|
VERGİ İNCELEMESİNDE DİKKAT EDİLECEKLER
VERGİ İNCELEMESİNE GİTMEDEN ÖNCE BUNLARI DEĞERLENDİRİN.
1.Vergi İncelemesinde Karşılaşılabilecek Riskler
Vergi kanunları ve kanunların tanıdığı yetkilerle Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan tebliğlerde yer alan hükümler çerçevesinde, vergi kayıp ve kaçağına neden olabilecek hususlar aşağıda çeşitli başlıklar altında ele alınmıştır.
a) Faaliyet Giderlerine İlişkin Riskler
i. Genel Giderlere İlişkin Oluşabilecek Riskler
• İşletme ile ilgili olmayan harcamalar gider yazılmış olabilir.
• Satılan veya üretilen malların maliyetine girmesi gereken harcamalar doğrudan gider yazılmış olabilir.
• Gelecek dönemlere ait olan giderler incelenen dönemde gider olarak vergi matrahından indirilmiş olabilir.
• Vergi Usul Kanunu'nda belirtilen “karşılıklar” dışında karşılık ayrılmış ve bu karşılıklar gider yazılmış olabilir. (Karşılık ayrılacak durumlar vergi kanunlarında açıkça düzenlenmiştir.)
• Harcamalar mükerrer kaydedilmiş veya farklı bedelle gider yazılmış olabilir.
• Amortismana tabi iktisadi kıymet alışı doğrudan gider yazılmış olabilir.
• Aktifleştirilmesi gereken harcamalar (peştamallıklar, özel maliyet bedelleri gibi) doğrudan gider yazılmış olabilir.
• Vergi matrahının tespitinde vergi kanunlarının gider olarak kabul edilmeyeceğini öngördüğü bir harcama gider yazılmış ve vergi matrahının tespitinde kazançtan indirilmiş olabilir:
• Hediye alımları için yapılan ödemeler,
• Çalınan malların maliyeti,
• Başsağlığı ilanları için yapılan ödemeler,
• Dinlenme sitesi giderleri (vb.)
• Yurtdışı götürü gider uygulamasında hata yapılmış olabilir. (Gelir Vergisi Kanunu 4061, 194 Seri No.lu G.V.Genel Tebliği)
• Değeri düşen mallar direkt gider yazılmış olabilir. (Vergi Usul Kanunu Md. 274, 278, 267).
• Gider pusulası uygulamasında hatalar yapılmış olabilir. (Vergi Usul Kanunu Md.234, 225, Seri No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği)
• Perakende satış fişine dayanılarak gider yazılmasında hatalar yapılmış olabilir. (Vergi Usul Kanunu Md.223, 204 Seri No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ).
• Gider yazılan zarar, ziyan ve tazminatlar kanunda belirtilen şartları taşımıyor olabilir. (Gelir Vergisi Kanunu Md. 40/3).
ii. Sosyal Giderlere İlişkin Oluşabilecek Riskler
• Hizmet erbabına yemek vermek suretiyle sağlanan menfaatlerin gider yazılması için aranan şartlar yerine getirilmemiş olabilir. (Gelir Vergisi Kanunu 23/8, 40/2 ve 186 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğ)
• Söz konusu giderler mükerrer ve fazla tutarla kayıtlara intikal etmiş olabilir.
• İlaç ve tedavi giderleri işletme ile ilgili olmayabilir. Veya işletmenin ve personelin normal tedavi giderleri olmayabilir. (Tüp bebek tedavisi için yapılan harcamalar gibi.)
• Ödenmeyen sigorta primleri gider yazılmış olabilir. (506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Değişik 80. Madde)
• Şahıs sigorta primi uygulamasında hatalar yapılmış olabilir. (Gelir Vergisi Kanunu Md.63)
• İsteğe bağlı sigorta primleri gider yazılmış olabilir.
iii. Seyahat ve İkamet Giderlerine İlişkin Oluşabilecek Riskler
• Seyahat işle ilgili olmayabilir.
