
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER: Bilindiği üzere bu hesap “nitelikleri itibarıyla hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri (yoldaki paralar gibi) değerleri kapsar”. Dolayısıyla kazanılan bonusları harcanana kadar, ilk bakışta, bu hesabın borcunda biriktirmek mümkün gibi görünmektedir.
–––––––––––––
... /... /.......
––––––––––––––
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER
23,60
Birikmiş Bonuslar
Garanti Bankası “Bonus Card”
GELİR HESABI
23,60
Bonus Kazanımları
Garanti Bankası “Bonus Card”
–––––––––––––
... /... /.......
––––––––––––––
Ancak hazır değerler grubu, nakit olarak elde veya bankada bulunan varlıklar ile istenildiği zaman değer kaybına uğramadan paraya çevirme imkanı bulunan varlıkları (menkul kıymetler hariç) kapsar. Şurası bir gerçek ki kazanılan bonusların halihazırdaki uygulamada nakde dönüşmeleri söz konusu değildir (2). Birikmiş bonuslar ancak bonus sistemi üyesi işyerlerinde para yerine geçerek yeterli olmaları halinde bedava alışveriş için yetersiz olmaları halinde alışveriş tutarından indirim şeklinde kullanılabilir ya da bankanın hediye kataloğundan seçilecek bir ürün veya bankaca sunulabilen değişik imkanlar için harcanabilir (tatil, sigorta, uçak bileti, maç bileti vb.) fakat, mevcut uygulamada paraya çevrilmesi söz konusu değildir. Dolayısıyla hazır değer olarak kabul edilmesi tartışmalara yol açabilir. Hazır değer bir yana belki de dönen varlıklar içinde ele alınması bile eleştirilere neden olabilir. Zira aktifte likidite ilkesine göre sıralanan varlık hesapları içinde mevcut uygulamada paraya dönüşmesi mümkün olmayan bir kalemin duran varlıklar içinde düşünülmesi icap edebilir. Kısaca bu hesabın birikmiş bonusları izlemek için ne kadar uygun olduğu tartışmaya açık gibi görünmektedir.
127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR: Bir yıl içinde paraya dönüşmesi öngörülen ve işletmenin ticari ilişkisi nedeniyle ortaya çıkan senetli ve senetsiz alacakların yer aldığı bu hesap grubundaki bu ana hesap, işletmenin ticari faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve gruptaki hesapların kapsamına girmeyen diğer çeşitli senetsiz ticari alacaklarının izlenmesi için kullanılır. İşletmenin kredi kartı ile ticari mal alımlarında söz konusu olan bonus kazanımları bu hesapta izlenebilir. Zira tekrar ticari mal alımlarında harcanana dek kazanılan bonusları işletmenin ticari bir alacağı gibi düşünmek mümkün görünmektedir.
–––––––––––––
... /... /.......
––––––––––––––
127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR
23,60
Birikmiş Bonuslar
Garanti Bankası “Bonus Card”
GELİR HESABI
23,60
Bonus Kazanımları
Garanti Bankası “Bonus Card”
–––––––––––––
... /... /.......
––––––––––––––
* Yrd. Doç. Dr., Sakarya Üniv., İİBF, İşletme Bölümü, Muhasebe - Finansman Anabilim Dalı, Öğretim Üyesi
(à) Yazının I. Bölümü İçin Bkz. Yaklaşım, Sayı:153, Eylül 2005, s. 154-158
(1) Ancak kazanılan bonusların “Veraset ve İntikal Vergisi”ne tabi olup olmadığı tartışmalıdır. Maliye Bakanlığı önceleri tabi olduğu yönünde görüş belirtirken, sonradan görüş değiştirmiştir (Baydemir, 2004:137 ve 148; Temirer, 1999:135). Bakanlık, kredi kartıyla alışveriş yapan ve bu yolla puan (bonus) kazanan kimselere puanlarına göre hediyeler verilmesi işleminde, kart kullanıcılarına karşılıksız çıkar sağlandığı, hediyelerin karşılıksız geçiş (ivazsız intikal) sayılıp “Veraset ve İntikal Vergisi”ne tabi olduğu yönünde görüş bildirirken, daha sonra bu durumun, Yasa’nın 2. maddesinde tanımlanan “ivazsız intikal” kapsamına girmediği görüşüne vararak, söz konusu işlemlerde “Veraset ve İntikal Vergisi”nin aranılmaması gerektiğini belirtmiştir (Maliye Bakanlığı, 15.09.1999 tarih ve B.07.0.GEL.0.60./6001-677/038980 sayılı Özelge).
