GİDER PUSULASI UYGULAMASI

[Ahmet Barlak]

"Fon payı uygulaması 4842 sayılı Kanunla 1.1.2004 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırıldı."

Esnaf muaflığı belgesi alınması zorunluluğu 4444 sayılı Kanunun 14/A-1 inci maddesi ile kaldırıldığından vergiden muaf esnafa ilişkin şartları taşıyanlardan anılan belge aranılmaması gerekir


GİDER PUSULASI UYGULAMASI

 


Hüseyin TURNA

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

 

A- GİRİŞ:

 

Mükellefler satın aldıkları mal, hizmet ve yaptıkları harcamaları bir belgeye  dayandırmak zorundadırlar.Hepimizin bildiği gibi her türlü mal, hizmet ve giderlere ilişkin esas belge fatura olmasına rağmen  bazı durumlarda  karşı tarafın gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmaması nedeniyle belge vermesi mümkün olamamaktadır. Bilindiği gibi Kayıtların geçerliliği vesikalarla tevsik edilebilmesi şartına bağlıdır.Kanunen defter tutmak zorunda olanların kayıtlarını bu belgelerle kanıtlaması gerekir.        

 

Bu yazımızda GİDER PUSULASININ kullanım alanını, kanun ve tebliğlerle ilgili açıklamalara yer verilmiştir.               

 

B- GİDER PUSULASI İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEME :

      

4369 sayılı yasa ile Vergi Usul Kanunu’nun değişen 234.maddesi aşağıda yer aldığı  gibidir.

              

“ VUK –234.Maddesi uyarınca , Birinci ve İkinci Sınıf  Tüccarlar,kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan Serbest  Meslek Erbabının ve Çiftçilerin;      

              

1-(4369 sayılı kanunun 82/1-b maddesiyle 1.1.1999 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.)

2-(4369 sayılı kanunun 82/1-b maddesiyle 1.1.1999 tarihinden itibaren  yürürlükten  kaldırılmıştır.)

3-Vergiden muaf esnafa; yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim  edip iş yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası (4369 sayılı kanunun 81/A-7.maddesiyle değiştirilen ve 1.1.1999 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ibare) vergiden muaf esnaf  tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan  kimselerden  satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir.       

 

Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nevi ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel Kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur.

 

 (2365 sayılı kanunun 37.maddesiyle eklenen fıkra) Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde  teselsül ettirilir.”

 

Yukarıdaki yazılı yasal düzenlemelerden anlaşılacağı üzere V.U.K234.madde Emtia, Hizmet ve harcamalar için iş yapana imza ettirdikleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Çünkü ilgili madde hem vergiden muaf esnafı, hem de bu kişilerden mal ve hizmet satın alan birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutan çiftçi  ve serbest meslek erbabını da ilgilendiriyor. Demek ki ESNAF MUAFLIĞI nı düzenleyen Gelir Vergisi kanununun 9. maddesini incelediğimizde; şöyle tanımlanmıştır.

 

 “Ticaret ve sanat erbabından aşağıda yazılı şekil ve suretle çalışanlar Gelir vergisinden muaftır..

 

1.Motorlu nakil vasıtası kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir işyeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler, (Giyim eşyaları ile zati  ve süs eşyaları, değeri yüksek ev eşyaları, pazar takibi ile suretiyle gıda, bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit işyerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o işyerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar hariç)

2.Bir işyeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müsteklike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı,berber, nalbant, fotoğrafçı,odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hamallar gibi küçük sanat erbabı,

3.Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri işyeri açmak suretiyle yapanlardan 47.maddede yazılı şartları haiz bulunanlar,(51.madde şumulüne girenler bu muafiyetten yararlanamazlar)

4.Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 nüsum tonilatoya (50dahil) kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar, (Bu bentte yazılı ölçüler birlikte yaşıyan eşlerle velayet altındaki çocuklar hakkında veya ortaklığın işlettiği vasıtalar için topluca dikkate alınır)

5.Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gibi vasıtalar ve sandallarla, nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler.

6.Hariçten işçi almamak, muharrik kuvvet kullanmamak kayıt ve şartı ile oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, örgü, dantel her nevi nakış işlerini ve her nevi turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, ip ve urganları dükkan açmaksızın satanlardan 47.maddenin 1 ve 3 numaralı bentlerinde yazılı şartları haiz bulunanlar,

7.Yukarıdaki 1-6 numaralı bentlerde sözü edilen işler benzerlik gösterdikleri danıştayın muvafık mütalaası üzerine, Maliye Bakanlığınca kabul ve ilan olunan ticaret ve sanayi işleri ile iştigal edenler,

          

Ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısıyla gerçek usulde gelir vergi sine tabi olanlar ile yukarıda sayılan işleri gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine devamlılık ve bağlılık arz edecek şekilde yapanlar esnaf muaflığından faydalanamazlar.

 

Esnaf muaflığından faydalananlar faaliyetleri ile ilgili olarak satın aldıkları mallara ve giderlerine ilişkin gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden aldıkları belgeleri saklamak zorundadırlar.

 

Bir işyeri açmaksızın münhasıran gezici olarak; milli piyango bileti satanlar ile 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlar yukarıdaki şartlarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden muaftır. Bu muaflığın, 94.madde uyarınca tevkif suretiyle kesilen vergiye şümulü yoktur.”

          

Gelir Vergisi Kanununun 9.maddesinin 7.bendinden sonra gelen kısmı incelendiğinde esnaf muaflığından faydalanmak için iki koşul mevcuttur.

 

1-Ticari, zirai veya mesleki kazanç dolayısıyla gerçek usulde gelir vergi-

sine tabi olmamak.

2-Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerine devamlılık ve bağlılık arz

edecek şekilde çalışmamak.

 

Burada ikinci bendi incelersek gelir vergisi kanununun 9.maddesinde 7.bend halinde belirtilen işleri ticaret ve sanat erbabının, bu işleri Gelir  ve Kurumlar vergisi mükelleflerine devamlılık ve bağlılık oluşturacak bir şekilde yapılmamasıdır.Burada önemli olan durum devamlılık ve bağlılık unsurlarının her ikisinin de bir arada bulunmasıdır.Devamlılık ve bağlılığın kesin ölçülerini tespit

etmek mümkün olmamakla birlikte, her olayın kendi özelliği ile değerlendirilmesi halinde, esnafın gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine devamlılık ve bağlılık oluşturacak şekilde çalışmaları halinde muafiyetlerini kaybedeceği ve ticari kazanç erbabı durumuna gireceği ve kişinin gerçek usulde vergilendirileceğidir.

     

C- GİDER PUSULASINDA YER ALMASI GEREKEN BİLGİLER

                                   

Vergi Usul Kanunu’nun 227.maddesinin dördüncü fıkrasının Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden 225 sıra no’lu genel tebliğ ile aşağıda yazıldığı gibi bazı düzenlemelere gidilmiştir. 

 

1-Gider pusulalarında; işin mahiyeti, cinsi, adedi, fiyatı, tutarı,toplamı, tevkif edilen vergi oranı ve net tutarı, işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadları (tüzel kişilerde ünvanları), adresleri, varsa vergi dairesi ve hesap numarası, seri ve müteselsil sıra numarası ve düzenleme tarihine ilişkin bilgilere yer verilecektir.

2-Örneği ekte yer alan gider pusulası, mükellef tarafından anlaşmalı matbaalara bastırılacak veya notere tasdik ettirilecektir. Gider Pusulasının anlaşmalı matbaalarda bastırılmaması veya kullanılmasında “V.U.K. uyarınca Vergi Mükellefleri tarafından kullanılan belgelerin  basım ve dağıtımı hakkında yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.

3-Gider pusulası en az iki nüsha olarak düzenlenecektir. En az iki nüsha düzenlenmeyen ve yukarıda bilgileri eksik olan gider pusulası hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.

4-Düzenlenen gider pusulalarının ilk nüshası işi yapana veya malı satana verilecek, ikinci nüshası  ise düzenleyen tarafından saklanacaktır.

5-Ellerinde daha önce bastırılmış veya tasdik ettirilmiş gider pusulası bulunanlar 1.3.1994 tarihine kadar bu belgelerini kullanabileceklerdir. Bu tarihten sonra söz konusu belgeler kullanılmayacaktır.    

