Et Alım Satımı (Kasaplık) Yapan Mükelleflerle İlgili Vergi İncelemeleri ve Destekleme

[Ahmet Barlak]

İsmail DÜLGER
Yeminli Mali Müşavir
ismaildulger63@mynet.com



Et Alım Satımı (Kasaplık) Yapan Mükelleflerle İlgili Vergi İncelemeleri ve Destekleme Ödemeleri Uygulaması 

Tarih: 14.12.2015

Bilindiği üzere, ülkemizde halk arasında kasaplık olarak anılan faaliyetler yaygın market zincirlerindeki et reyonlarında yapılan satışlar nedeniyle yaygınlığını yitirmiş ve bu işten geçimini sağlayan kasap esnafının bir bölümünü bağımlı çalışmaya yöneltmiştir.

Ülkemizde kırmızı et üretiminin, tüketimin altında kalması nedeniyle, canlı hayvan üretimini teşvik etmek ve desteklemek amacıyla Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca çiftçilere tarımsal üretim, canlı hayvan yetiştiriciliği yapan gerçek ve tüzel kişilere  destek uygulaması yapılmaktadır. 2011 yılından beridir devam eden destek uygulamasına ilişkin olarak Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca ilgili yıllarda 2011/26, 2014/22 uygulama genel tebliğleri yayınlanmış olup, en son yayınlanan 2015/17 sayılı uygulama tebliği ise 12.05.2015 tarih ve 29353 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır.

Tebliğin amacı ve kapsamı, ülkemiz hayvancılığının geliştirilmesi, sağlıklı üretimin arttırılması ve sürdürülebilirliğin sağlanması, yerli hayvan genetik kaynaklarının yerinde korunması ve geliştirilmesi, kayıt sistemlerinin güncel tutulması, hayvancılık politikalarının etkinliğinin arttırılması ve hayvan hastalıklarıyla mücadele için yetiştiricilerin desteklenmesi olarak belirlenmiştir.

 Yazımızda et alım ve satım faaliyetlerine ilişkin olarak yapılan vergi incelemelerine, sektördeki fire ve zayiat oranlarına ve büyükbaş canlı hayvan desteklerine ilişkin uygulamalara yer verilmiştir.

Tebliğde destekten yararlanma koşulları ve ibraz edilecek belgeler açıklanmıştır.

Söz konusu tebliğde yer alan belge düzeni sağlıklı işlememektedir. Belediyeler tarafından sürdürülen mezbaha işletmeleri özelleştirilmiş olup, ilgili kamu kurumlarınca yeterince denetlenmemektedir. Üreticiler tarafından yetiştirilen Büyükbaş canlı hayvanlara ise Gıda Tarım Ve Hay. Müdürlüklerince kulak numarası verilerek “ Türkvet” sitemi üzerinden kontrol edilmektedir.

2015 yılında geçerli tebliğe göre Büyükbaş erkek sığır hayvan karkas ağırlığı kğ/adet 200 kğ ve üzerinde ise destekten yararlanacaktır. Bu durum mezbahada yapılan kesimlerde karkas ağırlıkların 200 kğ/adet altında olsa bile yeterli denetim yapılmadığından karkas kğ/adet ağırlıklarının desteklemeden yararlanabilmek için  200 kğ. ve üstünde kesim fişlerine yazılmasını teşvik edici niteliktedir.

213 s. VUK 235.ci maddesi uyarınca¸ birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak zorunda olan çiftçiler gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha makbuz düzenleyerek birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye, diğerini ona imzalatarak almaya mecburdurlar. Mal tüccar veya çiftçi adına bir adamı veya mutavassıt ( aracı ) tarafından alındığı takdirde makbuz bunlar tarafından tanzim ve imza olunur. Çiftçiden avans üzerine yapılan alım satımlarda ise (mubayaalarda) makbuz, malın tesliminde düzenlenir. Müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshası fatura yerine geçer. Müstahsil makbuzunda tarih,seri sıra numarası, alıcı ve satıcı ad, soyadı,unvan , adres, vergi numarası bilgilerinin yanında satın alınan malın cinsi, miktarı ve bedeli mutlaka yer alacaktır.

 Uygulamada, Canlı hayvan alımlarına ilişkin ödeme müstahsile daha sonra yapıldığından müstahsil makbuzu paranın ödendiği tarihte düzenlenebilmektedir. Kesimhane makbuzu/faturası ise kesimin yapıldığı tarihte düzenlenmekte veya kesim listeleri dikkate alınarak 7 gün içerisinde fatura edilmektedir. VUK 320, 323, 324, 332 ve 337 sayılı genel tebliği uyarınca defter tutmak zorunda olmayan çiftçilere yapılan ödemeler tevsik zorunluluğu kapsamında sayılmazken, GİB tarafından verilen özelgelerde ise aynı günde aynı çiftçiden toplamda 8.000,00TL üzerindeki alımlara ilişkin ödemelerin banka havalesi, çek v.b. tevsik edici belgelerle yapılması istenilmektedir.

