İŞVEREN SADECE BİR İŞYERİ NUMARASI KULLANABİLİR Mİ

[Ahmet Barlak]

SOSYAL SİGORTA UYGULAMASINDA AYNI İL SINIRLARI İÇERİSİNDE BİRDEN FAZLA İŞYERİ OLAN İŞVEREN SADECE BİR İŞYERİ NUMARASI KULLANABİLİR Mİ?

Cüneyt OLGAÇ
Sigorta Müfettişi

I. GİRİŞ

Kamusal alanda ülkemizde rastlanan kamu hizmetinin geç işlemesi, eksik işlemesi veya hiç işlememesi hallerinde ortaya çıkan durum, hizmet kusuru olarak adlandırılmaktadır. Sosyal güvenlik kurumlarında çeşitli konularda yaşanan ve hizmet kusuru olarak adlandırılan hizmetlerin geç işlemesinin önüne geçilmek ve uygulamada yaşanan bürokratik işlemlerin azaltılması adına yürürlüğe giren birçok yenilik, hatta reform (1) olarak tanımlanabilecek ve çağın gereklerine cevap verebilecek şekilde yürürlükte olan e-Bildirge, e-Borcu yoktur uygulamalarının aksine SSK uygulamalarında birden fazla işyerine sahip işveren, her işyeri için ayrı bir tescil işlemi ve ayrı prim belgeleri vermektedir. Türk sosyal güvenlik yapısı "sui generis" (kendine özgü) olarak tanımlanabilir. Zira ne %100 Türk kökenlidir ne de tam anlamıyla batı kökenlidir.

Bu çalışmamızda Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ile getirilen, ancak genelge ile uygulama alanı daraltılan hatta özel sektör için uygulama alanı yok denecek seviyeye getirilen, aynı ilde birden fazla işyeri olan işverenin tek bir işyeri sicil numarası kullanabilme imkanına değinilecektir.

II. TANIMLAR

İşyeri: Sigortalıların işlerini yaptıkları yerler ile işin niteliği ve yürütümü bakımından işyerlerine bağlı bulunan yerlerle, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ve araçları.

İşyeri sicil numarası: İşyerinin Kanun kapsamına alınması üzerine Kurumca verilen numara.

İşkolu kodu: İşyerinde yapılan işin, İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Sigortaları Prim Tarifesine göre hangi işkolu koduna girdiği.

III. YASAL DÜZENLEMELER VE DEĞERLENDİRME

Aynı işverenin, birden fazla işyeri kurması veya devir alması yahut kendisine intikal etmesi halinde her işyeri için ayrı bildirge düzenlenir (SSİY md. 5/b).

Aynı Ünite bölgesinde bulunmak kaydıyla aynı veya farklı tehlike sınıfında olan aynı işverene ait devamlı nitelikteki birden çok işyerinin, yazılı olarak talep edilmesi halinde, farklı tehlike sınıfında bulunan işyerleri için belirlenmiş olan tehlike sınıflarının en yükseği kabul edilmek kaydıyla, tek dosyada işlem görmesine Ünitece izin verilebilir (SSİY md. 5/c).

Aynı işverenlere ait olup, aynı işkolunda bulunan birden çok kara veya deniz yahut hava ulaştırma araçlarına tek sicil numarası verilir (SSİY md.5/d).

Tek ihale ile birden çok işin yapılması halinde, işe ilk başlanılan yeri çevresine alan Ünitece tek sicil numarası verilebilir (SSİY md. 5/h).

Bir işverenin aynı ilde veya bu ilin ilçelerinde bulunan birden fazla işyerlerinin her birinin, daha önce olduğu gibi ayrı ayrı tescil edilmesine devam edilecektir (2).