   

gider pusulasında devamlı yanlışlık yapılan kısım; düzenlenen gider pusulasının aslını düzenleyen kendinde tutmakta, işi yapana ise bir sureti verilmemektedir. Halbuki tebliğin dördüncü maddesi çok açıktır. Aynı zamanda esnaf muaflığından faydalananlar faaliyetleri ile ilgili olarak satın aldıkları mallara ve harcamalara ilişkin belgeleri saklamak zorundadırlar.

 

D- GİDER  PUSULASI DÜZENLEMEK ZORUNDA OLANLAR    

 

Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere V.U.K.’nun 234.maddesi mükelleflerin, mal, hizmet ve giderlere ilişkin yaptığı harcamalarda gider pusulası düzenleneceği açık bir şekilde ifade edilmiştir.234.madde esas itibariyle vergiden muaf esnafa ve zati eşyalarını satan kimselere düzenleneceği belirtilmiştir. Anılan maddede her ne kadar altın, mücevher ifadesi geçse de söz konusu kıymetli eşyalar dışında kalan eşyalar içinde gider pusulası düzenlenir.                                                                     

                       

E- GİDER PUSULASININ DÜZENLENMESİ KARŞILIĞINDA YAPILAN ÖDEMELERDE VERGİ KESİNTİSİ

 

Esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığında düzenlenen ve gider pusulası karşılığında yapılan ödemelerde G.V.K’nun 94.maddesinin 13 numaralı bendi gereği gelir vergisi kesintisi uygulaması söz konusu olup aşağıda yazıldığı gibidir.

 

a-Havlu, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve her nevi turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek ve benzeri emtia bedelleri veya bu emtianın imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden (%2)

b-Değerli kağıt ve damga pulu satışlarında komisyon bedelleri üzerinden (%20)

c-Diğer mal alımları için (%5)

d-Diğer hizmet alımları (a, b ve c alt bentleri hariç olmak üzere mal ve hizmet bedelinin ayrılmaması hali de bu kapsamdadır.)için (%10)”           

 

Esnaf muaflığından yararlananların yanısıra G.V.K 18, 65 nolu maddeleri ile Geçici 56. maddenin 4.bendi gereğince devamlılık arz etmeyecek şekilde  sermayeden Ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapan kişilerin elde ettiği kazanç arızı serbest meslek kazancı olacağından arızı olarak serbest meslek faaliyeti ifa edenlerinde serbest meslek makbuzu düzenleme yükümlülükleri bulunmadığından bu kişilere yapacağınız  ödemeleri gider pusulası ile belgelendirmeniz gerekmektedir. Diğer taraftan, bu faaliyetlere ilişkin olarak serbest meslek erbabına ödeme yapan kişi ve kuruluşların gelir vergisi kanununun 94.ncu maddesi gereğince tevkifat yapacağı,ayrıca fon payı hesaplayıp  muhtasar beyanname ile beyan edecekleri tabidir.

      

Söz konusu VUK 234. maddesinin 13 numaralı bendinde, 4108 sayılı kanunla yapılan değişiklikle  “diğer kişilerden” satın alınan mal ve hizmet için yapılan ödemeler vergi tevkifatının kapsamı dışına çıkarıldığından diğer kişilere yapılan ödemeler için gider pusulası düzenlenecek fakat vergi kesintisi yapılmayacaktır.Çünkü kazanç sağlama amacı yoksa yapılan işleme ticarilik vasfı izafe edilemez. Bu nedenle arızi kazanç yaratmayan ve sadece servetin veya mal  varlığının nakte dönüştürülmesine yönelik olan işlemlerde, söz konusu tevkifat yapılmayacaktır.

 

Bakanlıkça verilen özelgede şirket tarafından nihai tüketiciden alınan  otomobil için gider pusulası düzenlenmesi ancak, vergi tevkifatı yapılmaması gerekmektedir. (M.B nın 16.11.1999 tarih ve 33/49938 sayılı yazısı) denilmek  suretiyle konuya açıklık getirmiştir.

 

Bazı durumlarda gider pusulasının düzenlenip düzenlenmeyeceği konusunda tereddütler yaşanmaktadır.Örneğin esnaf muaflığı kapsamında yer alan çamaşır yıkayıcısının yaptığı hizmet V.U.K’nun 234.maddesi gereğince gider pusulası düzenlenmesi ve G.V.K’nun 94/13 maddesi uyarınca gelir vergisi tevkifatının yapılması gerekmektedir.Görüldüğü gibi yukarıda yapılan hizmeti  gelir vergisi kanunun 9/2 bendi ne göre değerlendirmiş olduk fakat ya işyeri temizliği ile ilgili bir hizmet olsaydı ne yapacaktık? Kanımca işyerine yapılan temizlik işi G.V.K 9/2 maddesinde sayılmamış ise de kanun maddesinin mantığı içinde değerlendirme yaparsak V.U.K 234.maddesine göre gider pusulası düzenleyip G.V.K nun 94/13 maddesi uyarınca kesinti yapmamız gerekiyor.

 

Bazı durumlarda yapılan iş G.V.K nun 9.maddesinde 7. bend halinde sıralanmış işler içinde yer almasa da  bunlara paralellik arz eden durumlarla karşılaşılabilmektedir.Yukarıdaki örnekte olduğu gibi. Gelişen  ekonomide buna paralel olarak tevsik edici belgelerinde yetersiz kalması son derece doğaldır. Bu anlamda bu tür giderleri V.U.K 228 maddesine göre değerlendirme yapmak yanlış olacağı gibi,  yapılan  harcamaların belgelendirilmemesi gibi bir durumla karşılaşırız ki bu da  kazançları vergilendirme kapsamı dışında  tutmuş olur.

       

F- GİDER PUSULASI KARŞILIĞINDA YAPILAN ÖDEMELERDE VERGİ KESİNTİSİNE İLİŞKİN ÖRNEKLER

 

MAL ALIMLARINDA TEVKİFAT :

 
 

• Herhangi bir şekilde mükellefiyeti bulunmayan (x) kişi, Ağustos ayında 10  adet parfümü Gerçek usulde vergilendirilen bir parfümericiye satmıştır.Satış işleminin ticari mahiyette olması nedeniyle parfümerici söz konusu alım için gider pusulası düzenleyecek ve %5 oranında gelir vergisi, ayrıcada %10 fon payı tevkifatı yapacaktır. Bunu 150 milyon bedelle aldığını düşünürsek,
  

 

           G.V.Kesinti tutarı ……150.000.000.- *%5 =   7.500.000.-TL gelir v.

                                                    7.500.000.-*%10=       750.000.-TL fon p.

                                                                                   ---------------                                              

            kesinti toplamı            …………….                 8.250.000.-TL

 

                                   brüt tutar..150.000.000.-

                                     kesinti tu..   8.250.000.-                              

                                                      ----------------                                      

                                   net tutar…141.750.000.-       

 

parfümerici kesinti tutarı olan 8.250.000.-TL’yi bir sonraki ay da muhtasar beyannamesinde gösterip, tahakkukunu yaptıracaktır.

 

• Cemile Hanım beş bileziğini bir kuyumcuya satmıştır. Kuyumcu satın aldığı bileziklerden dolayı ödemeyi belgelemek üzere gider pusulası düzenleyecek fakat bu ödeme üzerinden tevkifat yapmayacaktır.
  

 

• İbrahim Bey mobilyasını bir vergi mükellefi mobilyacıya satmıştır. Mal satan açısından yapılan bu satış işlemi bir arızı ticari faaliyet değildir.Bu durumda bu mobilyacı aldığı eski mobilyalar için gider pusulası düzenleyecek fakat vergi ve fon payı tevkifatı yapmayacaktır.
  

 

• Sema Hanım evinde bulunan antik eşyalarını bir antikacıya satmıştır. Satan açısından da durum İbrahim Bey’inkinden aynı olduğundan antikacı bu alımlarla ilgili gider pusulası düzenleyecek fakat vergi ve fon payı kesmeyecektir.
  

 

HİZMET ALIMLARINDA TEVKİFAT

 

• Musluk tamirciliği işiyle Uğraşan Ekrem Bey gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olan Avukat Hakan Bey’in musluğunu tamir etmiştir. Bu  durumda Avukat Hakan Bey yapılan hizmet nedeniyle gider pusulası karşılığı yapacağı ödemeden %10 gelir vergisi ve bu tutar üzerinden %10 fon payı tevkifatı yapacaktır.
  