  Vergiden muaf çiftçilerden yapılan alımlarda tevsik zorunluluğuna ilişkin olarak daha önce verilen özelgelerde,

 “01.08.2003 tarih ve 25186 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 323 sıra numaralı Vergi Usûl Kanunu Genel Tebliği’nin “Tevsik Zorunluluğunun Kapsamı” başlıklı 1. bölümünde; “Tahsilat ve ödemelerin tevsik zorunluluğu kapsamına; birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak zorunda olan çiftçiler, serbest meslek erbabı ile vergiden muaf esnafın kendi aralarında yapacakları ticari işlemleri ile nihai tüketicilerden (Türkiye’de mukim olmayan yabancılar hariç) mal veya hizmet bedeli olarak yapacakları tahsilat ve ödemeleri girmektedir.” açıklaması yapılmış ve defter tutmak zorunda olmayan çiftçiler kapsama dahil edilmemiştir.

Buna göre; defter tutmak zorunda olmayan çiftçilerden müstahsil makbuzu düzenleyerek yapılan zeytin alımlarına ait ödemelerin limite bakılmaksızın banka, özel finans kurumları veya posta idareleri aracı kılınarak yapılması zorunluluğu bulunmamaktadır.” Şeklinde görüş verilmiş olup,

   Gelir İdaresi Başkanlığınca verilen 10.11.2008 tarih ve B.07.1.GİB.0.02.29/2935-257 sayılı ÖZELGE de ise defter tutmayan çiftçiden yapılan mal alışlarının da TEVSİK zorunluluğu kapsamında olduğu açıklanmıştır.

  Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi ile Maliye Bakanlığına verilen yetki çerçevesinde yayımlanan 323,(320, 324, 332 ve 337) sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde tahsilat ve ödemelerin tevsik zorunluluğu ve uygulamaya ilişkin esasları açıklanmıştır. Söz konusu tebliğde; defter tutmak zorunda olmayan çiftçilerden yapılan alımların tevsik kapsamında olmadığı belirtilmiştir.

   Bu nedenle mükelleflerle ihtilafa yol açacak şekilde özelge ile uygulamaya yön vermek yerine ilgili VUK genel tebliğinde değişiklik yapılarak; yukarıdaki tebliğlerde sayılanların defter tutmak zorunda olmayan çiftçilerle yapacakları işlemlerde tahsilat ve ödemelerini tevsik zorunluluğu kapsamında yerine getirmeleri gerektiği konusunda düzenleme yapılması daha uygun olacaktır.

  -Müstahsil makbuzuna canlı büyükbaş (dana-inek-Sığır erkek) veya küçükbaş ( koyun, kuzu ) adet , miktar, bedel, alıcı satıcı adres ve vergi kimlik bilgileri yazılır.

Hayvan pasaportu: 2/12/2011 tarihli ve 28130 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sığır Cinsi Hayvanların Tanımlanması, Tescili ve İzlenmesi Yönetmeliği kapsamında Bakanlıkça belirlenen hayvana ait bilgileri içeren il/ilçe müdürlüğü veya yetkilendirilmiş kurum veya kuruluş tarafından düzenlenen imzalı belgeyi,

Kırmızı et kayıt sistemi (KES): Üreticilerin kestirdiği hayvanın ve sattığı karkasın kayıt altına alındığı, izlendiği, raporlandığı ve besilik erkek sığır desteği ödemelerinde Bakanlıkça kullanılan kayıt sistemini,

Türkvet: Sığır Cinsi Hayvanların Tanımlanması, Tescili ve İzlenmesi Yönetmeliği çerçevesinde oluşturulan ve işletmelerin, yetiştiricilerin ve sığır cinsi hayvanların kimliklendirilerek kayıt altına alındığı veri tabanını belirtmektedir.”

  - Canlı hayvana ait bilgileri içeren PASAPORT olarak adlandırılan belge çiftçiden alınır. Kesimhanede bu belge ile kesim yapılır. Kulak numarası tabir edilen kayıt bilgisi Tarım İl Müdürlüğünce takip edilir.

  - Kesimhane canlı hayvan kesimi karşılığı kesim ücreti faturası düzenler.

  - Büyükbaş-Küçükbaş hayvanın KARKAS ağırlığı kesimhanede belirlenir.Kesim cetveline yazılır.

