|
KOOPERATİFLERDE KURULUŞ İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
KOOPERATİFLERDE KURULUŞ İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
KOOPERATİFLERDE KURULUŞ
İŞLEMLERİNİN DEFTER KAYITLARI
Bir kooperatif kurulduktan sonra, kanuni defterlere kuruluş işlemlerinden doğan muhasebe kayıtlarının nasıl yapılacağını göstermeden önce bazı ön hatırlatmalarda bulunmakta yarar var.
Bilineceği üzere, 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun (KK) 1, 2, 3. maddelerinde bir kooperatifin nasıl ve kimler tarafından kurulabileceği açıklanmaktadır. Bu madde hükümlerini özetleyecek olursak, kooperatif kuruluşunun muteber olabilmesi, en az 7 gerçek ve tüzel kişinin bir araya gelmesi, kanuna uygun bir unvan altında, hazırlanan veya hazır örnek ana sözleşmenin imzalanarak notere onaylatılması ve Ticaret Siciline tescil edilmesine bağlı bulunmaktadır.
Doğal olarak, tüzel kişilik kazanılmadan, yani tescilden önce bir kısım işlem ve harcamalar yapılması gerekli bulunmaktadır. Bu işlemlerin başında, kurucuların kuruluş amacıyla düzenleyecekleri evrak ve belgeler gelir. Bu evrak ve belgelerin tamamının veya bir kısmının gerçek olmaması, yalan veya yanıltıcı beyanlara dayanması konusu “Kuruluştan doğan sorumluluk” başlıklı yazımızda ayrıntılı bir biçimde, hem hukuki sorumluluk hem de cezai sorumluluk açısından incelenmişti.
Kuruluş öncesi yapılan işlemlerin bir başka yönü ise, kuruluş amacıyla yapılan para ile ifade edilecek işlemlerdir. Biz bu yazımızda, tescil öncesi gerçekleşen parasal işlemlerin, tescilden sonra kanuni defter kayıtlarının nasıl yapılacağını göstermeye çalışacağız. Bunu göstermeden önce bu harcamaların neler olabileceğini belirtmekte yarar var:
* Hazır ana sözleşme temini,
* Noter masrafları,
* Tescil ve ilan harçları,
* Ulaşım ve haberleşme giderleri,
* Girişimin tanıtılması için broşür ve ilan giderleri,
*Ayın nevinden sermaye konuluyorsa, değer biçme için bilirkişi ücreti,
*Kuruluşun zorunlu kıldığı diğer giderler.
Kuruluş öncesi yapılan bu gibi masrafların kooperatife mal edilebileceğine ve tescilden sonra kooperatiften istenebileceğine dair KK’nda açık hüküm bulunmadığından TTK’na bakmak gerekmektedir. Buna göre kooperatifin ilk genel kurul toplantısı gündemine bu yönde madde konulmalı ve böylece yapılacak görüşmede masraflar genel kurulca kabul edilmelidir.
Hemen belirtmek gerekir ki, kurucular tarafından gerek kuruluş sermayesi ve gerekse muhtemel harcamalar için bir kaynak oluşturulmalıdır. Bu kaynak, kurucuların koyacağı eşit paylarla oluşturulabileceği gibi, Kuruculardan birinden borç almak suretiyle de gerçekleştirilebilir.
Kuruluş harcamaları için oluşturulan kaynağın bir tutanakla kuruculardan birine teslim edilmesi ve tek elden harcanması, kanımca tedbirli olmanın tek yoludur.
Keza, kuruluş öncesi yapılan bu harcamaların, şüphesiz ki belgeli olması gerekmektedir. Belge alınmasının mümkün olmadığı harcamaların (örneğin taksi ücreti vb.) kurucuların en az 4’ünce imzalanmış bir tutanakla belgelendirilmesi uygun olacaktır.
Temin edilebilen belgelerin ise, “Kuruluş halinde (A) …. Kooperatifi” adına düzenlettirilmesinde yarar bulunmaktadır.
Bu açıklamalarımızdan sonra kuruluş kayıtlarının yapılmasını bir örnekle açıklamaya çalışalım. Önce bir senaryo geliştirelim:
Yedi kişi tarafından birer ortaklık payı taahhüt edilerek kuruluş sermayesinin 1/4’ü, ana sözleşmede gösterilen ilk yönetim kurulu üyelerinden birine teslim edilmiş ve bu kişiden muhtemel giderler için de 100.- YTL borç alınmıştır. Kuruluş işlemleri sırasında ise 85.00 YTL tutarında şu harcamalar yapılmıştır.