 

Bu hizmet için brüt 50.milyona anlaştıklarını düşünürsek;

 

Brüt tutar ………. 50.000.000.-TL* %10 =5.000.000.TL gelir vergisi

                                5.000.000.-TL* %10=   500.000.TL  fon payı

                                                               ------------------                        

                                                                  5.500.000.TL kesinti toplamı

 

Brüt tutar……….50.000.000.-TL

Kesinti tutarı……  5.500.000.-TL

                            --------------------

öd.net tutar…       44.500.000.-TL

             

bu tutardan yukarıdaki örnekte olduğu gibi kesintiler yapılır ve bir sonraki ayda  Avukat Hakan Bey muhtasar beyannamesinde tahakkukunu yaptırır.

 

• Her ay muntazam şekilde işyeri temizliğine gelen (b) sahsı için vergi mükellefi olan Hüseyin Bey yaptığı ödeme için gider pusulası düzenleyecek Çünkü  ilgili kişi bu işi kazanç sağlamak amacıyla yapmaktadır ve bağlılık unsuru yoktur.Burada gelir vergisi kesintisi söz konusu olacak mı? Gelir Vergisi Kanununun 9.maddesi 2.bendin de TEMİZLİKCİLİK ile ilgili bir tanım olmamasına rağmen ilgili maddenin mantığı içinde düşünürsek yapılan işin esnaf muaflığı kapsamında değerlendirmemiz gerekiyor kanısındayım.Bu sebepten dolayı ve yapılan ödemenin belgelendirilmesi açısından gider pusulasının düzenlenmesi ve kazanç sağlama amacı söz konusu olduğu için G.V.K.nun 94/13 maddesi gereğince vergi ve fon kesintisi  yapılması gerekiyor.
  

 

• Vergiden Muaf esnaf olan Ahmet Bey özel binek otosunu gerçek usulde vergi mükellefi olan Harun Bey’e bir sözleşme karşılığında ayda 50 milyon TL karşılığı kiralamıştır.Harun Bey yaptığı ödeme için gider pusulası düzenleyecek gelir vergisi kanununun 70 maddesi ve 94 maddelerine göre %20 gelir vergisi kesintisi %10 fon payı kesintisi  yapacak ve bu kesintileri  bir sonraki ayda muhtasar beyanname ile tahakkuk ettirip ödeyecektir.
  

 

Brüt 50.000.000.-tl %20  10.000.000.tl gelir vergisi kes.

        10.000.000.-tl %10   1.000.000.tl fon payı kes.            

                                        ----------------

                                         11.000.000.-tl kesinti toplamı

50.000.000.- brüt

11.000.000.- kesinti

39.000.000.- Ahmet Bey e ödenecek  tutar

 

• Gerçek vergi mükellefi olan Ahmet Bey  Yonca Ltd.şirketinden 2 yıllık sözleşme gereği hatıra defterlerini poşetleme işi almıştır.Ahmet bey bu işleri dışardan  yirmi kişilik bir aileye yaptırmaktadır.Burada devamlılık ve bağlılık göz önüne alındığında işveren-hizmetli ilişkisini ortaya çıkmakta ve ilgililerin hizmet erbabı sayılacağı açıktır. Bu durumda bu kişileri işyerinde çalıştıracak ve sigorta primi ödeyecektir.
  

                

Belge düzenleme konumunda bulunmayan tüketicilerin “4077sayılı TÜKETİCİYİ KORUMA KANUNU”  çerçevesinde kendilerine mal satanlara yaptıkları iadelerde veya fatura düzenledikten ve KDV  beyanı verildikten  sonra meydana gelen iadelerde vergi mükellefi  gider pusulasını mal+kdv bedeli olarak düzenleyecek ve tüketiciye imzalatıp parasını iade edecektir.

 

• Bir mağazadan alınan mal süresi (15 gün) içinde malın belgesiyle birlikte iade eden tüketici mağazanın ilgili servisi tarafından malın cinsi, adedi ve fiyatı yazılı bir gider pusulası düzenlenecek. Gider pusulasının “kesintiler toplamı” kısmına  malın katma değer vergisi yazılıp işlemi tamamladıktan sonra malı iade eden kişinin adı, soyadı ve adresi açık bir şekilde yazılıp iade eden kişiye gider pusulası imzalatılıp aslı verilecektir. (T.K.H.K madde-4)
  

 

Türkiye dışındaki kişilerden alınan serbest meslek  hizmetleri için      yapılan ödemelerin belgelendirilmesinde gider pusulası kullanılacaktır.

 

• Yabancı uzmanların Türkiye’de yaptıkları danışmanlık hizmetleri K.D.V Kanunun  1/1 maddesine göre, serbest meslek faaliyeti kapsamında KDV’ye tabi bulunmaktadır. Maliye Bakanlığı’nın bir özelgesinde “Türkiye’de ikametgahı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi bulunmayan yabancı kişi ve kuruluşlardan sağlanan hizmetlerle ilgili katma değer vergisi, hizmet satın alan Türkiye’deki kişi ve kuruluşlarca hesaplanıp vergi sorumlusu sıfatıyla beyan edilerek ödenir.” der. K.D.V’ si kanununun 9/1 ve KVK 24. maddesine göre, Türkiye’de yerleşik alıcı tarafından sorumlu sıfatıyla  %18 katma değer vergisi hesaplanıp 2 no’lu KDV beyannamesi ile beyan edip  öder. Ödediği bu kdv’yı indirim kdv’si yapar. Hesaplanan gelir vergisi kesintisi de muhtasar beyanname ile tahakkuk ettirilip bir sonraki ay ödemesi yapılmalıdır. 
  

 

G -MUHASEBE KAYDI

 

            Musluk tamircisi Ekrem bey e yapılan ödemenin muhasebe kaydı aşağıda yazıldığı gibidir.

              

               İŞLETME DEFTERİ :   MASRAFLAR sütununda  50.000.000.-TL yazılır.

               SERBEST MESLEK :          “                       “                    “              “

                

               BİLANÇO USULU   :   ____________/__________    

                                       770 GENEL YÖNETİM GİD. 50.000.000.-

                                        

                                                       360 VERGİ/RESİM/HARÇLAR     5.500.000.-tl 

                                                                  gelir v. …5.000.000.-tl

                                                                  fon payı…  500.000.-tl

                                                        100 KASA HS                               44.500.000.-tl

 

 

SONUÇ

 

Vergi Usul Kanununun 234.maddesi son derece kullanımı sınırlı olmakla birlikte Maliye Bakanlığının meseleyi müktesalar ve tebliğlerle gider pusulasının kullanım alanını geniş tutmaya çalışmaktadır. Özellikle gider pusulası düzenlenirken Gelir Vergisi Kanununun 9.maddesine göz önünde bulundurmalıyız.Gider pusulası düzenleme kapsamına girmeyen harcamalar için muhakkak Defterdarlık ve Maliye Bakanlığından görüş almalıyız. Vergi Usul Kanununun 234.maddesi yeniden revize edilerek tevsik edilemeyen diğer harcamaları da içine alacak şekilde  düzenlenmesi gerekir.

                   

 

 

Kaynaklar:

 

G.V.K./K.V.K./V.U.K./K.D.V./T.K.H.K

 

1-Vergici ve muhasebeciyle diyoloğ/m.Yaşar KULA,

 

2-Vergici ve Muhasebeciyle Diyoloğ/İsmail ASLAN

 

3-Vergici ve Muhasebeciyle Diyoloğ/İ.Halil BAĞDINLI

 

4-Giderler/Hasan YALÇIN

 

5-Gelir Vergisi Kanunu ve Yorumu/Şükrü KIZILOT

 

6-Vergici ve Muhasebeciyle Diyoloğ/M.Yaşar KULA

 

 

 
 

[Ahmet Barlak]

Başlık Apartman yönetimi tarafından yaptırılan merdiven temizliği, badana- boya, tamirat işlerinin vergilendirilmesi hk.
Tarih 28/07/2011
Sayı B.07.1.GİB.4.34.16.01-GVK 94-1133
Kapsam

T.C.

GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI

İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI

Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü







Sayı

:

B.07.1.GİB.4.34.16.01-GVK 94-1133

28/07/2011

Konu

:

Apartman yönetimi tarafından yaptırılan merdiven temizliği, badana- boya, tamirat işlerinin vergilendirilmesi.





