|
KURUMLARDA DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI VE MUHASEBE
KURUMLARDA DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI VE MUHASEBESİ
KURUMLARDA DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI VE MUHASEBESİ
Altar Ömer ARPACI
Gelirler Kontrolörü
I- GİRİŞ
Dönem sonu itibariyle işletmeler tarafından ticari kar hesaplanmakta, ticari kardan hareketle mali kar tespit edilerek işletmelerin vergisel yükümlülükleri belirlenmektedir. Tek Düzen Hesap Planı, işletmelerin mali karları üzerinden hesaplanan vergi ve benzeri mali yükümlülüklerinin mali tablolarda gösterilmesini sağlayacak şekilde karşılık ayrılmasını öngörmektedir.
Dönem karı üzerinden hesaplanan vergi ve benzeri mali yükümlülükler nedeniyle ayrılan karşılıklar ve muhasebeleştirilmesi makalemizin konusunu teşkil etmektedir.
II- TEK DÜZEN HESAP PLANINDA DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI
A) Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılığı Ayırabilecek Mükellefler:
1 sıra no.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde (1) 370- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükleri Karşılıkları Hesabı, dönem karı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler ve benzeri diğer yükümlülükler için ayrılan karşılıkların izlendiği bir hesap olarak tanımlanmış bulunmaktadır.
Gelir vergisinin şahıs ortaklığının kazancını bir bütün olarak vergilendirmemesi nedeniyle, dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülükleri karşılığı sadece kurumlar vergisi mükelleflerince ayrılabilecektir. Kurumlar vergisi mükellefleri açısından bu hesabın kullanılması işletmenin dönem kazancı üzerindeki mali yükün ve vergi sonrası dönem karının bilançoda görülmesini sağlamaktadır.
B) 370- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı:
Tek Düzen Hesap Planı uyarınca bulunacak kar ticari kardır. Mükelleflerin vergiye tabi karın tespiti aşamasında vergi kanunlarında yer alan özel hükümleri göz önünde bulundurarak mali kara ulaşabilmek için ticari kara bazı ilaveler ve ticari kardan bazı indirimler yapmaları gerekmektedir.
Dönem sonu itibariyle kurumlar tarafından ticari kar, ticari kardan hareketle de mali kar belirlenerek tespit edilen matrah üzerinden dönem kurumlar vergisisi hesaplanacaktır. Hesaplanan bu tutar üzerinden işletmenin vergi ve benzeri yükümlülüklerinin mali tablolarda gösterilmesini sağlayacak şekilde karşılık ayrılacak ve ayrılan karşılıklar da 370- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükleri Karşılıkları Hesabına kaydedilecektir.
Bu bakımdan, 370- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükleri Karşılıkları Hesabı, Dönem Karı üzerinden hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülükler nedeniyle ayrılan karşılıkların yer aldığı bir hesap niteliğindedir. Dönem sonunda hesaplanacak olan vergi ve diğer yasal yükümlülükler, vade gününe kadar geçecek süre içinde bu hesapta izlenecektir.
Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılığı ticari kar üzerinden değil, mali kar üzerinden hesaplanacaktır. Dolayısıyla dönem sonunda mali karın oluşmaması halinde Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılığı da hesaplanmayacaktır. Bu nedenle, söz konusu karşılık hesaplanmadan önce mali kar veya zararın belirlenmesi gerekmektedir.
Ticari bilanço karı bulunmakla birlikte kurumlarda geçmiş yıllardan devreden kurum zararı, indirim veya istisnalar gibi nedenlerle mali karın oluşmaması hallerinde, Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılığı ayrılması da söz konusu olmayacaktır. Buna karşın, ticari bilanço zararının bulunduğu ancak, örneğin kanunen kabul edilmeyen giderler nedeniyle mali karın oluştuğu durumlarda ise, ticari zarara rağmen Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılığı hesaplanacaktır.
C) Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülüklerinin Hesaplanması ve Muhasebeleştirilmesi :
Tek düzen Hesap Planına göre, hesaplanan vergi ve fon paylarının tutarı “370 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı”na alacak, “691 Dönem Karı ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı”na borç olarak kaydedilmektedir.