  - Fatura, müstahsil makbuzu, kesim faturası, kesim cetveli (kulak küpe numarası, kesilen hayvan sayısı, miktarı (kğ), kesim tarihi, yetiştirici ad soyadı ve kimlik bilgileri yer alır.) düzenlenmektedir.

 Söz konusu belgeleri Tarım İl –İlçe Müd. ibraz edilir. İl-İlçe Müd. kesimi yapılan canlı hayvanları kayıttan düşürür.

 - Deri satışları %8 oranında KDV ye tabi. olup, KDV TEVKİFAT ORANI 9/10 dur.

 - Bağırsak, mide %8 oranında KDV ye tabi tutularak satışa konu edilecektir.

 - Sakatat tabir edilen ( akciğer, yürek, dalak v.b.) parçalar ise % 1 oranında KDV ye tabidir.

 - Toptan Et satışlarında KDV oranı % 1 olarak uygulanmaktadır.

 - Perakende et satışlarında ise KDV oranı % 8 olarak uygulanmaktadır.

   - Müstahsilden alınan canlı hayvanlar için indirimli stopaj uygulamasından yararlanmak için Ticaret Borsası MÜŞTEREK ALIM SATIM BEY. DOLDURULUR:

   193 sayılı G.V.K nun 94./11-a-i-ii bendi uyarınca, Borsada tescil ettirilen müstahsil alışlarında Canlı hayvanlarda Stopaj oranı %1 , tescil ettirilmeyenler için stopaj oranı % 2 olarak uygulanacaktır.

 Bağ-Kur kesintisi: Tarımsal faaliyet dışında SGK kapsamına alınmış olanlar, SGK kapsamında emeklilik, yaşlılık ve malullük aylığı bağlanmış olanlar ile “Tarımsal Kesinti Muafiyet Belgesi” almış olanlardan satın alınan ürün bedellerinden tarımsal kesinti yapılmayacaktır.Kesinti yapmakla yükümlü olan gerçek ve tüzel kişiler, tarımsal faaliyette bulunanlardan satın aldıkları ürün bedelinin brüt tutarı üzerinden01.01.2014 tarihine kadar %1, bu tarihten sonra yapılacak alımlarda ise %2 oranında bağ-kur kesintisi yapmak zorundadırlar.

  Vergi incelemeleri sırasında, Tarım İl-İlçe Müdürlüklerinden ve kesimhanelerden ,canlı hayvan alımı yapanların alım ve kesim bilgileri karşıt inceleme ile tespit edilmektedir.

 İnceleme yapılırken; Tarım il Müdürlüklerinden kesimi yapılan canlı hayvanlarla ilgili bilgi istemekte ancak bu bilgileri inceleme sırasında mükellefle paylaşmaması nedeniyle, karşıt inceleme veya bilgi isteme yazısı ile elde edilen üretici adı, soyadı, hayvan cinsi, miktar ve tutar bilgilerinin müstahsil makbuzu bilgileri ile örtüşüp örtüşmediğini doğrulamadan  yanlış bilgilerden hareket ederek matrah farkına ulaşılmaktadır.

   VUK’un 140’ncı maddesinde, vergi incelemesi yapanların inceleme sırasında uymaları gereken esaslar hüküm altına alınmış olup, maddenin sonunda vergi incelemelerinde uyulacak diğer usul ve esasların Maliye Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle belirleneceğine hükmedilmiştir.

 

  Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 31.10.2011 tarihinden itibaren yürürlükte olup, 6 Kasım 2015 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmış olup; yazı konumuzu ilgilendiren açıklamalara yer verilmiştir.

 

 İnceleme Yönetmeliği’nin “İnceleme Tutanakları” başlığını taşıyan16’ncı maddesine Yeni Yönetmelik ile dördüncü fıkra eklenmiş olup, eklenen fıkra aşağıdaki gibidir.

 

"Tutanakta yer alan hususların vergi kanunları karşısında yapılması muhtemel işlemler bakımından ispatlama vasıtası olduğu ve yapılması muhtemel işlemlerin neler olduğu mükellefe izah edilir."

 

   Yönetmeliğin “İnceleme Tutanaklarında Yer Alacak Unsurlar” başlıklı 17’nci maddesine eklenen ibarede ise, vergi incelemesi ile ilgili düzenlenecek tutanaklarda, yapılması muhtemel işlemlerin neler olduğunun tutanağın düzenlenmesinden önce bildirildiği hususu yer alacaktır.