İlgide kayıtlı özelge talep formunda, apartman yönetimi olarak, vergiden muaf esnaf olan kişilere yaptırılan badana, küçük tamir ve tadilat işleri ile apartman merdivenlerinin temizlikçi bir kadına temizletilmesi halinde, bu kişilere söz konusu işler karşılığı yapılan ödemelerden gelir vergisi tevkifatı yapılıp yapılmayacağı hususunda görüş talep edilmektedir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun "Vergiden muaf esnaf" başlıklı 9 uncu maddesinde;

"Ticaret ve sanat erbabından aşağıda yazılı şekil ve suretle çalışanlar gelir vergisinden muaftır.

...

2. Bir iş yeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşıryıkayıcısı ve hamallar gibi küçük sanat erbabı,

...

Ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısı ile gerçek usulde Gelir Vergisine tabi olanlar ile yukarıda sayılan işleri Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanlar esnaf muaflığından faydalanamazlar.

...

Esnaf muaflığından faydalananlar faaliyetleri ile ilgili olarak satın aldıkları mallara ve giderlerine ilişkin, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden aldıkları belgeleri saklamak zorundadırlar

...

Bu muaflığın, 94 üncü madde uyarınca tevkif suretiyle kesilen vergiye şümulü yoktur."

hükmüne yer verilmiştir.

Anılan Kanunun 61 inci maddesinde;

"Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olmasının veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez..."

hükmüne yer verilmiştir.

Öte yandan, Kanunun 23 üncü maddesinin 6 numaralı bendinde de;

"Hizmetçilerin ücretleri (Hizmetçiler özel fertler tarafından evlerde, bahçelerde, apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde orta hizmetçiliği, süt ninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılanlardır.) (Mürebbiyelere ödenen ücretler istisna kapsamına dâhil değildir);"

hükmüne yer verilmiştir.

Aynı Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında, "Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar." hükmü yer almaktadır.

Söz konusu Kanun maddesinin 13 numaralı bendinde de;

"Esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemelerden,

a) 9 uncu maddenin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde yer alan emtia bedelleri veya bu emtianın imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden % 2,

b) Hurda mal alımları için , %2,

c) Diğer mal alımları için, %5

d) Diğer hizmet alımları ("a", "b" ve "c" alt bentleri hariç olmak üzere mal vehizmet bedelinin ayrılamaması hali de bu kapsamdadır) için %10"

hükmüne yer verilmiştir.

Bu hüküm ve açıklamalara göre;

- Merdiven temizlik işi yaptırılması karşılığı ödenen bedel ücret olarak değerlendirilecek, ancak sitenizde işyeri bulunmaması kaydıyla ödenen ücret Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinin 6 ncı bendine göre gelir vergisinden istisna olduğundan tevkifat yapılmayacaktır.

- Yaptırılacak badana, küçük tamir ve tadilat işlerinin esnaf muaflığından yararlananlarca (bir işyerine sahip olmaksızın gezici olarak işyapanlar) yapılması halinde, söz konusu ödemelerin gider pusulası düzenlenerek belgelendirilmesi ve üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94-13/d maddesi uyarınca %10 oranında gelir vergisi tevkifatı hesaplanması gerekmektedir. Diğer taraftan, söz konusu işleri yapan kişilerin gelir vergisi mükellefiyetlerinin bulunması (gerçek usulde veya basit usulde) halinde tarafınızca yapılacak ödemeler karşılığı ilgili kişilerin fatura düzenlemesi gerekmektedir.

Bilgi edinilmesini rica ederim.

[Ahmet Barlak]

SMMM. BARIŞ ELİŞ
bariselis@mizandenetim.com

*GİDER PUSULASI NEDİR, NASIL DÜZENLENİR,VERGİLENDİRMESİ VE ÖRNEKLER

I-) GİRİŞ
Gider Pusulası Nedir?
Bilindiği üzere gerçek ve tüzel kişilerin birbirleriyle ve kendi aralarında olan münasebet ve muamelelerinde bir takım yazılı belgeler düzenlenmektedir. İlgili belgeler farklı şekillerde olup muhtelif kanunlarda tarif edilmiştir. Bu belgelerden birisi olan Gider Pusulası ise Vergi Usul Kanunu’nun 234.Maddesinde düzenlenmiştir. İlgili maddede Gider Pusulasının birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnaftan aldıkları mal ve hizmet alımlarında düzenlenmesi gerektiği hüküm altına alınmış ve ilgili Gider Pusulasının fatura hükmünde olduğu belirtilmiştir. Gider Pusulası da aynı fatura gibi bir takım şekil şartlarına tabidir. Bu şartlar işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptiran ile yapanin ve ya emtiayi satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde ünvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva etmek zorundadır. Gider Pusulası iki nüsha olarak tanzim edilip bir nüshası işi yapana ve ya malı satana tevdi olunur ve ilgili Gider Pusulasında malı satan ve ya işi yapanın imzası olmak zorundadır. Ayrıca Gider Pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.
Vergi Usul Kanunundaki bu düzenlemeye ilave olarak 3065 sayılı KDV Kanununun 54 nolu tebliğinde nihai tüketicinin mal ve hizmet iadelerinde malı veya hizmeti satanın gider pusulası düzenlemesi gerektiği hüküm altına alınmıştır. Ayrıca ilgili tebliğde satıcının iade edilen mal veya hizmete ait fatura ve benzeri belgeyi geri alarak Gider Pusulası eki yapacağı da belirtilmiştir. Ancak bir takım kayıp ve benzeri nedenlerle nihai tüketiciden geri alınmasına imkan bulunmayan durumlarda bu belgelerin bu tip durumlar için istenmesi zorunluluğuna son verilmiş ancak bu kayıp durumunun düzenlenen Gider Pusulasında açıkça belirtilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.
II-) GİDER PUSULASI DÜZENLEMEMENİN VEYA ŞEKİL ŞARTLARINA UYMAMANIN YAPTIRIMI
Burada dikkat edilmesi gereken hususların başında Gider Pusulasında Fatura da olduğu gibi bir takım şekil şartlarına bağlı olduğudur. Bunların neler olduğu giriş paragrafında detaylı olarak sayılmıştır. Bu şekil şartlarına uymayanlar (Örneğin emtianın ve ya hizmetin nev’ini belirtmemek, emtia veya hizmeti kimden aldığını yazmamak, Gider Pusulasını emtia ve ya hizmet alımı yapılan gerçek veya tüzel kişiye imzalatmamak vb.) ve ya Gider Pusulası düzenlemek zorunda olduğu halde aldığı mal ve ya hizmet için Gider Pusulasını hiç düzenlemeyenler veya düzenledikleri Gider Pusulasında göstermek zorunda oldukları meblağdan farklı bir meblağ gösteren vergi mükellefleri Vergi Usul Kanunu’nun 353 a) Fatura ve benzeri evrak verilmemesi ve alınmaması ile diğer şekil ve usul hükümlerine uyulmaması maddesinin 1. ve 2.paragraflarında hüküm altına alınmış olan 2010 yılı için 160,00 TL’den az olmamak koşuluyla ilgili Gider Pusulasına yazılması gereken meblağın %10’u oranında Özel Usulsüzlük Cezasına muhatap olurlar. İlgili ceza her bir Gider Pusulası için ayrı ayrı hesaplanıp tahakkuk ettirilir.
III-) GİDER PUSULASINDA TEVKİFAT UYGULAMASI
Yukarıda açıklandığı üzere Gider Pusulası vergiden muaf esnaftan ve vergi mükellefi olmayan nihai tüketiciden alınan mal ve hizmet alımlarında ve iadelerinde düzenlenir.
Eğer Gider Pusulası vergiden muaf esnaftan alınan bir mal ve ya hizmet alımına istinaden kesiliyorsa Gelir Vergisi Kanunu’nun 94.Maddesinin 13.Bendinde düzenlendiği üzere aşağıda ki oranlarda Gelir Vergisi Kesintisi yapılır ve Gider Pusulasını düzenleyen tarafında Vergi Sorumlusu sıfatıyla muhtasar beyanname ile beyan edilerek ödenir;
a.) Havlu, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve her nevi turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek ve benzeri emtia bedelleri veya bu emtianın imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden, (% 2) (12.01.2009 - 2009/14592 BKK. ile % 2)