5.00 YTL : Hazır ana sözleşme temini,
25.00 YTL : Noter masrafı,
30.00 YTL : Tescil ve ilan giderleri,
5.00 YTL : Ulaşım giderleri,
20.00 YTL : Defter ve kırtasiye giderleri.
Kooperatifin kuruluş işlemleri, 17.01.2007 tarihinde tamamlanmış ve aynı tarih itibariyle tescil edilerek tüzel kişilik kazanılmıştır.
Bu durumda, 16.12.1993 günlü Resmi Gazete’de yayınlanarak “2 nolu Muhasebe Sistemi Genel Tebliği” ile yürürlüğe konulan tek düzen hesap planı çerçevesinde yevmiye defteri kayıtları şu şekilde olacaktır:
1) ______________________ 17.01.2007 ______________________
501- Ödenmemiş sermaye 70,00
501.001 Ortak A 10,00
501.002 Ortak S 10,00
501.003 Ortak C 10,00
501.004 Ortak D 10,00
501.005 Ortak T 10,00
501.006 Ortak K 10,00
501.007 Ortak M 10,00
500-Sermaye 70,00
Kurucuların sermaye taahhütlerinin kaydı
2)______________________ 17.01.2007 ______________________
136-Diğer çeşitli alacaklar 17,50
136.01 Yönetim Kurulu üyesi (S)
501-Ödenmemiş sermaye 17,50
Taahhüt edilen sermayenin 1/4 ünün ödenmesi.
3)______________________ 17.01.2007 ______________________
100-Kasa 100,00
336-Diğer Çeşitli Borçlar 100,00
Kuruluş giderleri için Ortak (S)den alınan borç
4)______________________ 17.01.2007 ______________________
770-Genel Yönetim Giderleri 85,00
770.01 Kuruluş giderleri(*)
100-Kasa 85,00
Kuruluş giderlerinin kaydı
______________________________ / __________________________
5)______________________ 17.01.2007 ______________________
101-Bankalar 17,50
101.01 (Z) Bankası
136- Diğer çeşitli alacaklar 17,50
Kuruluş öncesinde yönetim kurulu üyesi (S) ye teslim edilmiş bulunan sermaye taahhüdünün kooperatif adına açtırılan hesaba yatırılması
6)___________________________ / __________________________
Örneğimizde gösterilen işlemlerin defter kayıtlarının bu şekilde yapılmasından sonra ilk bilançosu şu şekilde oluşacaktır.
17.01.2007 TARİHLİ KURULUŞ BİLANÇOSU
AKTİF (VARLIKLAR)
I-DÖNEN VARLIKLAR 32,50
A-Hazır değerler 32,50
1-Kasa 15.00
2-(Z) Bankası 17,50
TOPLAM 32,50
PASİF VARLIKLAR
I-KISA VAD.YAB.KAY 100.00
A-Diğer Borçlar
1-Diğer çeşitli borçlar 100,00
II-ÖZ KAYNAKLAR 17,50
A-Ödenmiş sermaye 17,50
1-Sermaye 70.00
2-Ödenmemiş sermaye(-) 52,50
B-Dönem net zararı(-) -85,00
TOPLAM 32,50
Bundan sonraki kayıtlar, kuruluşta taahhüt edilen sermayenin geriye kalan 3/4’ünün tahsil edildiği tarihe göre devam edecektir. Bu arada kuruluş giderleri için kurucu ortak (S) den borç alınan 100,00 YTL.nin ödenmesi gerçekleştirilecektir. Bu kayıtları da belirterek yazımızı tamamlayalım:
6)_____________________ 22.01.2007 _______________________
101-Bankalar 52,50
101.01 (Z) Bankası
501-Ödenmemiş Sermaye 52,50
501.01 Ortak (A) 7,50
501.02 Ortak (S) 7,50
501.03 Ortak © 7,50
501.04 Ortak (D) 7,50
501.05 Ortak (T) 7,50
501.06 Ortak (K) 7,50
501.07 Ortak (M) 7,50
Sermayenin ödenmeyen 3/4’ünün tahsil edilerek Banka hesabına yatırılması
7)______________________ 25.01.2007 ______________________
336-Diğer Çeşitli Borçlar 100,00
101-Bankalar 100.00
Kuruluş giderleri için Ortak (S)den alınan borcun ödenmesi
______________________________ / ____________________________
(*) Kuruluş giderleri de kendi içinde 770.01.01, 770.01.02 vd. şeklinde alt sınıflandırmaya tabi tutulabilir.İlgilenenlerin anlayacaklarını düşünerek gösterilen yevmiye kaydında ayrıntıya girilmemiştir.
|
KOOPERATİFLERDE KURULUŞ İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
