Yabancı Para Birimi İle Düzenlenen Faturalarda Muhasebe Düzeni
Tarih: 19.11.2014
İşletmeler çeşitli nedenlerle yabancı para birimi ile fatura düzenlemektedirler. Yabancı para birimi ile fatura düzenlenmesi durumunda dikkat edilmesi gereken noktalar aşağıda belirtilmiştir.
Yabancı para birimi ile fatura düzenlenmesi konusundaki temel düzenleme Vergi Usul Kanunu’nun 215. maddesinde yapılmıştır. VUK’un 215/2-a maddesi şe şekildedir:
“Kayıt ve belgelerde Türk para birimi kullanılır. Belgeler, Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla, yabancı para birimine göre de düzenlenebilir. Şu kadar ki yurt dışındaki müşteriler adına düzenlenen belgelerde Türk parası karşılığı gösterilme şartı aranmaz.”
Madde metninden de anlaşılacağı üzere temel kural faturaların Türk parası olarak düzenlenmesi olmakla birlikte, Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla, yabancı para birimine göre de düzenlenebilir. Ancak yurtdışındaki müşteriler adına düzenlenen faturalarda Türk parası karşılığının gösterilme zorunluluğu yoktur. Bu tür faturalar sadece yabancı para birimi ile düzenlenebilirler.
Yabancı para birimine göre düzenlenen faturalarda sadece işlem tarihindeki kurun faturada gösterilmesi yeterli değildir. 385 No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca yurt içindeki müşteriler adına yabancı para biriminde düzenlenen faturalarda, yabancı para birimi tutarı ve Türk para birimi tutarı yer almak zorundadır. Bu nedenle yurtiçindeki müşterilere yabancı para birimi üzerinden fatura düzenlenmesi durumunda; söz konusu faturada işlem tarihindeki döviz kurunun ve faturanın Türk parası karşılığının da faturada açıkça gösterilmesi gerekmektedir.
Konuya ilişkin olarak İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 05.05.2006 tarih ve 3436 sayılı muktezada “… Buna göre; yurt içindeki firma adına düzenleyeceğiniz faturalarınızın, Türk para birimi ile düzenlenmesi esas olup, Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla yabancı para birimine göre de düzenlenmesi mümkün bulunmaktadır.” görüşü belirtilmiştir.
Yabancı para birimi kullanılarak düzenlenen faturaların Türk Lirasına çevrilmesinde kullanılacak kur faturanın düzenlendiği tarihteki TC Merkez Bankası Döviz Alış Kuru olmalıdır. Faturalar bu kur üzerinden Türk Lirasına çevrilerek muhasebe kayıtlarına alınmalıdır. Gerek alıcı gerekse satıcı düzenlenen faturayı bu kur üzerinden hesaplanan TL karşılıkları ile muhasebe kayıtlarına almalıdır.
Ancak ödeme faturada belirtilen döviz cinsinden yapılabileceği gibi, taraflar arasındaki anlaşmaya bağlı olarak ödeme günündeki anlaşılan kur (döviz alış, döviz satış vb.) üzerinden hesaplanan TL karşılığı olarak da yapılabilir. Bu faturaların kayıtlara alınması sırasında dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta, alıcı ve satıcının aynı döviz kuru üzerinden işlem yapmasıdır. Yani muhasebe kayıtlarında alıcının maliyeti ve indirilecek KDV ile satıcının hasılat ve hesaplanan KDV tutarlarının birbirine eşit olması gerekmektedir.
26.04.2014 tarih ve 28983 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan KDV Uygulama Genel Tebliği’nin kur farklarını düzenleyen 5.3. nolu bölümü şu şekildedir:
“Bedelin döviz cinsinden veya dövize endekslenerek ifade edildiği işlemlerde, bedelin kısmen veya tamamen vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu tarihten sonra ödenmesi halinde, satıcı lehine ortaya çıkan kur farkı esas itibarıyla vade farkı mahiyetinde olduğundan, matrahın bir unsuru olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.
Buna göre, teslim veya hizmetin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkan lehte kur farkı için satıcı tarafından fatura düzenlenmek ve faturada gösterilen kur farkına, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran uygulanmak suretiyle KDV hesaplanır.
Bedelin tahsil edildiği tarihte alıcı lehine kur farkı oluşması halinde, kur farkı tutarı üzerinden alıcı tarafından satıcıya bir fatura düzenlenerek, teslim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.
Yılsonlarında ve geçici vergi dönemlerinde, Vergi Usul Kanunu uyarınca yapılan değerlemeler sonucu oluşan kur farkları üzerinden KDV hesaplanmaz.”
Yukarıda belirtilen hüküm çerçevesinde yurtiçi müşterilere düzenlenen dövizli faturanın bedeli ister döviz cinsinden, isterse TL karşılığı ödensin ödeme tarihi ile fatura düzenleme tarihi arasındaki kur değişiminden kaynaklanan kur farkının faturalaşmaya konu edilmesi gerekmektedir. Ancak, yurtdışındaki müşterilere düzenlenen dövizli faturalardan kaynaklanan kur farkları için fatura düzenlenmesi ve KDV hesaplanması söz konusu değildir.
Düzenlenen dövizli faturalardan kaynaklanan cari hesap alacakları ister yurtiçi müşterilerden olsun, isterse yurtdışı müşterilerden, geçici vergi dönemlerinde ve hesap dönemi sonunda kur değerlemesinin yapılması gerekir. Ancak, geçici vergi dönemlerinde ve hesap dönemi sonunda yapılan kur değerlemesi sonucunda ortaya çıkan kur farkları için fatura düzenlenmesi ve KDV hesaplanması gerekmez.