b.) Değerli kağıt ve damga pulu satışlarında komisyon bedelleri üzerinden, (% 20)
c.) Diğer mal alımları için (%5) (12.01.2009 – 2009/14592 BKK ile %5)
d.) Diğer hizmet alımları (a, b, c alt bentleri hariç olmak üzere mal ve hizmet bedelinin ayrılamaması hali de bu kapsamdadır) için, (% 10) (12.01.2009 - 2009/14592 BKK. ile % 10)
e.) Hurda mal alımlarında %2.
Vergiden Muaf Esnaf Kimdir?
Gelir Vergisi Kanunu’nun 9.Maddesinde Vergiden Muaf Esnaf sayılmıştır;
(22.07.1998 tarih ve 4369 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle değişen ve 01.01.1999 tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren cümle) Ticaret ve sanat erbabından aşağıda yazılı şekil ve suretle çalışanlar gelir vergisinden muaftır.
Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir iş yeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler (Parantez içi cümle: 22.07.1998 tarih ve 4369 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle ve 01.01.1999 tarihinden geçerli olarak değişmiştir.) (Giyim eşyalarıyla zati ve süs eşyaları, değeri yüksek olan ev eşyaları ile pazar takibi suretiyle gıda, bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o iş yerlerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar hariç)
Bir iş yeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hamallar gibi küçük sanat erbabı;
Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri bir işyeri açmak suretiyle yapanlardan 47 nci maddede yazılı şartları haiz bulunanlar (51 inci madde şümulüne girenler bu muafiyetten faydalanamazlar);
Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya (50 rüsum tonilato dahil) kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar (Bu bentte yazılı ölçüler, birlikte yaşayan eşlerle velayet altındaki çocuklar hakkında veya ortaklık halindeki işletmelerde, bu kimselerin veya ortaklığın işlettiği vasıtalar toplu olarak nazara alınmak suretiyle tespit edilir.);
Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler;
(04.04.2007 tarih ve 26483 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5615 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle değişen şekli.) Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, kırpıntı deriden üretilen mamuller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar. Bu ürünlerin, pazar takibi suretiyle satılması ile ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak üzere; düzenlenen kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muaflıktan faydalanmaya engel değildir.
(06.06.2008 tarih ve 26898 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5766 sayılı Kanunun 8/a maddesiyle eklenmiştir. Yürürlük: 01.07.2008) Ticari işletmelere ait atıkları mutat olarak veya belli aralıklarla satın alanlar hariç olmak üzere, bir işyeri açmaksızın kendi nam ve hesabına münhasıran kapı kapı dolaşmak suretiyle her türlü hurda maddeyi toplayarak veya satın alarak bu malların ticaretini yapanlara veya tekrar işleyenlere satanlar;
Yukarıdaki 1-7 numaralı (1) bentlerde sözü edilen işlere benzerlik gösterdikleri, Danıştay'ın muvafık mütalaası üzerine, Maliye Bakanlığınca kabul ve ilan olunan ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler:
(04.04.2007 tarih ve 26483 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5615 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle değişen şekli.) Ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısı ile gerçek usulde Gelir Vergisine tabi olanlar ile yukarıda sayılan işleri Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanlar esnaf muaflığından faydalanamazlar.
(22.07.1998 tarih ve 4369 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle eklenen ve 01.01.1999 tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren şekli.) Esnaf muaflığından faydalananlar faaliyetleri ile ilgili olarak satın aldıkları mallara ve giderlerine
ilişkin, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden aldıkları belgeleri saklamak zorundadırlar. (Fıkranın birinci cümleden sonra gelen hükümleri 14.08.1999 tarih ve 23786 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 4444 sayılı Kanunun 14 üncü maddesiyle yayımı tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.)
(22.07.1998 tarih ve 4369 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle değişmiş olup 01.01.1999 tarihinden geçerli olarak yürürlüğe girmiştir.) Bir işyeri açmaksızın münhasıran gezici olarak; milli piyango bileti satanlar ile 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlar yukarıdaki şartlarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden muaftır.
(3946 sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle eklenmiştir.) Bu muaflığın, 94 üncü madde uyarınca tevkif suretiyle kesilen vergiye şümulü yoktur.
IV-) NİHAİ TÜKETİCİLERDEN (VERGİ MÜKELLEFİ OLMAYAN) MAL VE HİZMET ALINMASI VE YA NİHAİ TÜKETİCİLERİN MAL VE YA HİZMET İADE ETMELERİ, ALDIKLARI MALLARDAN BİR TAKIM İSKONTO VE İNDİRİM TALEP ETMELERİ DURUMUNDA EVRAK DÜZENİ VE İADENİN KDV KARŞISINDAKİ DURUMU
Bilindiği üzere 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna göre, nihai tüketiciler satın aldıkları mal ve hizmetleri çeşitli nedenlerle iade edebilir veya başka bir mal ve hizmet ile değiştirilmesini talep edebilmektedir. Vergi Mevzuatımızda nihai tüketiciden yapılan mal veya hizmet iadelerinde, ödenen bedelin iadesinde veya mal ve ya hizmet bedelinde bir indirime gidilmesi durumlarında belge düzeni ve KDV hakkında bir takım düzenlemeler mevcuttur.
3065 sayılı KDV kanunun 54 nolu tebliğinde nihai tüketicinin mal ve hizmet iadelerinde malı veya hizmeti satanın gider pusulası düzenlemesi gerektiği hüküm altına alınmıştır. Gider Pusulası düzenlenirken ise Gider Pusulasının ihtiva edeceği bilgiler Vergi Usul Kanunun 234.maddesinde hüküm altına alınmıştır. Ayrıca iade edilen mal ve ya hizmetin fatura ve benzeri evrağı kayıp ise bu durumun gider pusulasında açıkça belirtilmesi gerekmektedir.
Nihai tüketicilerin mal veya hizmet iadelerinde KDV’nin durumu ise aynı KDV tebliğinde düzenlenmiş olup, ilgili düzenlemeye göre ilgili mal veya hizmet satılırken hesaplanan ve nihai tüketiciden tahsil edilen KDV Gider Pusulasında satış bedelinden ayrı olarak gösterilmesi koşuluyla satıcı tarafından indirim konusu yapılabilir.
Son bir husus olarak aynen vergiden muaf esnaftan alınan mal veya hizmete istinaden kesilen Gider Pusulasında mal veya hizmet satın alınan esnafın imzası bir şekil şartıysa, mal veya hizmet iadelerinde nihai tüketicinin Gider Pusulasında imzası da bir şekil şartıdır, bu şekil şartına uyulmadığı takdirde Özel Usulsüzlük Cezasına muhatap olunacağı açıktır
V-) UYGULAMAYA DAİR ÖRNEKLER
1-) ABC Tekstil Ltd.Şti. imal ettiği bayan konfeksiyon mamullerine vergiden muaf A şahsına nakış işi yaptırmaktadır. A şahsı yaptığı her nakış işi için 5 TL ücret almaktadır. Kasım 2010 döneminde ABC işletmesi A şahsına 20 adet nakış işi yaptırmıştır. ABC işletmesi düzenleyeceği Gider Pusulasında hizmet bedeli olarak 100,00 TL gösterecek, bu tutarın %2’sini ise Gelir Vergisi Kesintisine tabi tutup vergi sorumlusu sıfatıyla muhtasar beyanname ile beyan edip ödeyecektir. Geriye kalan 98,00 TL’yi ise A şahsına ödeyecektir.
2-) ABC Tekstil Ltd.Şti. vergiden muaf A şahsından işyerinde kullanmak üzere 1 adet dikiş makinesi satın almıştır. Dikiş makinesinin bedeli 150 TL’sıdır. Bu durumda ABC işletmesi düzenleyeceği Gider Pusulasında mal alımı yaptığı için 150,00 TL’sını %5 Gelir Vergisi Kesintisine tabi tutup bu tutarı vergi sorumlusu sıfatıyla muhtasar beyanname ile beyan edip ödeyecektir. Geriye kalan 142,50 TL’sını ise A şahsına ödeyecektir.
3-) ABC Tekstil Ltd.Şti. nihai tüketici (vergi mükellefi olmayan) B şahsından 20.000,00 TL değerinde binek otomobil satın almıştır. ABC Tekstil Ltd.Şti. noterde düzenlenen araç satış sözleşmesinin haricinde Gider Pusulası da düzenlemek zorundadır. Ancak düzenleyeceği bu Gider Pusulasında vergi tevkifatı yapmayacaktır. Çünkü mal alımı yaptığı şahıs vergi mükellefi olmayan bir nihai tüketicidir. Eğer B şahsı bir vergiden muaf bir esnaf olsaydı ABC Tekstil %5 oranında Gelir Vergisi Kesintisi hesaplayıp ilgili tutarı vergi sorumlusu sıfatıyla muhtasar beyannamesinde beyan edip ödeyecekti.
4-) ABC Tekstil Ltd.Şti. perakende satış mağazasında nihai tüketici olan C şahsına muhtelif konfeksiyon ürünleri satmıştır. İlgili satış tutarı 100,00 TL olup hesaplanan KDV ise 8,00 TL’dir. Daha sonra C mağazaya gelip aldığı bir takım konfeksiyon ürününü iade etmiştir, ancak şahıs satıcı tarafından kendisine düzenlenen perakende satış fişini kaybettiğini beyan etmiştir. İadeye konu olan malların satış bedeli 50 lira olup KDV’si ise 4,00 TL’sıdır. Bu durumda ABC Tekstil iadeye ilişkin Gider Pusulası düzenleyecek olup, ilgili evrağa perakende satış fişinin kayıp olduğu şerhini düşecek ve 4,00 TL’lık KDV’yi satış bedelinden ayrı göstermek koşuluyla indirim konusu yapabilecektir.
VI-) SONUÇ
1-) Gider Pusulası Vergi Usul Kanunun 234.maddesinde düzenlenmiş olup, ihtiva etmesi gereken şekil şartları aynı maddede sayılmıştır. İlgili maddede Gider Pusulası Fatura hükmünde olduğu belirtilmiştir. Gider Pusulası iki nüsha olarak düzenlenir.
2-) Gider Pusulası vergiden muaf esnaftan veya vergi mükellefi olmayan nihai tüketiciden alınan mal ve hizmetler karşılığında alıcı tarafından düzenlenmektedir. Aynı zamanda Gider Pusulası nihai tüketici tarafından yapılan mal ve hizmet iadelerinde ve nihai tüketiciler tarafından alınan mal ve hizmetlerin bedellerinde bir iskonto ve ya indirim talebi sonucu da düzenlenmektedir.
3-) Vergiden muaf esnaf tarafından alınan mal ve hizmetlerde kanunun öngördüğü oranlarda Gelir Vergisi Kesintisi yapılmalı ve bu kesintiler vergi sorumlusu sıfatıyla muhtasar beyannamede beyan edilip ödenmelidir. Muhtasar Beyannamede vergiden muaf esnaftan alınan mal ve hizmetler 145 tür koduyla, hurda alımları ise 146 tür koduyla girilmelidir.
4-) Nihai tüketicilerin iade ettiği mal veya hizmetlerle ilgili veya nihai tüketiciye satıştan sonra yapılan indirimler karşılığında Gider Pusulası düzenlenmelidir. İadelerde Gider Pusulasının ekine ilgili satışa ait fatura ve ya perakende satış fişi konulmalı, eğer satış evrağı kayıp ise bu durum Gider Pusulasına düşülecek bir şerhle muhakkak ifade edilmelidir. Dikkat edilmesi gereken diğer bir husus ise iadeye veya indirime ait KDV’nin, indirim konusu yapılabilmesi için Gider Pusulasında iade veya indirim bedelinden ayrı olarak gösterilmesi gerektiğidir. Her ne kadar aksi yönde yargı kararları mevcut ise de olası bir denetimde idare ile polemiğe girmemek için bu hususa azami dikkat edilmelidir.
5-) Son olarak dikkat edilmesi gereken diğer bir hususta Gider Pusulasının karşı tarafa muhakkak imzalatılması gerekliliğidir. Bu şekil şartına uyulmadığı takdirde en başta Özel Usulsüzlük Cezası ile karşılaşılacağı açıktır. Daha da ilerisinde ise Gider Pusulasını düzenleyen sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanan konumuna düşebilir.

