Zekeriya Aslan
Yeminli Mali Müşavir
zekeriyaaslan@finansalymm.com
Fabrika Binası Satışında Hem İstisna Hem Yenileme Fonu Nasıl Uygulanabilir?
Halı, iplik, bitkisel yağ, çocuk bezi, makina ve mobilya imalatı yapan firmalarca son günlerde yoğun olarak sorulan bazı sorular da;
“A- Şirketin aktifinde kayıtlı fabrika binasının satılması halinde satıştan doğan kazancın %50'lik kısmının kurumlar vergisinden istisna edilmek üzere pasifte özel bir fon hesabına aktarılması, vergiye tabi %50'lik kısmının ise yeni alınacak bir fabrika binasının amortisman giderlerini karşılamak üzere "Yenileme Fonu" hesabına aktarılması suretiyle her iki Kanun maddesi hükmünden de yararlanılması mümkün mü?
B- Hem “Gayrimenkul Satış Kazancı İstisna” hem de “Yenileme Fonunun” birlikte uygulanmasının mümkün bulunması halinde muhasebe kayıtları nasıl yapılır?
Şeklindedir. Sözü edilen sorulara ilişkin açıklamalar İzmir Vergi Dairesinin anılan Özelgede yapılmış, özetle şöyledir:
A-Hem “Gayrimenkul Satış Kazancı İstisna” Hem “Yenileme Fonunun” Birlikte Uygulanması Mümkün mü?
1-Gayrimenkul Satış Kazancı İstisnası:
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun "İstisnalar" başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca kurumların, en az 2 tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan taşınmazların satışından doğan kazançların % 50'lik kısmı Kurumlar Vergisinden istisnadır.
Bu istisna, satışın yapıldığı dönemde uygulanır ve satış kazancının istisnadan yararlanan kısmı satışın yapıldığı yılı izleyen 5.yılın sonuna kadar pasifte özel bir fon hesabında tutulur. Ancak satış bedelinin, satışın yapıldığı yılı izleyen 2.takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmesi şarttır. Bu nedenle;
a-İstisnanın temel amacı, kurumların mali yapılarının güçlendirilmesidir.
b-Ekonomik açıdan firmalara ilave imkan sağlamayan işlemler istisna kapsamı dışında kalmaktadır.
c- Elden çıkarılan taşınmazlardan sağlanan likiditenin yine atıl hale dönüşmesine neden olacak şekilde fonksiyonel olarak benzer sabit kıymetlere aktarılmasına imkan bulunmamaktadır.
2-Yenileme Fonunu:
213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 328 inci maddesi uyarınca amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir. Satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu konuda işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan doğan kâr, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami 3 yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan kârlar 3.yılın vergi matrahına eklenir.
Bu itibarla, şirkete ait fabrika binasının satışından elde edilecek kazancın;
1- 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 5-1/e maddesi uyarınca %50’lik kısmının istisnaya konu edilmesi,
2- İstisna dışında kalan %50'lik kısmının ise yeni bir fabrika binasının iktisap edilmesi amacıyla yenileme fonuna aktarılması,
Mümkün bulunmaktadır.
B-Hem “Gayrimenkul Satış Kazancı İstisna” Hem De “Yenileme Fonunun” Birlikte Uygulanması Haklinde Muhasebe Kayıtları:
Örnek:
İstanbul’da makine imalatı işiyle uğraşan (A) San.ve Tic.A.Ş.’nin bazı işlemleri şöyledir:
1- 01.01.2013 tarihinde üzerinde şirket merkezi binası yapılmak üzere 5.000.000.-TL bedelle bir arsa satın alınmıştır.
2-Arsa üzerinde 7.000.000.-TL inşaat gideri yapılarak bir bina yapılmış ve bu bina 30.06.2015 tarihinde tapuya tescil edilmiş, Yapı Kullanım İzni alınmış ve fiilen kullanılmaya başlanılmıştır.
3- Sözkonusu bina, finansman güçlüğünden dolayı 02.01.2018 tarihinde 20.000.000.-TL bedelle satılmıştır. Sözkonusu bedel, aynı tarihte banka yoluyla tahsil edilmiştir.
4- Gayrimenkul birikmiş amortisman tutarı 240.000.-TL’dir.
5-Fabrika binasının satış kazancının %50’sinin, proje çalışmalarına başlanılan ve şirket yönetimi tarafından da onaylanan yeni yatırım giderlerini karşılamak üzere 01.02.2018 tarihinde "Yenileme Fonu"hesabına aktarılmasına karar verilmiştir.
6- Şirketin, 2018 yılında gayrimenkul satışı dışında hiçbir faaliyeti bulunmamaktadır.
Gayrimenkul Satış Kazancı, İstisna ve Kurumlar Vergisi matrahı şöyle hesaplanır:
Satış ve Maliyet Bilgileri Tutar (TL)
Fabrika Binası Satış Tutarı 20.000.000
Birikmiş Amortismanlar 240.000
Fabrika Binası Maliyet Bedeli -12.000.000
Fabrika Biansı Satış Kazancı 8.240.000
Gayrimenkul Satış Kazancı İstisna Tutarı 4.120.000
Yenileme Fonu 4.120.000
Gayrimenkul satışı ile ilgili olarak aşağıdaki kayıtlar yapılmalıdır:
-------------------------------- 02.01.2018 -----------------------------------
102.BANKALAR 20.000.000
257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 240.000
252.BİNALAR 12.000.000
679.DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 8.240.000
Satış Kaydı
--------------------------------01.02.2018 --------------------------------
679.DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 4.120.000
549.ÖZEL FONLAR 4.120.000
Yenileme Fonu
--------------------------------31.12.2018 ----------------------------------------
679.DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 4.120.000
690.DÖNEM KAR VE ZARARI 4.120.000
--------------------------------31.12.2018 -----------------------------------------
690.DÖNEM KAR VE ZARAR 4.120.000
691.DÖNEM KAR VE ZARARI 824.000
692.DÖNEM KAR VE ZARAR 3.296.000
--------------------------------31.12.2018 -------------------------------------------
692.DÖNEM KAR VE ZARARI 3.296.000
590.DÖNEM NET KARI 3.296.000
--------------------------------------/---------- ------------------------------------------
--------------------------------01.01.2019 --------------------------------
590.DÖNEM NET KARI 3.296.000
570.GEÇMİŞ YIL KARLARI 3.296.000
--------------------------------01.01.2019 --------------------------------
570.GEÇMİŞ YIL KARLARI 4.120.000
549.ÖZEL FONLAR 4.120.000
Gayrimenkul Satış Kazancı İstisnası
---------------------------------------/----------------------------------------
Kaynaklar:
Özelge Tarihi ve Numarası Özelgeyi Veren Vergi Dairesi Başkanlığı
09.12.2011 - 716 İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı
10.04.2018
Kaynak:
http://www.MuhasebeTR.com
GAYRİ MENKUL SATIŞLARININ VERGİ KANUNLARI KARŞISINDAKİ DURUMU