• Hem gerçek gider usulü hem de harcırah uygulaması yapılmış olabilir. (Gelir Vergisi Kanunu Md. 40/4, Harcırah Kanunu 24/2)
• Yurtdışı ve yurtiçi harcırahları yanlış tespit edilmiş olabilir.
• Seyahat ve ikamet harcamalarının gider yazılması için gereken diğer şartlar olmayabilir. (Gelir Vergisi Kanunu Md. 40/4)
iv. Taşıt Giderlerine İlişkin Riskler
• Binek otomobillerinin giderlerinin tamamı gider yazılmış olabilir. (4369 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle 01.01.1999 tarihinden itibaren binek otomobillerin giderleri ile amortismanlarının tamamı gider olarak indirilebilecektir.)
• Personelin kendi aracı ile işe gidiş gelişi nedeniyle yapılan ödemeler gider yazılmış olabilir.
b) Finansman Giderlerine İlişkin Riskler
• İşletme ile ilgili olmayan kredilere ilişkin faizler gider yazılmış olabilir.
• Finanssal kiralamaya ilişkin ödenen kira bedellerinin gider yazılmasında hata yapılmış olabilir.
• Stok değerlemesinde lifo yöntemini uygulayan veya yeniden değerleme yapan işletmeler finansman giderlerinin tamamını gider yazmış olabilir.
• Maliyete intikal ettirilmesi gereken finansman giderleri direkt gider yazılmış olabilir.
• Firmalar arası finansman gideri aktarımı yolu ile örtülü kazanç dağıtımı yapılmış olabilir.
• Örtülü sermaye niteliğindeki borçlanmalar için faiz ve benzeri ödemeler yapılmış olabilir.
c) Amortisman Uygulamasında Ortaya Çıkabilecek Riskler
• Amortismana konu aktifin değeri hatalı tespit edilmiş olabilir. (Vergi Usul Kanunu Md. 270).
• Amortisman oranı hatalı uygulanmış olabilir.
• Amortisman uygulanmasında matematiksel hatalar yapılmış olabilir.
• Kıst amortisman uygulamasında hata yapılmış olabilir.
• Gayrimenkulün değerini arttırıcı harcamalar direkt gider yazılmış olabilir.
• Amortisman uygulanmasına başlama tarihinde hata yapılmış olabilir.
• Amortismana tabi tutulması gereken bir harcama gider yazılmış olabilir.
d) Yenileme Fonu Uygulamasında Ortaya Çıkan Riskler
• Yenileme fonu ayrılması için gereken şartlar mevcut olmayabilir. (Vergi Usul Kanunu Md. 328, 329)
• Bilanço esasına göre defter tutulmamış olduğu halde yenileme fonu uygulamasından yararlanılmış olabilir.
• Sabit kıymetin yenilenmesi zaruri olmayabilir veya işletmeyi idare edenlerce karar verilmemiş olabilir.
• Satın alınan kıymet eskisi ile yani yenilenen kıymetle aynı nitelikte olmayabilir.
• Yenileme fonunun kullanılma süresinde hata yapılmış olabilir.
• Yenileme fonu hesabında birden fazla satış karı olabilir. Bu durumda yenileme fonu uygulamasında hatalar yapılabilir.
• Yenileme fonu uygulamasına ilişkin muhasebe kayıtları hatalı yapılmış olabilir.
e) Özel Maliyet Bedeline İlişkin Riskler
• Özel maliyet bedeli olarak dikkate alınması gereken bir harcama direkt gider yazılmış olabilir.
• Özel maliyet bedelinin itfasında hata yapılmış olabilir.
• Kira süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilmemiş olabilir.
• Kira süresi belli olmadığı durumlarda 5 yılda itfa edilmemiş olabilir.
• Kira süresinin bir yıl olması halinde muvazaalar olabilir.
• Özel maliyet bedeli kapsamına giren harcamalar, mükerrer ve fazla tutarlarda kayıtlara intikal ettirilmiş olabilir.
f) Alacaklardan Kaynaklanan Riskler
• Alacak senetlerine ilişkin reeskont uygulaması hatalı yapılmış olabilir.