[Ahmet Barlak]

ÖZET

Gider pusulası konusunda uygulamada sıklıkla rastlanılan yanlışların önlenmesine yardımcı olması bakımından, konunun vergisel ve sosyal güvenlik mevzuatı açısından değerlendirmesi yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Gider Pusulası, Ücret, Ücretli, Vergi Usul Kanunu, Sosyal Güvenlik.

GİRİŞ

Uygulamada mükellefler kendi değerlendirmelerine göre, süreklilik arz etmeyen ve kendilerine bağlılık göstermeyen işlerin bedellerini gider pusulası ile belgeleyip ödemektedirler. Fakat bu değerlendirmeler bazen bütün kriterler ortaya konulmadan yapılmaktadır. Bağlılık ve süreklilik kriteri değerlendirilirken Sosyal Güvenlik Kurumu ("SGK")'nun genelgeleri, SGK tarafından yazılan denetim raporları ile Mali İdarece verilmiş özelgeler ve düzenlenen vergi raporlarının dikkate alınması gerekmektedir. Çoğu zaman maliyeti daha düşük ve pratik bir yol olduğu için gider pusulası düzenlenerek ödeme yapılması yoluna başvurulsa da olası bir denetim veya iş yapan kişinin şikâyeti ile hiç hesapta olmayan maliyetler ile karşılaşılabilmektedir. Bu kapsamda, makalemizde, SGK ve Mali İdarenin gider pusulası konusundaki görüşleri değerlendirilecektir.

I. İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATI ÇERÇEVESİNDE GİDER PUSULASININ DEĞERLENDİRİLMESİ

4857 sayılı İş Kanunu'nun 4. maddesi uyarınca iş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşme olarak tanımlanmaktadır.
Bağımlı olarak iş görme edimi ile emir ve talimatlar alma süreci anlatılmaktadır. Bu sürecin Kanun'un ruhuna uygun yorumlanmamasından dolayı uygulamada farklı durumlar ortaya çıkmaktadır. Daha çok kısa süreli hizmet alım süreçlerinde ödeme işlemi gider pusulası ile yapılmakta ve iş ilişkisinin kurulmadığı düşünülmektedir.
SGK tarafından yapılan denetimlerde, gider pusulası ile yapılan ödemeler incelenmekte işverenler adına olumsuz raporlar yazılarak işçi adına geriye dönük sigorta tescili yapılarak işverene cezalı prim tahakkukları yapılmaktadır.
2013/5 sayılı SGK Genelgesi'nde gider pusulası ile ilgili olarak aşağıdaki ibare yer almaktadır:
"Kanun hükmünden anlaşılacağı üzere, gider pusulası yaptırılan iş veya satın alınan emtia için düzenlenen ve fatura yerine geçen bir belgedir. Ancak, uygulamada çoğu zaman hizmet akdine dayalı çalışması dolayısıyla sigortalı olması gereken kişilere gider pusulası ile ödeme yapıldığı görülmektedir. Kanun gereğince, Kanun uygulamasında sigortalılık niteliği taşıyacak bir hizmet karşılığı alınan ücretler için ücret bordrosu düzenlenmesi gerekmekte ise de, hak edilen ücretin gider pusulası ile ödendiğinin saptanması halinde de, bu belge yasal kabul edilecek ve çalıştığı tespit edilen adına sigortalı hizmet kazandırma yoluna gidilecektir."
Gider pusulası ile hizmet alımına ilişkin olarak ödeme yapılması durumunda, belgede işçinin de imzası olmasından dolayı sigortalılık durumu çok kolay tespit edilebilmektedir. Bu tespitler, denetimler esnasında olabileceği gibi hizmet alınan kişinin geriye dönük sigorta girişi istemesinden veya sigorta primine ihtiyacı olmasından dolayı şikâyet yoluyla da olmaktadır. Uygulamada bu tür konularda, sonradan hak arama ihtiyacının da sıklıkla gündeme gelebildiği düşünüldüğünde gider pusulası ile hizmet alımı ciddi anlamda riskli görünmektedir.
Gider pusulası ile hizmet alındığının tespit edilmesi durumunda, işverenin karşılaşabileceği cezai riskler aşağıdaki şekildedir:
• Her bir sigortasız çalıştırılan kişi için asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası (2018 yılı için 4.059 TL) uygulanır.
• Aylık prim ve hizmet beyannamesinin verilmemesi ile ilgili olarak aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası (2018 yılı için 4.059 TL) uygulanır.
• Gider pusulasında belirtilen bedel üzerinden sigorta primi ve gecikme zammı uygulanır.
• Mahkeme kararıyla veya yapılan denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalıyı fiilen çalıştırmadığı tespit edilen işverenler, ilk tespit için bir ay süreyle, ilk tespit tarihinden itibaren üç yıl içinde tekrar eden her bir tespit için ise bir yıl süreyle 5510 sayılı Kanun'dan gelen %5'lik indirimden faydalanamayacaklardır.