Bu kayıttan sonra, “691 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı” “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılmakta, 690 no.lu hesap bakiyesi de “692 Dönem Net Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılmakta, dönem karı mevcutsa “590 Dönem Net Karı Hesabı”na, dönem zararı mevcutsa “591 Dönem Net Zararı Hesabı”na kaydedilerek bilançoya aktarılmaktadır. Bu işlemler sonucunda, 690 ve 691ve 692 no.lu hesaplar kapanmakta, 370 ve 590 veya 591 no.lu hesaplar bilançoda yer almaktadır.
Vergi mevzuatı gereğince gerek vergi alacağının güvence altına alınması ve gerekse diğer nedenlerden dolayı belirli bir süre sonunda tahakkuk edip ödenmesi gereken vergi ve benzeri yükümlülükler önceden tahsil edilebilmekte, yahut sonradan tahakkuk edecek vergilere mahsuben peşin vergi tahsilatı yapılabilmektedir. Bunlara örnek olarak gelir ve kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere tevkif suretiyle kesilen vergiler ve geçici vergi örnek olarak gösterilebilir. Dönem içerisinde Dönem Karına mahsup edilmek üzere ödenen bu tip vergiler “193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı”nda izlenecektir. 193 no.lu hesaptaki tutarlardan mahsup imkanı doğanlar “371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı”nın borcuna kaydedilerek 193 no.lu hesaptan düşülür. 193 no.lu hesaptan aktarılacak tutar en fazla bu hesabın bakiyesi kadar olabilir. Bunun nedeni ise 371 no.lu hesabın pasif düzenleyici nitelikteki bir hesap olmasıdır. Vergi ve yasal yükümlülüklerin kesin tahakkuku yani kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi aşamasında, “370 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı”, “371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükleri Hesabı”yla karşılaştırılarak dönem içinde peşin ödenen vergilerin mahsup işlemi yapılmaktadır. Mahsuptan sonra kalan tutar (370 ve 371 no.lu hesapların bakiyeleri arasındaki fark) “360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı”na alacak olarak kaydedilerek, ödenecek vergi ve fon paylarının tutarları belirlenmektedir.
Kurumlar vergisi matrahı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
(- /+) Ticari kazanç veya Ticari Kar.
(- ) Vergiye tabi olmayan gelirler.
(+) Kanunen kabul edilmeyen giderler.
(- ) Kazanç İstisnaları (Zarar olsa dahi İndirilecek İstisnalar)
(- ) Geçmiş yıl zararları
= Kurumlar vergisi matrahı
Dönem sonunda yapılacak muhasebe kayıtlarının örneği aşağıda yer almaktadır.
———————————–– 31/12/2007 —–––——–––——––——————-
691- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI XXX
370- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL XXX
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI
Dönem Karı üzerinden hesaplanan vergi ve yasal yükümlülüklerin kaydı
———————————–– 31/12/2007 —–––——–––——––——————-
690- DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI XXX
691- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI XXX
692- DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI XXX
Dönem net karının tespiti
———————————–– 31/12/2007 —–––——–––——––——————-
692- DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI XXX
590- DÖNEM NET KÂRI XXX
Dönem net karının bilançoya aktarılması
————————––———–– /..../ —–––——–––––––——––——————-
Buna göre, geçici vergi ve tevkif suretiyle ödenen vergilerin mahsubuna ilişkin kayıtlar şu şekilde olacaktır.
———————————–– 31/12/2007 —–––——–––——––——————-
371- DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ XXX
VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ
193- PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR XXX
Geçici verginin ve tevkif suretiyle ödenen vergilerin 371 no.lu hesaba aktarılması
————————––———–– /..../ —–––——–––––––——––——————-
———————————–– 30/04/2008 —–––——–––——––——————-
370- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI XXX
371- DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ
VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ XXX
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR XXX
Geçici verginin ve tevkif suretiyle ödenen vergilerin mahsubu ve ödenecek vergi tutarının tespiti
————————––———–– /..../ —–––——–––––––——––——————
|
KURUMLARDA DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI VE MUHASEBE