• Şüpheli alacak uygulamasında hata yapılmış olabilir.
• Değersiz alacak uygulamasında hata yapılmış olabilir.
• Vazgeçilen alacak uygulamasında hata yapılmış olabilir.
g) Şüpheli Alacak Uygulamasına İlişkin Ortaya Çıkabilecek Riskler
• Şüpheli alacak olarak değerlendirilen alacaklar, ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmayabilir.
• Alacağın şüpheli hale gelmesi için aranan şartlar mevcut olmayabilir.
• Alacak teminatlı olabilir.
• Karşılık alacağın şüpheli hale geldiği dönemde ayrılmamış olabilir.
• Alacak mal alımına yönelik avans niteliğinde olabilir.
• Şüpheli alacak Katma Değer Vergisinden kaynaklanan bir alacak olabilir.
• Kamu kuruluşlarından olan alacaklar için karşılık ayrılmış olabilir.
• Şüpheli alacak olarak kaydedilen alacaklar hatır senetlerinden kaynaklanan alacak olabilir.
• Döviz cinsinden olan alacakların şüpheli hale gelmesi özellik arz eder. Bu konuyla ilgili yasal şartlar mevcut olmayabilir. (32 sayılı karara ilişkin 91-32/5 sayılı tebliğin 22. maddesi)
• Şüpheli hale gelen alacak daha sonra tahsil edilmiş olabilir.
h) Reeskont Uygulamasında Ortaya Çıkabilecek Riskler
• Reeskont tutarları iç ıskonto yöntemi yerine dış ıskonto yöntemi kullanılmak suretiyle hesaplanmış olabilir.
• Reeskont oranı hatalı uygulanmış olabilir.
• Senetli alacak ve borç senetlerinin bir kısmı reeskonta tabi tutulmuş bir kısmı tutulmamış olabilir.
• Hatır senetleri için reeskont uygulanmış olabilir.
• Gelir kaydedilmeyen faaliyetlere ilişkin alacak senetleri reeskonta tabi tutulmuş olabilir.
• Reeskonta esas alınan senetlere ilişkin bilgiler hatalı girilmiş olabilir.
• Vadeli çekler için reeskont ayrılmış olabilir.
• Reeskonta tabi tutulan senetler için ayrıca faiz hesaplanmış olabilir.
• Yabancı para üzerinden düzenlenen senetler için reeskont hesaplanmasında hata yapılmış veya yanlış oran uygulanmış olabilir.
ı) Mal ve Hizmet Alışlarıyla İlgili Riskler
• Örtülü kazanç dağıtımına olanak verecek şekilde yüksek bedelli alışlar yapılmış olabilir.
• Sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanılmış olabilir.
• Alışlardan kaynaklanan alış ıskontoları kayıt dışı bırakılmış olabilir.
• Alış faturalarından kaynaklanan muhasebe hataları olabilir:
• Alınan faturalar birden fazla kaydedilmiş olabilir.
• Alınan faturalar yüksek bedelle kayıtlara intikal ettirilmemiş olabilir.
k) Mal ve Hizmet Satışları İle İlgili Riskler
• Faturasız satış yapılmış olabilir.
• Düşük bedelle fatura düzenlenmiş olabilir.
• Yüksek miktarlı ve düşük birim fiyatlı fatura düzenlenmiş olabilir.
• Faturaların asılları ile örnekleri farklı bedeller üzerinden düzenlenmiş olabilir.
• Satış hasılatını gizlemeye yönelik muhasebe hataları yapılmış olabilir.
• Satış ıskontoları vasıtasıyla örtülü kazanç dağıtımı yapılmış olabilir.
• Vadeli satışlardan kaynaklanan vade farklı için fatura düzenlememiş olabilir.
• Kaydi envanter sonuçlarında dengesizlik olabilir.
l) Yatırım İndirimi Uygulamasına İlişkin Ortaya Çıkabilecek Riskler
• Yatırım indirimi uygulamasından yararlanmak için gereken yasal şartlar sağlanmamış olabilir.