 

 Vergi İnceleme elamanlarının inceleme esaslarına ilişkin olarak yönetmelikte yapılan değişiklikte, incelemeye esas olan tüm verilerin (karşıt inceleme, bilgi isteme v.b. ) inceleme tutanağı düzenlenirken mükellefe açıklanması konusunda önemli bir düzenlemeye yer verilmiş olmaktadır.

   Bilindiği üzere incelemeden amaç doğruyu saptamaktır.

   Karşıt inceleme ile elde edilen bilgilerin mükellefle paylaşılması, varsa mükellefin itiraz ve tespitlerinin tutanağa yazılması ve elde edilen verilerin doğruluğunun saptanması halinde inceleme raporunda veri olarak kullanılması gerekmektedir.

  Üreticiden alım yapılırken Müstahsil makbuzuna mutlaka müstahsilin adı, soyadı, adres ve vergi numarası (T.C.) bilgilerinin yazılması, satın alınan canlı hayvanın cins, adet ve kğ. bilgilerinin de makbuzda yer alması gerekmektedir. Uygulamada genellikle canlı hayvan mezbahada kesildikten sonra karkas ağırlığı ve karkas/ kğ. birim alış fiyatı üzerinden müstahsil makbuzunda yer almaktadır. Bunun bir nedeni de Tarım Müd. destek ödemelerinin hayvanın karkas ağırlığının dikkate alınarak yapılmasından kaynaklanmaktadır.Aslında uygulamanın sağlıklı yürümesi ve denetimin sağlanabilmesi için canlı hayvan ağırlığının veya karkas ağırlığının yanında kesimi yapılan hayvanın küpe numarasının müstahsil makbuzuna yazılması, kesim makbuzu/ kesimhane cetveli ve kesimhane faturasında kesim yapan kişiye ait bilgiler, canlı hayvan kulak numarası, üretici ad ve soyadı bilgileri ile  karkas et ağırlığının yer alması gerekmektedir. Destekleme ödemesi yapılırken de üreticiden mutlaka müstahsil makbuzu istenmeli, kesimhane makbuzu ve kesim faturası ile müstahsil makbuzunda yazılı olan bilgiler ( karkas et kğ. miktarı ve üretici ad soyadı bilgileri )karşılaştırılmalıdır. Böylece haksız yere destekleme almak isteyenler de engellenmiş olacaktır.

Besilik erkek sığır desteklemeleri:

 Müracaat şartları, yeri, şekli ve zamanı;

a) Yıllık altı baş ve üzeri sayıda, destekleme şartlarını taşıyan erkek sığır kesimi yaptıranların, kırmızı et üretici birliklerinin bulunduğu yerlerde bu birliğe üye olmaları zorunludur. Yıl içinde daha az sayıda kesim yaptıran üreticiler ise birliğe üye olmasa da desteklemeden yararlandırılır.

b) Kesimi yapılan besilik erkek sığırlar 2/12/2011 tarihli ve 28130 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sığır Cinsi Hayvanların Tanımlanması, Tescili ve İzlenmesi Yönetmeliğine göre Türkvet’e kayıtlı olmalıdır.

c) 6/3/2013 tarihli ve 28579 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hayvan Hastalıklarında Tazminat Yönetmeliği hükümlerine göre mecburi kesime sevk edilmiş erkek sığırlar ile kesim sonrası muayenesinde karkasın imhasına karar verilen erkek sığırlar için destekleme ödemesi yapılmaz.

 Üreticiden istenecek belgeler;

a) Dilekçe,

b) Aşağıdaki belgelerden herhangi biri; 1) Kesimhane kesim ücreti faturası veya alındı makbuzu,

2) Kesilecek hayvanın veya karkasının alım satımına ilişkin fatura/müstahsil makbuzu,

c) İşletme Tescil Belgesi,

ç) Hayvan Pasaportu ve/veya hayvanın kesim için naklinin yapılacağı yere göre, Veteriner Sağlık Raporu,

d) Kesimi yapılan hayvanların Türkvet’ten düşümünün yapıldığını gösteren belge,

e) Kesimhane resmi veteriner hekimince veya yetkilendirilmiş veteriner hekimce onaylanmış kesim cetveli,

b) Fatura ve/veya müstahsil makbuzu usulüne göre düzenlenmeli ve KES veri tabanına kaydedilmelidir.

c) Kesimi yapılan sığırlar en az 12 aylık yaşı tamamlamış ve karkas ağırlığı en az 200 kg/baş olmalıdır.

(Haksız destekleme ödemesi yapılmasını önlemek için mutlaka müstahsil makbuzu ile kesim cetveli bilgilerinin örtüşüp örtüşmediğinin kontrol edilmesi gerekmektedir.)