Bakanlığın bu görüşü bonus kazanımından çok bonus kullanımıyla ilgili görünmektedir. Önceki uygulamalar kazanılan puanlara göre bankanın armağan kataloğundan seçilen bir hediyenin edinilmesi şeklindeydi. Ancak bugün birkaç istisna banka dışında bu uygulama yerini kazanılan puanların paraya çevrilmesi ve istenildiğinde üye işyerlerinden yapılacak alışverişlerde para yerine kullanılması biçimine dönüşmüş durumdadır. Yukarıdaki görüşün yeni uygulama için ne kadar geçerli olup olmadığı tartışmaya açık görünmektedir.
(2) Bir istisna olarak Vakıfbank kazanılan vakıfpara’ların nakde dönüşmesine olanak sağlayan yeni bir uygulama başlatmıştır. Uygulamada biriken vakıfparalar belli bir tutara ulaştığında bankadan (ATM) nakit olarak çekilebilmektedir. Diğer bankalar da şayet benzeri bir uygulamaya geçerler ise o zaman “108 DİĞER HAZIR DEĞERLER” hesabı biriken bonusların izlenmesinde kullanımı en uygun hesap olabilir
Kredi kartlarının bonusları nasıl muhasebeleştirilir|
Ali EGEMEN /malihaber.com
18.03.2005 Mali Yönetim gazetesi
Banka kredi kartları her geçen gün günlük hayatımızda daha yoğun olarak kullanılmakta. Bankalar bir yandan kendi kredi kartlarının kullanımını yaygınlaştırmak ve pazar paylarını artırmak için sürekli ürün yelpazelerini genişletirken, diğer yandan kart kullanımını avantajlı kılacak yeni promosyonlara yöneliyorlar.
Kredi kartlarının sağladığı kolaylıklardan şirketler de yoğun olarak faydalanıyor. Firmalar şirket harcamalarında kullanmak üzere kredi kartları almakta ve harcamalarını bu kartlarla gerçekleştirmekte.
Bankaların ve finans kuruluşlarının kart sahibi kullanıcılarını özendirmek amacıyla uygulaya geldikleri promosyonları şu ana başlıklar altında toplamak mümkün:
- Harcamalara bağlı olarak hediye verilmesi,
- Harcamalara bağlı olarak nakit puan verilmesi,
- Harcamalara bağlı olarak mil verilmesi,
- Harcamalara bağlı olarak nakit indirim sağlanması,
Kredi kartlarıyla yapılan harcamalar sonucunda kullanılan kredi kartlarının türüne bağlı olarak değişen menfaatler sağlanmakta. Sağlanan bu menfaat kimi zaman hediye, nakit puan ve mil verilmesi şeklinde olurken, kimi zaman da yapılan kredi kartı harcamalarındaki borçlanılan tutarda indirim yapılması şeklinde olmakta.
Kredi kartı kullanıcılarına sağlanan bu menfaatler harcama tutarlarıyla doğru orantılı olarak artmakta ve kart sahibi banka ve finans kuruluşları tarafından finanse edilmekte.
Kart sahibi banka ve finans kuruluşu tarafından sağlanan bu menfaatler ya yeni harcama yapılmasında kullanılıyor ya da yapılan harcamalardan borçlanılan tutarı azaltıyor. Nakit olarak kart sahibine ödenmiyor.
a) Puan Harcamaları
Banka kredi kartlarında biriken puanların harcanması durumunda yapılan yeni harcama için nakit ödeme yerine biriken puanlar kullanılmakta. Bu durumda kart sahibi firmanın biriken puanların harcanması anında gelir kaydı yaparak bu tutarı kayıtlarına alması gerekecek.
Örnek: X AŞ, harcamalarında şirket adına düzenlenen kredi kartlarıyla Ocak ve Şubat ayları içinde 20.000 YTL’lık mutfak harcaması yapmış. 3 Mart tarihinde şirket işlerinde kullanılmak üzere 177 YTL(KDV dahil) tutarında kırtasiye malzemesi almış ve tamamını biriken kart puanıyla ödemiştir. Henüz kullanılmayan 23 YTL’lık harcama yapabileceği kart puanı daha bulunmaktadır.