Örnek:
İşveren (A)'nın 2018 Ocak ve Şubat aylarında sigorta girişi yapılmadan brüt 2.029,50 TL ücret karşılığında gider pusulası ile bir kişiden hizmet aldığı tespit edilmiştir. İşveren (A) için muhtemel risk aşağıdaki gibidir:
• 5510 sayılı Kanun yönünden adına gider pusulası düzenlenen kişi için vaktinde verilmeyen işe giriş bildirgesine ilişkin ceza tutarı 2.029,50*2= 4.059 TL
• Aylık prim ve hizmet belgesine ilişkin ceza tutarı 4.059 TL x 2 ay = 8.118 TL
• Ocak, Şubat dönemleri prime esas kazanca ilişkin sigorta primi (2.029,50 x 2 ay) x %37,5 = 1.522,13 TL (gecikme zammı hariç)
• 5 puanlık teşvike ilişkin en az 1 ay yasaklı kalınacak tutar (2.029,50 x 2 ay) x % 5 =202,95 TL
• 4857 Kanun'un 102/b hükmü uyarınca, ücret hesap pusulası düzenlememekten 693*2 ay=1.386 TL
• 4857 Kanun'un 104. maddesi uyarınca, özlük dosyası düzenlememekten 1.853 TL
Bu durumda, ödenecek prim hariç iki aylık toplam maliyet: 15.618,95 TL'dir.

II. VERGİ KANUNUNLARI ÇERÇEVESİNDE GİDER PUSULASININ DEĞERLENDİRİLMESİ

213 sayılı Vergi Usul Kanunu ("VUK")'nun "Gider Pusulası" başlıklı 234. maddesinde, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin, vergiden muaf esnafa; yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulasının vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmünde olduğu belirtilmiştir.
Uygulamada mükellefler kendilerine karşı "süreklilik" ve "bağlılık" içeren işlerde dahi (hizmeti sunan taraf ısrarla vergi mükellefiyeti tesis ettirmediği için) sadece vergisel yönden doğabilecek sakıncaları önlemek amacıyla gider pusulası kullanmayı çözüm olarak düşünmektedirler. Mali İdare, aynı yıl içinde bir işlemin birden fazla defa tekrarlanmasını ya da birbirini izleyen yıllarda tekrarlanmasını "süreklilik" arz eden işlem olarak değerlendirebilmektedir.
Süreklilik unsurunun sadece ayın tamamında iş yerinde iş sözleşmesine bağlı olarak sigortalı olarak çalışan kişiler açısından geçerli olduğu gibi hatalı bir düşünce vardır. Oysa süreklilik kavramı birbirini tekrarlayan işlemler, edimler olarak değerlendirilmelidir ve süreklilik herhangi bir zaman dilimi içinde geçerli olmak üzere "tam" veya "kısmi" süreklilik şeklinde gerçekleşebilir. Burada işçi – işveren ilişkisinin kurulması için yazılı bir hizmet sözleşmesinin olması şart değildir. Önemli olan işlemin özü gereği işçi – işveren ilişkisinin olup olmadığı, yapılan işin bağımsız nitelikli bir serbest meslek faaliyeti değil işverenin emir ve talimatları altında yapılan bir iş olmasıdır.
Maliye, özelgelerinde süreklilik arz etmeyen işlemlerde tevsikin gider pusulası ile yapılması; hizmet ya da mal alınan kişi esnaf muaflığı kapsamındaysa vergi tevkifatı yapılması, değilse vergi tevkifatına gerek olmadığı yönünde görüşler vermiştir.
Maliye Bakanlığı gider pusulasının uygulama alanını 221, 224 ve 230 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğleri ve 54 Seri Numaralı KDV Genel Tebliği ile genişletmiştir.
Maliye Bakanlığı, 221 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemelerin de gider pusulası ile belgelendirilmesini uygun bulmuştur. 224 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile Gelir Vergisi Kanunu'nun 18. maddesinde sayılan faaliyetlerde bulunup eserlerini aynı Kanun'un 94. maddesinde sayılan kişi veya kurumlara teslim edenlerin defter tutma ve belge düzenleme zorunluluğu dışında bırakılmaları nedeniyle bu kişilere ödeme yapanların giderlerini tevsik etmek için gider pusulası düzenlemeleri gerekli görülmüştür. 230 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile basit usulde vergilendirilen mükelleflerden satın alınan sabit kıymetlerin (taşıt satışları noter satış sözleşmesi ile belgelendirilebilecektir) gider pusulası ile tevsik edilmesinin mümkün olacağı belirtilmiştir. 54 Seri Numaralı KDV Genel Tebliği'nde de nihai tüketicilere satılan malların tüketici tarafından iade edilmesi halinde iade mallar için gider pusulası düzenleneceği, tüketici tarafından iade edilen mala ait fatura ya da benzeri evrakın geri alınarak gider pusulası ekine konacağı, gider pusulasında satış bedeli ile KDV'nin ayrı ayrı gösterileceği bu KDV'nin indirim konusu yapılabileceği düzenlenmiştir.
Güncel mevzuatımıza göre, gider pusulasının kullanım alanlarına ilişkin düzenlemeler (kanun maddesi ve genel tebliğler) yukarıdaki gibidir. Konunun yorumlanması ve açıklığa kavuşturulmasına yardımcı olabilmesi için örnek özelgelere aşağıda yer verilmiştir.

1) İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 24.02.2006 Tarih ve B.07.1.GİB.4.35.17.01/KDV:02-241/771 Sayılı Özelgesi
"Şirketinize yapılan soru kitapçığı teslimlerinin, söz konusu eğitimciler tarafından devamlılık arzedecek şekilde mutad meslek haline getirilmemesi, başka bir ifadeyle aynı yılda veya birbirini izleyen yıllarda birden fazla soru kitapçığı teslimi yapılmamış olması şartıyla, bu faaliyetin arızi serbest meslek faaliyeti olarak değerlendirilmesi ve söz konusu soru kitapçıklarının karşılığında telif ücreti olarak gider pusulası düzenleyerek ...gelir vergisi stopajı ve ... KDV tevkifatı yaparak net bedeli kendilerine ödeme yapmanız gerekeceği tabiidir."

2) İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 04.03.2013 Tarih ve 11395140-105[227-2012/ VUK-1]-300 Sayılı Özelgesi
"Şirketinizin internet üzerinden yaptığı satışlara aracılık eden kişiler ile şirketiniz arasında herhangi bir hizmet akdi olması veya bu kişilerin şirketinize bağlı ve şirketiniz emir ve talimatları doğrultusunda çalışması durumunda yapılan ödemeler ücret kapsamında değerlendirilecek olup, bu ödemeler için ücret bordrosu düzenlenmesi gerekecektir. Söz konusu faaliyetin kazanç sağlama amacıyla ve devamlılık arz etmeyecek şekilde yapılması veya şirketinize bağlılık arz etmeksizin, bir işyeri açılmadan sürekli olarak ve herhangi bir organizasyona bağlı olmadan yapılması hallerinde ise söz konusu şahıslar adına şirketinizce gider pusulası düzenlenmesi gerekecektir. Şirketinizin internet üzerinden yaptığı satışlara aracılık eden kişilerin faaliyetlerini ticari organizasyon içerisinde ve devamlılık arz edecek şekilde yürütmeleri halinde bu hizmetler KDV'ye tabi olacaktır. Şirketinize söz konusu hizmetlerin devamlılık arz etmeyecek şekilde arızi olarak verilmesi halinde bu hizmetler KDV ye tabi tutulmayacaktır. Faaliyetin, şirketinize bağlılık arz etmeksizin, bir işyeri açılmadan sürekli olarak ve herhangi bir organizasyona bağlı olmadan yapılması halinde, bu işin esnaf muaflığı kapsamında verilen bir hizmet olarak değerlendirilmesi ve Gelir Vergisi Kanununun 94/13-d maddesi gereğince ... gelir vergisi kesintisine tabi tutulması gerekmektedir."

3) İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 17.08.2012 Tarih ve B.07.1.G İB.4.34.19.02-019.01-2656 Sayılı Özelgesi
"Şirketiniz ile söz konusu eğitmen ya da danışmanlar arasında sözleşme kapsamında yapılan ve bu kapsamda ödenen danışmanlık ücretlerinin ücret olarak değerlendirilip bu ücretlerin Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesine göre vergilendirilmesi gerekmektedir. Başka bir ifadeyle, eğitmen ya da danışmanların şirketinizin emir ve talimatı altında çalışması halinde yapılan ödemelerin ücret olarak vergilendirilmesi, ancak, eğitmen ya da danışmanlar ile şirketiniz arasında herhangi bir hizmet sözleşmesi bulunmaması ve bir organizasyon kurmayıp kendi sorumluluğu altında söz konusu faaliyetlerin ilmi, mesleki bilgi ve ihtisasına dayanarak birden fazla gerçekleştirilmesi halinde, serbest meslek faaliyeti olarak değerlendirilerek vergilendirileceği tabiidir."

4) Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 12.09.2011 Tarih ve B.07.1.GİB.4.41.15.01- GVK-2011/13-135 Sayılı Özelgesi
"İlgide kayıtlı özelge talep formunda, ... Vergi Dairesi mükellefi olan Şirketinizin savunma sanayi alanında faaliyette bulunduğu belirtilerek, dönem dönem artan nitelikli personel ihtiyacını şirket dışından ve herhangi bir şekilde vergi mükellefi olmayan (askeri kadrolarda çalışan veya emekli olmuş, esnaf muaflığı belgesi olmayan) kişilerle karşılanması durumunda gelir vergisi tevkifatının yapılıp yapılmayacağı hususunda Başkanlığımız görüşünün bildirilmesi talep edilmektedir. Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde, şirketiniz tarafından yaptırılan işlerin, bir hizmet sözleşmesine dayalı olarak işçi - işveren ilişkisi doğuracak şekilde yaptırılması durumunda, yapılan ödemelerin ücret kabul edilerek Gelir Vergisi Kanununun 61, 63, 94, 103 ve 104 üncü maddelerine göre vergilendirilmesi gerekmektedir. Söz konusu işin esnaf muaflığı kapsamında bulunan kişilere yaptırılması halinde ise, bu kapsamda yapılan ödemeler üzerinden aynı Kanunun 94/13-d maddesi uyarınca ... gelir vergisi tevkifatı yapılacaktır. Ancak söz konusu işin, esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefi olmayan kişilere yaptırılması halinde yapacağınız ödeme için gider pusulası düzenlenmesi gerekmekte olup, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde, esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefiyeti bulunmayan şahıslardan yapılan hizmet alımları için tevkifat yapılacağına dair hüküm bulunmadığından, gelir vergisi tevkifatı yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Öte yandan, esnaf muaflığı belgesi alınması zorunluluğu 4444 sayılı Kanunun 14/A-1 inci maddesi ile kaldırıldığından vergiden muaf esnafa ilişkin şartları taşıyanlardan anılan belge aranılmaması gerekir."

5) İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 22.04.2009 Tarih ve 176200-ÖZ/1266- 3676 Sayılı Özelgesi
"Esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefiyeti olmayan şahıstan gider pusulası düzenleyerek alınacak yazar kasa için yapılan ödemelerden gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmemektedir."

6) İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 15.07.2011 Tarih ve B.07.1.G İB.4.34.19.02-019.01-987 Sayılı Özelgesi
"Alınan bu hizmet serbest meslek mahiyetinde olduğundan ... vergi tevkifatı yapılması gerekir. Turist rehberliği işi süreklilik arz edecek şekilde mutad meslek olarak yapılıyorsa ilgili kişinin serbest meslek mükellefiyeti tesis ettirmesi gerekir."

7) Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 14.07.2011 Tarih ve B.07.1.GİB.4.41.15.01- GVK-2011/1-83 Sayılı Özelgesi
"İlgide kayıtlı özelge talebiniz ile, işyerinizi herhangi bir şirkete veya şahsa bağlı olmayan ev hanımına haftada bir temizlettiğinizi belirterek, bu hizmet için düzenlediğiniz gider pusulasında vergi tevkifatı yapıp yapmayacağınız hususunda bilgi istenilmektedir. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun "Vergiden Muaf Esnaf" başlıklı 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında, ticaret ve sanat erbabından maddede yazılı şekil ve suretle çalışanların gelir vergisinden muaf olduğu, söz konusu fıkranın 2 numaralı bendinde, bir iş yeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hamallar gibi küçük sanat erbabının muafiyetten faydalanacağı, anılan maddenin ikinci fıkrasında; ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısı ile gerçek usulde Gelir Vergisine tabi olanlar ile yukarıda sayılan işleri gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanların esnaf muaflığından faydalanamayacağı, aynı maddenin son fıkrasında ise; bu muaflığın, 94 üncü madde uyarınca tevkif suretiyle kesilen vergiye şümulünün olmadığı belirtilmiştir. Madde hükmünden, bu maddede sayılan ve buna benzer işleri gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz etmeyecek şekilde yapan, başka bir deyişle bu mükelleflerin ücretlisi konumuna girmeden, taahhütte bulunmadan günübirlik veya kısa süreli hizmet verme şeklinde yapan kişilerin esnaf muaflığından yararlanacağı anlaşılmalıdır. Dolayısıyla, zaman zaman işyerinizin temizlik işlerini yapan kişinin bu şartlar dahilinde esnaf muaflığından yararlanacağı tabiidir. Aynı Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında kimlerin hangi ödemeler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapacağı sayılarak, aynı fıkranın 13/d bendinde ise esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemelerden %10 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hükme bağlanmıştır. Bu itibarla, zaman zaman işyerinizin temizlik işlerini yapan kişilere yapacağınız ödemeler üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94/13-d maddesine göre vergi tevkifatı yapılması gerekir."

8) İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 28.07.2011 Tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-GVK 94-1133 Sayılı Özelgesi
"İlgide kayıtlı özelge talep formunda, apartman yönetimi olarak, vergiden muaf esnaf olan kişilere yaptırılan badana, küçük tamir ve tadilat işleri ile apartman merdivenlerinin temizlikçi bir kadına temizletilmesi halinde, bu kişilere söz konusu işler karşılığı yapılan ödemelerden gelir vergisi tevkifatı yapılıp yapılmayacağı hususunda görüş talep edilmektedir. Merdiven temizlik işi yaptırılması karşılığı ödenen bedel ücret olarak değerlendirilecek, ancak sitenizde işyeri bulunmaması kaydıyla ödenen ücret Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinin 6 ncı bendine göre gelir vergisinden istisna olduğundan tevkifat yapılmayacaktır. Yaptırılacak badana, küçük tamir ve tadilat işlerinin esnaf muaflığından yararlananlarca (bir işyerine sahip olmaksızın gezici olarak işyapanlar) yapılması halinde, söz konusu ödemelerin gider pusulası düzenlenerek belgelendirilmesi ve üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94-13/d maddesi uyarınca %10 oranında gelir vergisi tevkifatı hesaplanması gerekmektedir. Diğer taraftan, söz konusu işleri yapan kişilerin gelir vergisi mükellefiyetlerinin bulunması (gerçek usulde veya basit usulde) halinde tarafınızca yapılacak ödemeler karşılığı ilgili kişilerin fatura düzenlemesi gerekmektedir."

SONUÇ

İşin özünde bağlılık ve süreklilik gösteren bir iş ilişkisi varsa ödemenin, ücret kapsamında değerlendirilmesi ve bordroya dayandırılarak yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde durumun gerek Maliye gerekse SGK tarafından tespiti veya hizmet veren kişinin şikayeti hâlinde geriye dönük tescil ve cezai işlemler uygulanabilecektir.

kaynak :
http://www.mondaq.com/turkey/x/725970/tax+authorities/Gider+Pusulasi+le+Yapilan+demelerin+Vergisel+Ve+Sosyal+Gvenlik+Riskleri