Geçici vergi dönemlerinde ve hesap dönemi sonunda yapılması gereken kur değerlemelerinde kullanılması gereken kur VUK’un 280. maddesi uyarınca yabancı paranın borsa rayicidir. Söz konusu yabancı paranın borsa rayici yoksa değerlemeye uygulanacak kur Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilecek kurdur. Maliye Bakanlığı tarafından kur ilan edilmediği dönemlerde ise TC Merkez Bankası Döviz Alış kurlarının kullanılması gerekmektedir.
Yabancı para cinsinden düzenlenen faturalarda yapılması gereken uygulamada Vergi İdaresinin görüşü de yukarıda belirtildiği şekildedir. Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 02.01.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.99.16.01.0-VUK-280-6 sayılı muktezanın sonuç bölümünde belirtilen görüş şu şekildedir:
“Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalara göre;
1- Yurt içi firmalardan yapacağınız dövize endeksli mal alımlarına istinaden düzenlenen sözleşmede döviz kurunun taraflarca belirlenmesi halinde, (avans olarak yapılan ödemelerde dahil) düzenlenecek satış faturalarında Türk Lirası karşılığının gösterilmesi şartıyla, sözleşmede belirlenen döviz kuru üzerinden ilgili bedelin Türk Lirası’na çevrilerek defter kayıtlarına geçirilmesi,
2- Mal ithalatında, mal bedeli ile mal bedeli üzerinden Gümrük Makbuzu üzerinde hesaplanan Gümrük Vergisi ve KDV’nin hesaplanmasında 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 30. maddesinde belirtilen T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru geçerli olacağından, mal bedeli ve söz konusu vergilerin T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden Türk Lirasına çevrilerek defter kayıtlarına geçirilmesi,
3- Yurt içi firmalardan yapacağınız dövize endeksli mal alımlarına istinaden taraflarca mal alım sözleşmesinde döviz kurunun belirlenmemiş olması ve satış faturasında mal bedelinin T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden hesaplanması durumlarında, ödeme için taraflarca döviz kuru belirlenmediğinden düzenlenecek satış faturalarındaki bedelin T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden Türk Lirasına çevrilerek defter kayıtlarına geçirilmesi, ayrıca fatura düzenleme tarihinden, ödemenin gerçekleştiği tarihe kadar lehinize oluşan kur farkları için şirketinizce satıcıya, aleyhinize oluşan kur farkları için ise satıcı tarafından adınıza fatura düzenlenerek, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.”
Döviz karşılığı gösterilmeksizin düzenlenmiş faturalar geçersiz ya da hiç düzenlenmemiş sayılmaz. Fatura muhatabının (faturayı kabul edenin) hiçbir cezai sorumluluğu bulunmamaktadır. Muhatabın yapması gereken döviz tutarını cari kurdan, cari kur belli değilse TCMB döviz alış kurundan TL’ye çevirip kayıtlarına almaktır.
Yabancı para cinsinden düzenlenen faturalarda Türk parası karşılığının gösterilmemesi durumunda cezai sorumluluk faturayı düzenleyen satıcı firmaya ait olmaktadır. 385 No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca yurt içindeki müşteriler adına yabancı para biriminde düzenlenen faturada, Türk para birimi tutarı karşılığı bulunmaması usule ve şekle ilişkin bir usulsüzlük olup, bu fiil dolayısıyla mükellef adına VUK’un 352. maddesinin II-7 bendi uyarınca ikinci derece usulsüzlük cezası kesilmesi gerekmektedir.
İkinci derece usulsüzlük cezası kesilmesine ilişkin VUK’un ilgili maddesinin parantez içi hükmü gereğince her incelemede, inceleme tarihine kadar aynı takvim yılı için tespit edilen usulsüzlükler tek fiil sayılmaktadır. Bu durumda her bir tespit başına bir defa ikinci derece usulsüzlük cezası kesilebilecektir. Kesilecek ikinci derece usulsüzlük cezası sermaye şirketleri için 2014 yılında 60.- TL uygulanacaktır.
Kesilecek ikinci derece usulsüzlük cezası için ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 günlük süre içinde dava açılabileceği gibi, VUK’un 376. maddesine göre ödeme yapmak istendiğinin bildirilmesi halinde cezanın 1/3’ü kaldırılacaktır.
Bu çerçevede yurtiçi firmalara yabancı para cinsinden fatura düzenlenmesi durumunda dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir.
· Yabancı para cinsinden düzenlenen faturada faturanın düzenlendiği tarihteki kur ve faturanın TL karşılığı mutlaka faturada açık bir şekilde gösterilmelidir.
· Faturada düzenlenme tarihindeki TC Merkez Bankası Döviz Alış kuru kullanılmalı. Faturanın söz konusu kurdan TL karşılığı muhasebe kayıtlarına alınmalıdır.
· Söz konusu fatura muhasebeleştirilirken hem satıcı hem de alıcı tarafından aynı kur kullanılmalıdır.
· Ödemenin faturanın düzenlendiği tarihten sonra yapılması durumunda meydana gelen kur farkı ile lehine kur farkı oluşan taraf kur farkı faturası düzenlemeli ve hesaplanan kur farkı tutarına KDV ilave edilmelidir.
Kaynak:
http://www.MuhasebeTR.com
(Bu makale yazılı veya elektronik ortamda kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak göstermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır .)
dövize endeksli fatura kur farkı