Şirketin 20.000 YTL’lık mutfak harcamasını gider/maliyet hesaplarına intikal ettirmesinden sonra kart puanı kullanımı ile alınan kırtasiye malzemesinin aşağıdaki şekilde kayda alması gerekecek.
7 / A Seçeneği
------------------------- 3 Mart 2005 -----------------------
770 – Genel Yönetim Giderleri 150
01.Kırtasiye Giderleri
191 – İndirilecek KDV 27
679 – Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar 177
------------------------------/----------------------------------
7 / B Seçeneği
------------------------- 3 Mart 2005 -----------------------
794 – Çeşitli Giderleri 150
01.Kırtasiye Giderleri
191 – İndirilecek KDV 27
679 – Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar 177
------------------------------/----------------------------------
Harcamanın yapıldığı dönemde ve harcama tutarı kadarlık kısım gelir olarak kayıtlara intikal ettirilecek, ancak kalan harcanmayan kart puanı harcanma anına kadar gelir olarak dikkate alınmayacak. Bu durumda kalan 23 YTL’lik puan herhangi bir harcamaya dönüşmediği sürece gelir yazılmayacak. Zira harcanmadığı sürece henüz gelir doğmuş değil. Mevcut haliyle istenebilir/talep edilebilir bir gelir niteliğine dönüşmemiş durumda.
b) Nakit İndirim Sağlanması
Bazı bankalar ve finans kuruluşları kredi kartlarıyla yapılan harcamalar için puan vermek yerine kart sahibinin ödeyeceği kredi kartı borcundan harcama anında ve harcama tutarıyla doğru orantılı olarak sabit bir indirim sağlıyorlar. Bu durumda nakit olarak sağlanan menfaatin her harcama döneminde gelir olarak kayıtlara alınması gerekecek.
Örnek: Y AŞ şirket harcamalarında şirket adına düzenlenmiş kredi kartıyla Ocak ayında 20.000 YTL tutarında kırtasiye malzemesi, Şubat ayında ise 15.000 YTL tutarında bilgisayar almıştır. Kart sahibi banka puan yerine harcamanın %1’i oranında indirim vermektedir. Bu durumda şirket her harcama işlemi için verilen %1’lik indirimleri gelir olarak kayıtlarına alacak.
---------------------------- Ocak 2005----------------------------
770 – Genel Yönetim Giderleri 16.949
01.Kırtasiye Giderleri
191 – İndirilecek KDV 3.051
102 – Bankalar 18.000
679 – Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar 2.000
----------------------------------/------------------------------------
--------------------------Şubat 2005-------------------------------
255 – Demirbaşlar 12.712
191 – İndirilecek KDV 2.288
102 – Bankalar 13.500
679 – Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar 1.500
--------------------------------/---------------------------------------
c) Mil veya Hediye Verilmesi
Bankalar bazen puan uygulamasında olduğu gibi her türlü harcama yerine belli harcamalarda kullanılmak üzere promosyon verebilmekte. Bunun en yaygın örneği Shop&Miles kredi kartları. Kart sahibi banka kredi kartı kullanıcılarına harcama tutarıyla doğru orantılı artan mil puanı vermekte ve bu puanlarla bedava uçuş bileti alınmaktadır.
Burada da yapılacak işlem yine puan harcamalarında olduğu gibi. Biriken millerle bilet alınması durumunda KDV dahil bilet bedeli kadarlık tutar gelir kaydedilecek. Şirket işiyle ilgili uçuş bileti diğer yandan gider kaydedilecek.
Hemen belirtmek gerekir ki, vergilemeye ilişkin anlatılan bu hususlar şirket harcamalarının kişisel kredi kartlarıyla yapılması durumunda sağlanan menfaatler içinde aynen geçerli. Vergi uygulamalarında olayların gerçek mahiyetleri önem taşıdığından kredi kartları şirket adına düzenlenmemiş olsa dahi, şirket adına yapılan harcamalar nedeniyle kişisel kredi kartlarına sağlanan me
|
BONUSLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