• Yatırım indirimine konu aktif değerlerin maliyet bedeli hatalı tespit edilmiş olabilir
• Yatırım İndirimine konu olmayan bir harcama için yatırım indirimi uygulanmış olabilir.
• Yatırım indirimi oranı yanlış uygulanmış olabilir.
• Yatırım indiriminin hesaplanmasında hata yapılmış olabilir.
• Yatırımlara ilişkin olarak alınan sübvansiyonlar bilanço pasifinde biriktirilerek yatırım döneminin sonunda yatırımların maliyetinden toplu olarak düşürülmüş olabilir.
• Yatırım indiriminin başlangıç tarihinde hata yapılmış olabilir.
• Yatırım indirimine konu aktif değerler parça parça satılmış olabilir.
• Yatırım indiriminde endeksleme yönteminde hata yapılmış olabilir.
• Finanssal kiralama yolu ile elde edilen aktifler için yatırım indiriminden yararlanılmış olabilir.
• Zarar mahsubunun ve yatırım indirimi uygulamasının birlikte yapılması halinde hatalar yapılmış olabilir.
• Yatırım indiriminin diğer istisnalar ile birlikte uygulanması esnasında hatalar yapılmış olabilir.
• Finansman Fonu uygulamasında hatalar yapılabilir. 4369 sayılı Kanunla bu uygulamaya son verilmiştir.
• Yatırım indiriminden belli şartlarda yararlanmak için gereken Yeminli Mali Müşavir Tasdik işlemleri yaptırılmamış olabilir.
• Katma değer vergisi ertelemesi uygulamasından yararlanılmış olabilir. Bu durumdan kaynaklanan riskler olabilir.
• Katma Değer Vergisi desteği uygulamasından yararlanılmış olabilir. Bu durumdan kaynaklanan riskler oluşabilir.
m) Örtülü Kazanç Dağıtımı İle İlgili Riskler
• Ortaklara ve diğer ilgili kişilere düşük bedelle veya bedelsiz mal veya hizmet verilmiş olabilir.
• Ortaklardan veya diğer ilgili kişilerden yüksek bedelle mal veya hizmet alınmış olabilir.
• Ortaklardan veya diğer ilgili kişilerden yüksek faiz ve komisyonla ödünç para alınmış olabilir.
• Ortaklara veya diğer ilgili kişilere faizsiz veya düşük faizle borç para verilmiş olabilir.
• Şirket, Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 17’nci maddesinde sayılan kişilerle olan münasebetlerinde emsaline göre yüksek veya düşük bedeller üzerinden kiralama veya kiraya verme muamelelerinde bulunmuş olabilir.
• Yüksek ücretler verilmesi suretiyle örtülü kazanç dağıtılmış olabilir.
• Yıl sonlarında ciro primi, ıskonto ve benzeri adlarla gereksiz ve kasıtlı indirimlerle örtülü kazanç dağıtılmış olabilir.
• Yıl içinde kanunen kabul edilmeyen giderler vasıtasıyla örtülü kazanç dağıtımı yapılmış olabilir.
• Gider aktarımı, komisyon bedeli vb. adlarla örtülü kazanç dağıtımına olanak verilmiş olabilir.
n) Örtülü Sermaye Uygulaması İle İlgili Riskler
• Kurum nezdinde ki borçlanmaların bazıları örtülü sermaye niteliğine sahip olabilir.
• Yabancı para üzerinden yapılan borçlanmalar örtülü sermaye niteliğinde olabilir.
• Kurum tarafından çıkarılan tahviller, kurum ortakları tarafından satın alınmış olabilir.
• Bankalar ve iştirakleri arasındaki borçlanmalar örtülü sermaye niteliğinde olabilir.
• Alım-satım işlemlerinden kaynaklanan borçlanmalar örtülü sermaye niteliğinde olabilir.
Ercan Alptürk
|
VERGİ İNCELEMESİNDE DİKKAT EDİLECEKLER