CANLI HAYVAN KESİM SONUCU: ET- KEMİK -SAKATAT- FİRE ORANLARI

Ticaret Odaları- Ticaret Borsaları Fire ve zayiat oranı listelerinden derlenmiştir.

PERAKENDECİLERDE ET FİRE ORANLARI

Et ve tavuk randımanı: 

1-Canlı hayvanların alim satımları sırasında ; 
a) Koyun ve keçide % 5
b) Kuzularda % 3 
c) Sığır-dana-mandada % 8 tokluk firesi düşürülür.

2) Canlı hayvanların kesilmeleri sonucunda ortalama ; 
a) Koyun % 43-47 ( Kuyruklu ve böbrekli )
b) Kuzu % 45-50
c) Dana-karkas % 50-55 ( Kuyruksuz, böbrek ve böbrek yağsız )
d)Sığır-manda % 45-50 ( Kuyruksuz, böbrek ve böbrek yağsız ) nispetinde et randımanı verebilir. 

3- a) Koyun ve kuzuda iç ve kuyruk yağları randıman yüzdelerine dahildir
b) Dana-sığır ve manda iç yağları randıman yüzdelerine dahil değildir. 
c) Kesimi yapılmış koyun ve kuzuda iç yağı miktarı % 3-7 , kuyruk yağı % 10-17 'dir.

4- Soğutma firesi ; Koyunda % 4 Sığır-dana % 2-3 

5- Kesimi yapılmış dana ve sığır etlerinde kemik oranı % 18-28 nispetindedir. 

6- Canlı tavuk ve piliçlerin canlı olarak taşınması esnasında mevsim şartlarına göre fire oranı % 4-6 'dır. Canlı piliç ve tavukların kesimi esnasında fire oranı % 29-36 'dir. Kesilmiş piliç ve tavukların perakendeciye intikale esnasında geçen süredeki fire % 2-3 arasındadır.

Yapılan arastırmalar, ortalama randımanda bir büyükbaş hayvandan, tüm hijyenik ve biyolojik kurallar uygulandığında, canlı ağırlıgının % 55'i oranında insan tüketimine uygun materyal elde edilebilecegi ortaya koymaktadır

 

   Hijyenik koşullarda kesim yapılması halinde, canlı ağırlıgının % 55'i oranında insan tüketimine uygun ürün elde edilebilecegi ortalama randımanda büyükbas bir hayvanın net ağırlığının :

 

-         % 34'ü kırmızı et,

-         % 16'sı kemik,

-         % 16'sı deri ve deri yağları,

-         % 16'sısakatat,

-         %  4'ü yağlı dokular,

-         %  3'ü kan

-         ve geri kalan % 11 kısım ise boynuz, tırnak, kafatası, ayak ve sindirimdeki maddelerden oluşmaktadır).

Et Parçalama ve Depolama
· Kesimden önce 12 saat aç bırakılmış hayvanın hemen kesimden önceki ağırlığına “hayvan ağırlığı” denir.
· Kan, deri, baş, ayaklar, genital organlar, memeler, böbrekler ve diğer iç organlar çıkarıldıktan sonraki ağırlığa kesim ağırlığı veya randıman denir.
Kemik oranı canlı ağırlıklara göre;
 - Danada   %18
 -Koyunda  %13
 -Kesim sonrası karkaslar, soğuk depolara gönderilir, burada soğuma
firesi yaklaşık 4 kg civarındadır.

  Et alımı satımı (kasaplık) faaliyetinde bulunan mükelleflerin,vergi incelemelerinde vergi tarhiyatına muhatap olmamaları için, belgeli alım satım yapmaları, destekleme ödemelerinin denetiminde önemli bir belge olan müstahsil makbuzlarına yazılan kğ./adet bilgileri ile üretici bilgilerini kesim faturası ve kesim cetveli bilgileri ile karşılaştırarak kontrol etmeleri, satışlarında fire ve zayiat oaranlarını dikkate almaları yararlarına olacaktır.Ayrıca, haksız destek ödemelerinin önlemesi amacıyla ilgili kamu kurumlarınca caydırıcı nitelikte denetim yapılması gerekmektedir.

KAYNAK :

1-213 s.Vergi Usul Kanunu.

2- Vergi Usul Kanunu 320, 323, 324, 332 ve 337 sıra numaralı genel tebliğleri.

3-Ticaret Odaları fire ve zayiat oranları.

4- Gıda Tarım ve Hayv. Bak. 2011/26, 2014/22, 2015/17 sayılı Destekleme Tebliğleri.

Kaynak: http://www.MuhasebeTR.com 
(Bu makale yazılı veya elektronik ortamda kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak göstermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)