Ancak, işyeri resmi sektöre ait olmak kaydıyla;

İşverenin, işyerleri aynı Ünite bölgesinde, daimi nitelikte ve tehlike sınıfları aynı olmak, ayrıca yazılı talepte bulunmak kaydıyla evvelce her bir işyeri için açılmış olan işyeri dosyalarının birleştirilmesini istediği taktirde, talebini izleyen aybaşından itibaren bu dosyalar (ize ayrılmamışsa) içindeki belgelerle birlikte tescil tarihi en eski olan dosyaya aktarılmak suretiyle birleştirilecektir. Ayrıca dosyaları birleştirilen işyerlerinin adresleri ve evvelce verilmiş olan işyeri sicil numaraları, birleştirilen (işlem görecek) işyeri dosyasının kapağına kaydedilecektir. Bu arada birleştirilen dosyaların dosya gömleğine (kapağına) birleştirilen dosyanın sicil numarası kaydedilerek muhafaza edilecektir (İptal ve imha edilmeyecektir).

Birleştirilmesi istenilen işyeri dosyalarının tehlike sınıfları farklı ise, bu defa yine işverence işyeri dosyalarının tehlike sınıfı en yüksek olan işyeri dosyasında birleştirilmesi hususunda yazılı talebi olmak ve bu talebi izleyen aybaşından itibaren hüküm ifade etmek kaydıyla kanun kapsamına alındıkları tarih üzerinde durulmaksızın işyeri dosyaları birleştirilecektir.

Aynı işverenin birden fazla çeşitli tehlike sınıflarına giren işyeri dosyalarının aynı tehlike sınıfına dahil olanlarının tek dosyada birleştirilmesini talep etmesi durumunda ise, bu talepler kabul edilecektir.

Aynı ilde birden fazla Sigorta/Sigorta İl Müdürlüğü'nün olması durumunda, dosya birleştirme işlemleri her ünitenin görev alanındaki işyeri dosyaları dikkate alınarak yapılacaktır.

Devamlı nitelikte ve birden fazla tescilli işyeri bulunan özel sektöre ait işyeri dosyalarından sadece "8230, 8240, 8260, 8290, 8320 ve 8331" işkolu kodunda tasnif edilmiş olanlar birleştirilebilecektir. Özel sektöre ait bu işyerlerinin dışında kalan birden fazla işyeri dosyaları ise talep edilse bile birleştirilmeyecektir (3).

IV. SONUÇ

Yukarıda belirttiğimiz idari düzenlemelerden de görüleceği üzere hukuki hiyerarşide daha yukarıda olan yönetmeliğin daha aşağıda olan genelge ile aslında Ünitelerce birden fazla işyerinin tek işyeri sicil numarası ile işlem görme imkanı o kadar daraltılmıştır ki, uygulama alanı hemen hemen kalmamıştır. Var olan bu daraltıcı uygulamanın kaldırılması gerektiği açıktır.

Günümüz dünyasında kamusal mal ve hizmetlerin en düşük maliyetle ve en az girdi ile daha kısa zamanda nasıl daha verimli üretilirin geliştirilmesine karşın; sosyal güvenlik kurumu olan SSK'da ise işveren eksenli uygulama yerine işyeri eksenli uygulamaya devam edilmesi, hem bürokratik işlemlerin artmasına, hem de kırtasiyecilik ile kaynakların pareto-optimal kullanımının önüne geçildiğini söyleyebiliriz.

Ayrıca verimlilik ya da kaynakların pareto-optimal olarak kullanılması ekonominin taraflarından sadece kamu tarafına değil özel sektör işverenlerine de tek işyeri sicil numarası verilmesi uygulaması gereksiz ve yersiz arşivlemenin yanında daha az işlemle daha çok iş görüleceği düşünülmektedir.

Uygulamaya yön verecek olan ve çalışmaları devam eden yeni sosyal sigorta işlemleri yönetmeliğinde muhakkak bu hususun uygulama alanını genişletici hükümlere yer verilmelidir.

Kaynak: Yaklaşım Dergisi, Aralık 2006